ژاله آموزگار

ژاله آموزگار
نام اصلی	ژاله آموزگار یگانه
زادروز	آذر ۱۳۱۸ خوی
محل زندگی	خوی، تبریز، پاریس و ...
مدرک تحصیلی	لیسانس زبان و ادبیات فارسی و دکتری زبان‌های باستانی
دانشگاه	دانشگاه ادبیات تبریز و دانشگاه سوربن فرانسه

ژاله آموزگار نویسنده، پژوهش‌گر فرهنگ و زبان‌های باستانی، اسطوره‌شناس، مترجم و مدرس دانشگاهی است.

ایران‌پژوهان و محققان این حوزه، آموزگار را پیشاهنگ در مطالعات ایران باستان به‌ویژه بازشناسایی متون پهلوی و اساطیر ایرانی و ادبیات زردشتی می‌دانند و معتقدند که آثار تألیفی و تحقیقی او ابزار کار برای تدریس و یادگیری هرچه بهتر متون باستانی فراهم کرده که به‌کار اساتید و دانشجویان می‌آید و با ساده‌ترین و رساترین زبان مطالب بیان می‌شود.

اهل خوی است و در خانواده‌ای فرهنگی بالیده. دکترایش را در رشتهٔ‌ زبان‌های باستانی از دانشگاه سوربن فرانسه گرفته است. همکاری با بنیاد فرهنگ ایران نقطه عطف زندگی‌اش است. آشنایی با احمد تفضلی زبان‌شناس و پهلوی‌دان، می‌شود باب سال‌ها همکاری و پژوهش‌های مشترک در زمینه متون پهلوی.

تصحیح دینکرد، آوانویسی و ترجمهٔ آن، از جمله کار مشترک و جدی این دو محقق است که ثمرهٔ درخشانی در کارنامه علمی‌شان به‌شمار می‌رود.

نتیجه سال‌ها همکاری این دو پژوهشگر کهنه‌کار فرهنگ ایرانی، چاپ آثار ارزشمندی از جمله تألیف اسطوره زندگی زردشت، زبان‌ پهلوی، ادبیات و دستور آن و ترجمه شناخت اساطیر ایران نوشته جان هینلز و نخستین انسان، نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران اثر آرتور کریستن‌سن است.

آموزگار به‌سال ۱۳۴۹ از اساتید هیات‌علمی دانشگاه تهران می‌شود و ابتدا با درجه استادیاری و سپس دانشیاری و استادی، رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی را در دانشکده ادبیات تدریس می‌کند. این بانوی کوشنده و توانای عرصه فرهنگ و زبان‌های ایرانی بیش از ۳۰ سال با جان و دل تدریس می‌کند و به‌سال ۱۳۸۵ با بالاترین درجه استادی بازنشسته می‌شود.

آموزگار که داریوش شایگان به‌شایستگی او را «بزرگ‌بانوی مطالعات ایران‌ باستان» لقب داده، به‌ زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، ترکی، پهلوی و اوستایی مسلط است. او شاگران بسیاری در عرصه زبان‌های باستانی تربیت کرده و اکنون نیز عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.

شناخت عمیق زبان‌های باستانی، ترجمه و تدریس متون پهلوی، تألیف آثاری در این حوزه، اسطوره‌شناسی و ترجمه تحقیقات اروپائیان در باب اساطیر ایران، شناسایی ادبیات فارسی زردشتی، همکاری مداوم استاد با مطبوعات داخلی و خارجی و چاپ بیش از هفتاد مقالهٔ علمی و ده‌ها کتاب ارزنده در این حوزه، نتیجهٔ سال‌ها کوشندگی بی‌وقفه و تحقیق به‌دور از هر جنجال و قیل‌وقیل این بزرگ‌بانو است.

ترجمه کتابنخستین انسان، نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران اثر مشترک آموزگار و تفضلی در سال ۱۳۶۸ برنده کتاب سال‌ می‌شود و در همان سال لوح تقدیر از دانشگاه تهران می‌گیرد.

بسیاری از آثار و نوشته‌های آموزگار بیش از ده بار تجدید چاپ شده است. کتاب تاریخ اساطیری ایران در سال ۱۳۹۷ به چاپ هیجدهم، شناخت اساطیر ایران در همین سال به چاپ بیست و یکم و کتاب زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن نیز در سال ۱۳۹۷ به چاپ دهم رسیده است.

