مریم حسینی

مریم حسینی
پژوهشگر نمونه دانشگاه الزهراء به طور متوالي در سال هاي ۱۳۹۳ تا ۱۳۸۰
زادروز	۲فروردین۱۳۴۱
مدرک تحصیلی	دکتری زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه	دانشگاه تهران

مریم حسینی نویسنده، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی است. وی چندین کتاب و مقاله در عرصهٔ ادبیات و عرفان تالیف کرده و به تدریس ادبیات معاصر و نقد ادبی در دانشگاه‌ها مشغول است.

* * * * *

داستانک

'

بزرگان عرفان دفترها شستند و آثار خود را مدفون کردند تا «من» نماند،
برای ما که همواره دوستدار احوال و آثار عرفا بوده‌ایم
و از مکتب ایشان درس آموخته ایم،
«من گفتن» حرام است
که «من» شیطان است
و هرچه است، اوست.

مخالف حجاب بود!

سراسر نوجوانی‌اش با کتاب و ادبیات گذشت. تنها مشکلی که در آن دوران داشت داشتن حجاب در دبیرستان بود چراکه مدیر دبیرستان موافق حجاب نبود.

انقلاب فرهنگی مانعش نشد

دوران جنگ و انقلاب فرهنگی مانع ادامهٔ تحصیلش شد. با این حال لحظه‌ای از مطالعه دور نبود. تصمیم گرفت متون درسی علوم تجربی و ادبیات را هم بخوان. لذا توانست علاوه بر دیپلم ریاضی فیزیک، دیپلم رشته های علوم تجربی و انسانی را هم دریافت کند. علاوه بر آن شرکت در کلاس‌های امدادگری و کمک به مجروحان جنگی بیمارستان‌ها، کلاس تیراندازی و کلاس‌های اسلام‌شناسی که در محل دانشکدهٔ الهیات برگزار می‌شد جزء برنامهٔ کاری‌اش بود.

ورقه امتحان

در ترم اول دورهٔ لیسانس، بعد از امتحان درس شاهنامه، وقتی استاد ورقه‌ام را خواند گفت: «فلانی تو حتما یکی از اساتید این دانشگاه خواهی شد». و این در آن دوران برای من بسیار قابل توجه بود.

برندهٔ جایزه پروین اعتصامی برای تالیف کتاب «مکتب های ادبی جهان»

زندگی و تراث

کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری

برنده جایزهٔ تشویقی کتاب سال در سال ۱۳۸۳

ادبیات هنر است و هنر زیبایی است.
هرگاه دریچهٔ هنر زیبا را به سوی انسان بگشایید،
همه تماشایی خواهند شد.
کافی است زیبایی‌های هنر و ادبیات به بیان درآید.
آن دنیایی که هنر و ادبیات برای انسان میخواهد،
آنگاه همهٔ انسان‌ها جذب خواهند شد.

در دوم فروردین سال ۱۳۴۱ در خانواده‌ای مذهبی و دوستدار شعر و هنر متولد شد. پدرش شعر می گوید، برادرِ دندانپزشکش اشعار زیادی در حافظهٔ خود دارد و برادر دیگرش هم پس از بازگشت از جنگ و دفاع مقدس، خاطرات آن دوران را در کتابی به نام «غروب کردستان» منتشر می‌کند. بیشتر دوران تحصیلش را به جهت مأموریت اداری پدر، در شهر کرمانشاه گذرانده و از دبیرستان وابسته به دانشگاه رازی کرمانشاه، که در آن زمان از بهترین مدارس شهر بود و بسیاری از اساتید برجستهٔ امروز از جمله جلال‌الدین کزازی در آن جا تدریس می‌کردند، در رشتهٔ ریاضی با معدل ۱۹/۶۷ فارغ‌التحصیل شده است. آقای سعید رحمتی دبیر ادبیاتش و یکی از مشوقین اصلی او در نویسندگی بود. در این دوران با مطالعهٔ کتاب‌هایی که دبیرانشان در اختیار آن‌ها می‌گذاشتند با آثار «مرتضی مطهری»، «علی شریعتی»، جلال آل‌احمد، نیما یوشیج، و محمدرضا شفیعی کدکنی آشنا می‌شود و بسیاری از رمان‌های ایران و جهان را نیز می‌خواند. سال آخر دبیرستان ازدواج کرد. مراسم ازدواجش در مسجد شفای تهران بدون هرگونه تشریفاتی برگزار شد. همسرش فوق لیسانس حقوق است. دو فرزند دارد. پسرش پزشک و دخترش دانش‌آموختهٔ زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران است. پس از انقلاب فرهنگی در اولین کنکور سراسری دانشگاه‌ها در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران پذیرفته شد و تا خرداد ۱۳۷۶ که از رسالهٔ دکتری خود دفاع کرد در همان دانشگاه ماند. در این دوران از حضور اساتیدی چون جعفر شهیدی، دکتر زنجانی، خانم دکتر کریمی و همچنین از کلاس های جذاب و پربار استاد شفیعی کدکنی بهره برد. ایشان با قریحهٔ ذاتی معلمی و دانش پهناور خود دانشجویان را به سمت و سوی ادب عرفانی هدایت می‌کرد. رسالهٔ دکتری‌اش با عنوان «تصحیح حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة» حکیم سنایی غزنوی پیشنهاد این استاد بود. این رساله با نمره ۲۰ از طرف هیئت داوران پس از ۴ ساعت بحث و مناظره پذیرفته شد و با معدل ۱۸ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد.

