حسین‌قلی مستعان

حسین‌قلی مستعان
پرونده:Mostaaan111.jpg «کوشیده‌ام تا همچون یک وقایع‌نگار دقیق یا یک آیینهٔ صیقلی گزارشگر و نمایشگر راستین حوادث و چهره‌ها و زشتی‌ها و زیبایی‌های جامعه و خصوصیات و ریزه‌کاری‌های عصر خود باشم.»
نام اصلی	مستعان السلطان بن غلامحسین مستعان هوشی دریان
زمینهٔ کاری	داستان‌نویسی‌، ترجمه، شعر و ترانه‌سرایی، نمایشنامه‌نویسی و روزنامه‌نگاری
زادروز	۱۲۸۳ شمسی تهران
پدر و مادر	غلامحسین مستعان
مرگ	۱۵ اسفند ۱۳۶۱ تهران
لقب	ح. م. حمید، حبیب، انوشه، مولوی و ...
پیشه	داستان‌نویس، مترجم، شاعر، نمایشنامه‌نویس و روزنامه‌نگار
سال‌های نویسندگی	۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷
سبک نوشتاری	پاورقی‌نویسی
کتاب‌ها	شهرآشوب، آفت، رابعه، ترجمه‌ٔ «بینوایان» ویکتور هوگو و ...
نمایشنامه‌ها	هالو، عروس مرمرالملوک، شوهرهای مریم‌خانم و ...
همسر(ها)	ماه‌طلعت پسیان
فرزندان	گلاب آدینه
مدرک تحصیلی	دبیرستان دارالفنون و مدرسهٔ علوم سیاسی

حسین‌قلی مستعان ملقب به ح. م. حمید، نویسنده، مترجم، شاعر، نمایشنامه‌نویس، ترانه‌سرا و روزنامه‌نگار بود.

* * * * *

مستعان نخستین خبرنگار عکاس ایرانی و نخستین پاورقی‌نویس حرفه‌ای ایرانی بود. زبان‌هایی را، کم و بیش، می‌دانست که به ترتیب میزان آشنایی عبارت بودند از: عربی، فرانسه، انگلیسی، آلمانی، ترکی، روسی، ایتالیایی، اسپانیایی و چینی. او سال‌ها یکه‌تاز میدان ادبیات عامه‌پسند بود و شور و حال رمانتیک نسلی را بازتاب می‌داد که با شگفتی به قصه روی آورده بودند. اغلب آثار مستعان، بارها تجدید چاپ شدند اما نام واقعی او برای اکثر خوانندگان بی‌شمارش ناشناخته ماند. داستان‌هایش را با نام‌های مستعار حبیب، انوشه و یکی از نویسندگان در مجله‌ها منتشر می‌کرد و اشعارش نیز با نام‌های مستعار مختلف از جمله «مولوی» در مجلات چاپ می‌شدند.
در عالم ادب و هنر کم پیش می‌آید که هنرمندی وقتی شهرتش را از دست داد، در طول زندگانی، موفق شود بار دیگر آن را به دست آورد؛ مستعان از کسانی بود که این بخت را داشت که طعم شهرت و محبوبیت را چند بار بچشد. در سال‌های قبل از شهریور ۱۳۲۰ که کتاب‌ّهای سیاسی، فلسفی و اجتماعی منتشر نمی‌شد، مردم به مطالعهٔ کتاب‌های عشقی و پلیسی روی آورده بودند. مستعان، در آن سال‌ها، شهرتی هم‌سنگ شهرت هنرپیشه‌های سینما در سال‌های بعد پیدا کرده بود. در آن زمان کمتر کسی بود که سواد داشته باشد و اهل مطالعه باشد ولی کتاب‌های مستعان را نخواند و دربارهٔ آنها بحث نکند.
مستعان نویسنده‌ای منظم، دقیق و پرکار بود. نثری درست، روان و شیرین داشت که حتی مخالفانش نیز نمی‌توانستند منکر آن شوند. بر خلاف بسیاری از نویسندگان که نخواندن نوشته‌های دیگران را افتخاری برای خود می‌شمردند، او قصه‌های تمام مجله‌ها را می‌خواند. او تخیلی قوی داشت و تمام وقتش صرف مطالعه، تفکر و نوشتن می‌شد. او بدون وقفه پنجاه‌وهفت سال قلم زد؛ از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷؛ گاهی در اوج بود و گاهی هم در نشیب، ولی همیشه به کاری که می‌کرد اعتقاد داشت.

منابع

1. اتحاد، هوشنگ (۱۳۸۷). پژوهشگران معاصر ایران. ۶. فرهنگ معاصر.
2. بهزادی، علی (۱۳۷۶). شبه خاطرات. ۱. زرین.
3. آژند، یعقوب. «پا به پای پاورقی‌نویسان ایران مستعان، حسینقلی (مستعان السلطان بن غلامحسین مستعان هوشی دریان)». ادبیات داستانی، ش. ۵۲ (زمستان ۱۳۷۸). 

پیوند به بیرون

• «زندگینامهٔ گلاب آدینه». ویستا.