آموزگار در خرداد ۱۳۸۹ برابر با می ۲۰۱۰ نامزد دریافت جایزه Lifetime Achievement Award studies (یک عمر تلاش ممتاز) از سوی The International Society for Iranian Studies (انجمن بین‌المللی مطالعات ایرانی) می‌شود.

تیرماه ۱۳۹۵ نیز جایزهٔ نشان عالی دولت فرانسه یا(لژیون دونور) در سفارت فرانسه و توسط سفیر کبیر این کشور به دکتر ژاله آموزگار اهدا می‌شود. او در دی ماه ۱۳۹۵ به‌پاس یک عمر کوشندگی علمی و فرهنگی و خدمت به بازشناسی آثار و نوشته‌های بازمانده از ایران کهن، جایزه سرو ایرانی را از سوی میراث فرهنگی دریافت می‌کند.

داستانک

آغاز آشنایی

آغاز آشنایی و همکاری‌های دامنه‌دار بعدی ژاله آموزگار با احمد تفضلی از دانشگاه سوربن فرانسه‌ می‌شود؛ از اتاق حجره‌مانند استاد دومناس در یک مدرسه مذهبی. در کلاس درس، زبان پهلوی می‌خواندند؛ آن سال، آموزگار، تفضلی، علی‌اشرف صادقی و فیلیپ ژینیو نزد استاد دینکرد را شروع کرده بودند. روزی در بازگشت از کلاس، تفضلی می‌پرسد: شما روی چه موضوعی کار می‌کنید؟. همین جمله آغازگر یک دوستی دیرپا و ناگسستی میان آن دو می‌شود و به‌سبب دیدگاه‌های مشترک و محبت و احترام متقابل، به همکاری‌های مستمر می‌انجامد.

داستانک استاد

مادری‌ست دلسوز=

عاشق دانشجویانش است. قبل از اینکه معلم باشد و درس‌ بدهد، دل می‌دهد به دل‌شان. در نخستین جلسهٔ هر ترم ابتدا از حال و احوال مالی بچه‌ها می‌پرسد. اگر شاغل باشند برق شادی در چشمانش پیدا می‌شود و اگر نه، آنها را تشویق به یافتن کار و کسب درآمد می‌کند تا با ذهنی فارغ از هرگونه مشکل مالی، دل به درس و دانشگاه بدهند. قبل از اینکه معلم دانشجویانش باشد، مادری دلسوز و مهربان است برای آنها.

یاد جنگ می‌افتم

کتاب شناخت اساطیر ایران اثر جان هینلز او را به یاد جنگ می‌اندازد. ترجمه این کتاب نتیجه همکاری او و تفضلی در ایام جنگ ایران و عراق بود. آنقدر غرق در ترجمه کتاب بودند که گاهی در حین آن متوجه بمباران تهران توسط هواپیماهای عراقی می‌شدند. آن سال‌ها ورود به بعضی از طبقات دانشکده ادبیات به خاطر خطر جانی ممنوع بود. «شاید همین کار ترجمه موجب شده بود که ما هیبت آن روزهای بد و وحشتناک را چندان احساس نکنیم»

زندگی و تراث

کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری

پدر تبریزی است و مادر تهرانی اما ژاله به‌سبب مأموریت شغلی پدر در خوی آذربایجان زاده می‌شود؛ در آذر ۱۳۱۸. کانون خانواده گرم و صمیمی است. پدر و مادر تفاوتی میان ژاله و برادرش قائل نیستند و شرایط یکسانی را برای تحصیل و آموزش هر دو فراهم می‌کنند.

بخشی از تحصیلات دبیرستانی‌اش در خوی و بخشی دیگر در تبریز سپری می‌شود. پس از گرفتن دیپلم سال ششم ادبی از دبیرستان «ایراندوخت» تبریز، قدم در دانشکده ادبیات دانشگاه این شهر می‌گذارد. در این مدت، مهمان خانهٔ عمویش «حسین امید» از شعرا و دانشمندان آذربایجان است. البته همنشینی با عمو شخصیت عملی ژاله را شکل می‌دهد. «ایشان فرزند نداشت و من در خانه‌اش مثل یک فرزند پذیرفته شده بودم.»