شخصیت و اندیشه

علایق استاد

فرصت تماشای تلوزیون را ندارد ولی فیلم‌های سینمایی خوب را از دست نمی‌دهد. تئاتر را دوست دارد و از ورزش کردن لذت می‌برد. به خطاطی و نقاشی، خصوصا نقاشی دورهٔ رنسانس ایتالیا علاقه‌مند است اما بهترین سرگرمی‌اش خواندن رمان و شعر است.

زن نمونه

از نگاه «مریم حسینی» زن نمونه انسانی است که به بودن خود باور دارد. دربارهٔ زندگی می اندیشد و در پی پاسخ به این پرسش‌هاست. زنی که می‌تواند با توجه به نقش‌ها و رسالت‌هایی که دارد، وجوه انسانی زن بودن خود را تعریف کند. دختران جوان ایران نیمی از جمعیت فعال و پرتوان جامعهٔ آینده را تشکیل می‌دهند. با توجه به آمار قبول شدگان کنکور سراسری جامعه علمی آینده ما را حتما بانوان خواهند ساخت.

'

مثل هیچکس نیست

اگرچه به مطالعهٔ زندگی انسان‌های موفق علاقه‌مند است اما تنها الگو داشتن را برای موفقیت کافی نمی داند. چراکه هیچکس مثل هیچکس نیست؛ هر انسانی باید خودش باشد. موفق کسی است که به خود راستینش دست پیدا کند. آنگاه او الگوی خود را در درون خود یافته است.

گلایه‌مند از شیوه‌های کهن

اساتید عموما از روش ها و شیوه‌های کهن تدریس سود می جویند و از حرف‌ها و گرایش‌های نو بهره نمی‌جویند. در حالی که جهان امروز با مطالعهٔ همه‌جانبهٔ زبان و ادبیات، به عنوان یکی از مهمترین علوم بشری به آن می نگرد. ما هنوز در دانشگاه‌ها به معنی کردن شعر یا متن می‌پردازیم. با این حال تلاش‌هایی که خارج از دانشگاه‌ها برای نوگرایی تفکر ادبی صورت گرفته است مایهٔ‌ خوشحالی است.

جذابترین‌های ادبیات

«حلاج»، «عین القضات» و «سهروردی»، سه چهرهٔ عرفان و ادب ایران برایش چهره های اسطوره ای و بی‌مانندی هستند. همچنین خردگرایی «فردوسی» و درون‌گرایی «مولانا» را جالب توجه میداند.

'

شاعرِ خوب

امروز در آستانهٔ دوره‌ای هستیم که دیگر جنسیت شاعر و زن و مرد بودن او اهمیت ندارد. مهم این است که شعر خوب چیست و از کیست. شاعر برجستهٔ ‌امروز کسی است که هنری را قدر می نهد که در زمینهٔ آن اندیشه و تفکر و فلسفه وجود داشته باشد. شاعر بزرگ امروز فیلسوفی است که جهان را تازه می خواهد و برای ایجاد آن از طریق هنر خود کوشش می کند.

آینده زنان شاعر

در انتظار روزی هستم که زنان ما بتوانند دروازه‌های تفکر جهانی را به روی خود بگشایند و زنان شاعرمان نمونه بهترین انسان هایمان باشند. آن هایی که برای ایجاد آرمان شهر‌ها تلاش می‌کنند. آن‌هایی که قدر هنر را می‌دانند و بیهوده گوهر لعل در دری را به پای سان نمی‌ریزند. آن‌ها که همواره از هنر پیشینیان یاد می‌کنند تا باشد که خود پیشگامان راهی نوین باشند.

