ترانه‌های کوچک غربت

ترانه‌های کوچک غربت
نویسنده	احمد شاملو
تاریخ نشر	۱۳۵۹

ترانه‌های کوچک غربت عنوان یکی از دفاتر شعر شاملو، شاعر معاصر زبان و ادبیات فارسی است. این مجموعه شعر مشتمل بر بیست سروده از سال ۱۳۵۶تا۱۳۵۹ است. شاملو بیشتر اشعار این دفتر را در شهر لندن به رشته تحریر درآورد. این‌ مجموعه نخستین بار در سال ۱۳۵۹ در انتشارات مازیار به چاپ رسید.

* * * * *

برای آنانی‌که کتاب را نخوانده‌اند

آدم غریبی بود

آیدا سرکیسیان، همسر احمد شاملو، تولد دو شعر از مجموعه ترانه‌های کوچک غربت را چنین تعریف می کند:

اوایل انقلاب که شاملو به ایران برگشت یک شب با بر و بچه‌ها داشتند فیلم نگاه می‌کردند؛ شاملو بلند می‌شود و می‌رود به اتاق دیگر و شعر در این بن بست و دهانت را می‌بویند را می‌نویسد. بعد که برمی‌گردد، می‌پرسند که این چیست؟ می‌گوید این را نوشته‌ام. شعر را می‌خوانند و شروع می‌کنند به بحث کردن، می‌گفت: بحث سیاسی خیلی داغی هم بود؛ هریک نظری داشته و بحث درگرفته. باز می‌گردد به اتاق و شعر عاشقانه را می‌نویسد: آن که می‌گوید دوست‌ات می‌دارم خنیاگر غمگینی است... ببین وسط آن بحث سیاسی! این حالتش خیلی جالب بود. ذهنش را می‌بست و جدا می‌کرد. درعین‌حال که در جمع حضور داشت در اقیانوس درونش غوطه‌ور می‌شد. آدم غریبی بود. همیشه از ابتذال به کار پناه می‌برد. شاید اگر دیگری کنارش بود متوجه این ظرافت‌ها نمی‌شد‌. از بخت یاری من بود که با این غول رنج و سرخوشی ۴۰ سال زندگی کرده‌ام.

در یک بند بخوانیم!

شاملو در مجموعه ترانه‌های کوچک غربت همانند غالب اشعارش به‌مثابهٔ یک منتقد اجتماعی و سیاسی، بی‌پرده و آزادانه، کژی‌های جامعه عصرخود را نقد و داوری کرده است. عقیده استوار شاملو به تعهد در هنر و شعر، همواره او را نسبت به دردها و مشکلات اجتماعی، سیاسی و انسانی مسئول نگه داشته است.

در مجموعه ترانه‌های کوچک غربت نیز شاملو این دردهای مشترک را با صلابت تمام به‌تصویر کشیده است. شاملو دربارهٔ زمینه شعر خود چنین می گوید:

درباب آنچه زمینه کلی و درنتیجه زمینه اصلی شعر مرا می سازد، می‌توانم به‌سادگی گفته باشم که از دیرباز سراسر زندگی من در نگرانی و دلهره خلاصه می‌شود. مشاهده تنگدستی و بی عدالتی در همه عمر، بختک رویاهایی بوده‌اند که در بیداری بر من گذشته است.

برای کسانی که کتاب را خوانده‌اند

اظهارنظرها

جمله‌های ماندگار کتاب

در شعر در این بن بست که مهم‌ترین اشعار این دفتر است، شاملو جامعه پلید عصر خود را به‌تصویر می کشد؛ جامعه ای خالی از عشق و اعتماد و پر از جهل و ناراستی. در سفر این شعر از آغاز به پایان، تحت تاثیر فضای تیره و تار آن، تمامی موتیف‌های معنی بخش زندگی (عشق، نور، شوق و خدا) درمعرض هجوم‌اند و بایسته نهان شدن در پستوی خانه؛ و دیگر اینکه نماد‌های قناری، سوسن و یاس با توجه به دریافت هر مخاطب از فضای کلی شعر، در محور جانشینی قابلیت جایگزینی به آبژ‌ه‌های متعدد را دارند.

منابع

• پورنامداریان، تقی (۱۳۹۰). سفر در مه. تهران: سخن.
• سلاجقه، پروین. چهار نقد شاملو: در این بن بست. ج. نوزدهم. مرداد۱۳۸۹. ۴۲. 

پیوند به بیرون

• ‏ «عنوان خبر». ایسنا، ۱۱فروردین۱۳۸۸. بازبینی‌شده در ۱۸ژانویه۲۰۱۳.