در رشته ادبیات فارسی رتبه اول را می‌آورد و بورسیه شامل حالش می‌شود اما استفاده‌ نمی‌کند. خانوادهْ سنتی است و به دختر اجازه نمی‌دهد به تنهایی عازم خارج شود. در این مدت و بین سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۲ در مدارس تهران، نیشابور و کاشمر تدریس می‌کند.

پس از ازدواج، مقدمات سفر به فرانسه با همان بورسیه تحصیلی فراهم می‌شود، به پاریس می‌رود؛ همراه همسر و دخترش. در دانشگاه سوربن ثبت‌نام‌ و دنیای جدید تحصیل در غرب را تجربه می‌کند.

همسر آموزگار مشوق و همراه او در این راه بود؛ «شوهرم اصرار کرد که حتما باید از این بورس استفاده کنم. حتى اگر خودش هم نتواند با من به خارج بیاید.»

پروفسور پی‌یر دومِناش -خاورشناس فرانسوی و استاد ادیان باستان- استادش در سوربن است، رساله دکتری‌اش تحت عنوان «ادبیات زردشتی به زبان فارسی» را با او می‌گذراند. آموزگار خود را مدیون او می‌داند؛ به سبب اخلاق وانسانیتش؛ «استاد بسيار عزيزى كه من بسيار خودم را مديون او می‌دانم، به دليل انسانيتى كه از او آموختم، پروفسور پى يردومناش بود».

در سال ۱۳۴۸ عزم وطن می‌کند. بعد از مدتی، از طرف وزارت آموزش و پرورش به بنیاد فرهنگ می‌رود و مشغول به کار می‌شود.

پس از آشنایی با تفضلی به عنوان یکی از پژوهشگران بنیاد، کار بر روی دینکرد را به‌طور جدی آغاز می‌کند. در همین هنگامه است که تصمیم می‌گیرد به‌طور تخصصی کار کند و دامنه مطالعاتش را به حوزهٔ‌ اساطیر و زبان‌های باستانی منحصر می‌کند.

زمینهٔ فعالیت

اساطیر، زبان‌ها و ادیان ایران باستان، متون پهلوی و ادبیات فارسی زردتشتی از جمله مهمترین زمینه‌های کاری آموزگار به‌شمار می‌رود.

یادمان و بزرگداشت‌ها

مراسم بزرگداشت ژاله‌آموزگار ۲۹ بهمن ۱۳۸۲ از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور بزرگانی چون بدرالزمان قریب، یدالله ثمره، مهدي محقق - رييس هيات مديره انجمن و سایر ایران‌شناسان و ایران‌دوستان برگزار شد. به‌پاس سال‌ها مجاهدت علمی او لوح تقدیر و نشان زرین انجمن به این بانوی سخت‌کوش تقدیم شد.

از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)

محمدرضا نصیری

انسانی است متواضع، فروتن و سخن‌سنج و سخندان، مهربان، صمیمی. بخل و خستی در وجودش نیست. آموخته‌هایش را با سخاومت در اخیار دانشجویانش قرار می‌دهد. از تنگ‌نظری‌ها و حسادت‌های به دور است. در انتقال آموخته‌های خود به جوانانِ شوریده‌دل، مشتاق و سخی است. در یک‌کلام چهرهٔ مقبول دانشجویان و پذیرفتهٔ محافل علمی است. رفتار انسانی و خصوصیات اخلاقی وی چنان است که در همان برخورد اول، حسِ احترام طرف مقابل را برمی‌انگیزاند. عشق به تاریخ کهن سرزمین ایران را در گفتار و نوشته‌هایش به آسانی می‌توان یافت. این‌ها گفته‌های محمدرضا نصیری -قائم‌مقام انجمن آثار و مفاخر فرهنگى- درباره اوست.