زمینهٔ فعالیت

Y سردبیر فصلنامه نقد کتاب ادبیات و هنر از 1397 تاکنون
Y رئیس انجمن نقد ادبی ایران از سال 1394 تا 1397
Y عضو هیئت مدیره انجمن نقد ادبی ایران از سال 1390 تا 1397
Y عضو انجمن ترویج استادان زبان فارسی و انجمن استادان زبان فارسی
Y عضو قطب علمی تحقیق در متون عرفانی و حکمی دانشگاه اصفهان
Y سردبیر نشریه ادبیات عرفانی از سال 1390 تا 1392
Y عضو هیئت تحریریه نشریات علمی پژوهشی: نقد ادبی، ادبیات عرفانی، نقد و نظریه ادبی، جامعه شناسی هنر و ادبیات، متن پژوهی، روایت شناسی.
Y سردبیر نشریه ادبیات عرفانی علمی - پژوهشی دانشگاه الزهراء 1388-1391
Y عضو هيئت تحريريه مجله علمي – پژوهشي ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء
Y عضو هيئت تحريريه مجله علمي – پژوهشی نقد ادبی
Y عضو هیئت تحریریه نشریه جامعه شناسی هنر و ادبیات علمی – پژوهشی نشریه دانشگاه تهران
Y عضو هیئت تحریریه نشریه متن پژوهی دانشگاه علامه طباطبایی
Y عضویت در هیئت ممیزه دانشگاه الزهراء 1387 – 1389
Y عضویت در کرسی های نظریه پردازی زبان و ادب فارسی
Y داوری صدها مقاله ادبی برای نشریات مختلف
Y داور کتاب سال، کتاب فصل، جایزه پروین اعتصامی، جایزه جلال آل احمد. سالهای متمادی
Y عضو هیئت علمی و داوری جشن نامه فارابی
Y عضو هیئت علمی جایزه کتاب سال
Y عضو هیئت امنای بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان
Y عضو هیئت علمی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان
Y داوری پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های تربیت مدرس، علامه طباطبایی، تربیت معلم و الزهراء
Y دبیرعلمی همایش کارنامه صد سال شعر زنان فارسی سرا، تهران: دانشگاه الزهراء
Y دبیر علمی همایش بین المللی حکیم سنایی، تهران، دانشگاه الزهراء و کوشش برای انتشار چکیده مقالات و مقالات همایش، انتشار ویژه نامه حکیم سنایی دی ماه 1387
Y دبیر علمی همایش بررسی نقش و جایگاه زنان شاعر و نویسنده در ادبیات ترکیه
Y ویراستاری و چاپ چکیده مقاله های همایش شعر زنان
Y ويراستار مجله علمي – پژوهشي دانشگاه الزهراء
Y ویراستاری ویژه نامه های ادبیات شماره 48 و 49 بهار 83 و شماره 56 و 57 بهار 85 و شماره 66 پاییز ویژه نامه تاریخ 86 و شماره 63 و 64 ویژه نامه زبان شناسی شماره 68 و 69 و شماره 73 و شماره 74 بهار، پاییز و زمستان 87.
Y دبیر علمی همایش زنان شاعر و نویسنده ترکیه 13 و 14 اسفند دانشگاه الزهرا

موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران

فروغ فرخزاد

راهی که فروغ پیش پای شاعران زن ایران گذاشت هنوز پویاست. قوام و استحکام شعر وی از موجبات پیشرفت شعر زنان بود. شعر فروغ از جنس دیگری است. شعری در قالبی تازه با نگرشی نو و فضایی مدرن. زن شعر فروغ زنی است که رنج‌های تاریخی را بر گردن دارد. او اسیر دیوار‌های سنت است و با عصیان بر علیه نظام مردسالاری حاکم تولدی دیگر می یابد. شعر فروغ پایه‌های سنتی شعر را در هم می شکند و در فرمی نو نگرشی تازه به هستی می‌دهد. اشعا ر دورهٔ نخست فروغ اشعاری فمنیستی است البته توانايي سرشار او در سخنوري از تندي آن مي‌كاهد. و در تولدي ديگر فروغ پايه‌هاي اصيل شعر نوين ايران را بنياد مي‌نهد. شاعري كه به ديگران آموخت كه تنها آنچه مي‌خواهند بگويند مهم نيست. چگونه گفتن مهم است. فروغ زني است كه در برابر تمامي محدوديت‌ها مقاومت مي‌كند و با سركشي بر عليه هر آنچه در نظام سنتي مانع حضور زن است زندگي دشواري را تجربه مي‌كند. تنهايي، تهمت، ترس و سردي‌اي كه سرانجام با ايمان به فصل سرد پايان مي‌يابد. حسيني شعر فروغ را شعري مدرن و سمبوليك توصيف كرد و گفت: شعرهاي ابتدايي و شعاري و مردمي دوره مشروطه، با فروغ و شعر وي تبديل به بهترين نمونه‌هاي شعر امروز ايران و جهان مي‌شود. هنر مفهوم مي‌يابد. اگر در دوره مشروطه سخن گفتن از زنان و رنج‌هاي ايشان و ستم رفته بر ايشان است، در شعر فروغ زني كامل پيدا مي‌شود كه از جهان و هستي و زندگي تفسيري تازه دارد.

سیمین بهبهانی

در این راه سیمین با غزل‌های نو می‌درخشد. سیمین بعدها کولی‌واره‌ها را سرود و از زن تعبیر و تفسیری تازه به دست داد. در کولی‌واره‌ها سیمین از احساسات و روح زنان سخن می‌گوید. کولی از طرف دیگر نماد شجاعت و جسارت زن ایرانی است. سیمین با آوردن کولی در عرصهٔ شعر امروز ایران، زنی دز شعر پارسی می‌آفریند که فعال است و با جسارت و شجاعت می‌تواند فریاد بزند، جار بزند و حقوق تضییع شده خود را مطالبه کند. این زن، این زن کولی می‌تواند نمونه باشد.نونه زن ایرانی که در آستانهٔ هزاره‌ای نو می‌ایستد و تازگی و تجدد را در اعماق ریشه های فرهنگی جست‌و‌جو می‌کند. کولی سرشار از زندگی است. با قدم های او دشت بیدار می‌شود و با زلال نگاهش شاهد سرشاری برکه هستیم.در هر رگ او شادی و هیجان و شور جاری است.

پروین اعتصامی

پروین شاعری است که شعر از کلامش می‌جوشد. زنی که سخنش رشک مردان شاعر بود و به همین سبب در مظان تهمت قرار گرفت. زنی که از کودکی شاعر بود. از پانزده سالگی اشعارش را در مجلهٔ عالم نسوان منتشر می‌کرد و تا بیست سال پس از آن فرصت گفتن داشت.زنی که با داشتن ایده و آرای روشنفکرانه از پیشروان نهضت آزادی نسوان ایران بود.زنی که بیش از هر شاعر دیگری مادر بود. زنی که مادر نشد اما بسیاری از کاراکترهای شعری‌اش طعم خوش مادر شدن را چشیدند.

جمال میرصادقی

در مراسم بزرگداشت جمال میرصادقی

میرصادقی از برجسته‌ترین نویسندگان و منتقدان ادبیات داستانی ایران است که نامش بر تارک ادبیات نوین ایران ثبت شده. از دل اجتماع برآمده و داستان طبقات مختلف مردم را نگاشته. نویسنده‌ای است از مردم که برای مردم نوشت و می‌نویسد. مکتب داستان‌نویسی ایشان مکتب تهران است و موضوعات متنوعی در نگارش وی وجود دارد. دربارهٔ «میرصادقی» از دو جنبه می شود صحبت کرد؛ ابتدا از نقد داستان که از مهم‌ترین جنبه های ایشان است. کتاب‌هایی مانند «عناصر داستان»، «ادبیات داستانی»، «داستان‌های خیالی» و... سالیان سال راهنمای علاقه‌مندان به داستان‌نویسی بوده‌اند و می توان از آن‌ها به عنوان مرجع ادبیات داستانی یاد کرد. وجه دوم میرصادقی، وجه نویسندگی ایشان است. از سال ۱۳۳۷ تا به امروز ۶۰ سال است که کتاب‌های میرصادقی چاپ می‌شود و آثار او هنوز خواننده دارد.

آثار و کتاب‌شناسی

کتاب ها

'

'

1. پير پرده نشين در شرح احوال و آثار جنيد بغدادي انتشارات دانشگاه الزهراء ۱۳۸۰
2. تصحيح كتاب حديقه الحقيقه و شريعه الطريقه سنايي غزنوي انتشارات نشر دانشگاهي ۱۳۸۲( اين اثر كتاب تشويقي کتاب سال ۱۳۸۳ در رشته ادبيات است.)
3. نخستين زنان صوفي،به همراه ترجمه كتاب ذكر النسوه المتعبدات سلمي، نشر علم ۱۳۸۵
4. ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، نشر چشمه، پاییز ۱۳۸۸
5. سنایی، نشر خانه کتاب، ۱۳۹۲
6. تصحیح و ترجمه کتاب کشف الاسرار روزبهان بقلی شیرازی، انتشارات سخن، ۱۳۹۳
7. کتابشناسی مطالعات اسطورهای ۱۳۹۵، با همکاری رقیه وهابی دریاکناری و زهرا عامری.چاپ دانشگاه شهید بهشتی.
8. مکتب های ادبی جهان،۱۳۹۶، انتشارات فاطمی.
9. تصحیح مقامات حسن بلغاری، ۱۳۹۸، انتشارات موقوفات افشار.
10. گلگشتی در شعر و اندیشه سنایی،۱۳۹۷، انتشارات سمت، زیر چاپ.

تعدادی از مقالات

1. بر زورقي از عاج و بلور در آسمان حرير گون شعر فروغ، نافه 1382 سال سوم شماره 8
2. انسان گرايي در شعر شفيعي كدكني، نافه، شماره 23،اسفند 1383
3. نقد فمنيستي آثار سيمين دانشور، نافه مهر 1385
4. نقد ساختاری دستور زبان عشق قیصر امین پور، نامه پارسی، سال چهاردهم، شماره اول و دوم بهار و تابستان 1388
5. جلوه های رمانتیسم در شعر حمیدی شیرازی، مریم حسینی،نویسنده دوم: الهام کفاش پنجه شاهی، مجله علوم انسانی دانشگاه الزهراء، شماره 73 پاییز 87
6. بررسی تطبیقی زنده به گور هدایت با یادداشت های یک دیوانه گوگول، نشریه ادبیات تطبیقی، سال اول شماره دوم بهار 89
7. نقد فمنیستی اثر نویافته ای از پروین اعتصامی، پژوهش زنان فصلنامه فرهنگ و هنر دوره 2 شماره 1 پاییز 1389 1
8. بررسی عناصر سوررئالیستی در داستان ملکوت بهرام صادقی، نویسنده اول: مریم حسینی، همکار:مسروره مختاری، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی ارومیه، سال دوم شماره 7 پاییز و زمستان 1391
9. مقایسه تطبیقی مفهوم هویت اجتماعی در آثار ناتالیا گینزبورگ و فریبا وفی،فصلنامه ادبیات تطبیقی جیرفت سال هشتم شماره 32.زمستان 93. نویسنده اول: عفت منیری.
10. نقد ساخت‌گرایی تکوینی رمان همسایه‌ها اثر احمد محمود. همکار دوم آرزو شهبازی مطالعات داستانی
11. مقایسه تطبیقی روایت در رمان چراغها را من خاموش می کنم و دفترچه ممنوع بر اساس آرای ژنت، نویسنده اول: رقیه وهابی، فصلنامه پژوهش های تطبیقی زبان و ادبیات ملل، سال اول شماره 2 زمستان 94
12. جدال زنان عیار در برابر اسطوره مغول در آثار بهرام بیضایی، زن در فرهنگ و هنر، زمستان 94. نویسنده اول: رقیه وهابی دریاکناری
13. تحلیل نشانه شناسی اجتماعی آژانس شیشه ای، زبان پژوهی، بهار 95، شماره 18. نویسنده مسئول. نویسنده دوم دکتر ساسانی
14. انواع بازسازی و بازآفرینی بیضایی از داستانهای کهن دانشگاه تربیت معلم.پذیرش مقاله. مریم حسینی و رقیه وهابی دریاکناری.
15. تصویر ایزدبانوان در آثار بهرام بیضایی، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 8 شماره 3 پاییز 1395. مریم حسینی و رقیه وهابی دریاکناری.
16. ...

جوایز و افتخارات

Yپژوهشگر نمونه دانشگاه الزهراء به طور متوالي در سال هاي ۱۳۹۳ تا ۱۳۸۰
Yدریافت جایزه تشویقی کتاب سال به مناسبت تصحیح کتاب حدیقه الحقیقه ۱۳۸۳
Yدریافت جایزه پژوهشگر برتر در مراسم هفته کتاب، آذر ۱۳۹۲
Yدریافت جایزه پروین اعتصامی برای تالیف کتاب مکتب های ادبی جهان، تیرماه ۱۳۹۷