داریوش شایگان

«برای بخش بزرگی از ایرانیان، دکتر ژاله آموزگا «بزرگ‌بانوی مطالعات ایران باستان» است و غرض از این رشته همان چیزی است که آلمان‌ها ایرانیستیک می‌نامند، یعنی مطالعه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران پیش از اسلام... در این وانفسایی که شاهد محو ایران باستان در مراکز آکادمیک دانشگاه‌های بزرگ و معتبر دنیا هستیم، و علت آن را باید در عدم حمایت و سرازیر شدن ثروت انبوه اعراب به مراکز مطالعات خاورمیانه جست، هستند محققان ایرانی و در میان آنان زنده‌یاد احمد تفضلی و ژاله آموزگار، که کوشیدند این میراث گرانبهایی را که در شرف نابودی است، به هر قیمتی حفظ کنند. ژاله آموزگار تمام زندگی‌اش را وقف این امر خطیر کرد، تمام دانش، سماجت خستگی‌ناپذیر، و عزم راسخش را مصروف زنده نگاه‌داشتن مشعل ایران‌‌ باستان کرد».

سید احمدرضا قائم‌مقامی

قائم‌مقامی، آموزگار را معلمی توانا در تربیت دانشجویانی که خود اکنون اساتید مشهوری هستند، می‌داند و می‌گوید: «از برکت معلمی او و دیگر استادان هم‌نسل اوست که امروز پهلوی‌دانی با آنچه در آغاز قرن مرحوم ملک‌الشعرا بهار و مرحوم مینوی از هرتسفلد می‌آموختند، فرق بسیار کرده و اوستادانی بسیار بیش از آن چیزی شده که مرحوم پورداود می‌آموخته. با این همه پیشاهنگی که او در مطالعات ایران‌باستان در ترجمه و تدریس متون پهلوی، در ترجمه تحقیقات اروپائیان در باب اساطیر ایران و در معرفی ادبیات فارسی زردشتی داشته، دینی را که از فرط ایران‌دوستی بر ذمهٔ خود احساس می‌کند، گزارده و شاید هم بیش از آن‌که باید، گزارده». }}

یدالله ثمره

ثمره که بيش از ۵۰ سال سابقه‌ٔ تعليم و تربيت دارد، می‌گوید: «اگر از من بپرسند آموزگار يگانه‌ٔ تو كيست؟ می‌گويم ژاله آموزگار؛ چرا كه او معلمی را با تمام وجود دوست دارد. او همچنين شاگردهايش را به معنی واقعی كلمه دوست دارد و اولين درسی كه به آن‌ها می‌دهد «دوست‌ داشتن» است.

نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش

آموزگار درباره سال‌ها کار و تلاش بی‌وقفه‌اش در عرصه فرهنگ و تاریخ و ادب ایران این‌چنین می‌گوید: «از نظر خودم همهٔ این سال‌ها را با عشق و تلاش کار کردم. هرگز خسته نشدم و تمام تلاشم این بود که استاد خوبی باشم، رابطه خوبی با دانشجویانم برقرار کنم و تا آنجا که می توانم ضمن تدریس به دانسته‌های خودم هم بیفزایم و خدمتگزار واقعی فرهنگ غنی این سرزمین باشم».

موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران

احمد تفضلی

آموزگار، همکار محقق خود را «دانشمندی انسان، موجودی مهربان، آزاداندیش و با سلامت نفس» توصیف می‌کند و قریحه پویایی و جویایی، سخت‌کوشی، پرکاری، آشنایی‌اش به زبان‌های زنده دنیا و... را می‌ستاید و می‌گوید: او در دانشگاه تهران به عالی‌ترین مقام استادی رسید و همیشه به استادی دانشگاه تهران افتخار می‌کرد، ولی در حقیقت او افتخار دانشگاه تهران بود. او در نوشته‌هایش کمال‌طلب بود. هرگز کوتاهی و نقصی را در این زمینه نمی‌پذیرفت. جاه‌طلبی عملی داشت. اعتماد‌به‌نفس داشت و خردگرا بود. علی‌رغم زودرنجی‌هایش می‌توانست سکوت کند و ببخشد. بسیار اوقات تحملی شگفت‌انگیز داشت.

برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است

آموزگار در سال ۱۳۸۹ در کنفرانس انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی در کنار صدها تن از ایران‌شناسان و اساتید دانشگاه‌های اروپا و آمریکا حضور می‌یابد و سخنرانی‌ می‌کند؛ از زیان شیرین فارسی می‌گوید. معمول اینست که در چنین محافلی، نطق‌ها همه به انگلیسی باشد. اما او که زبان انگلیسی و فرانسه نیز می‌داند، با زبان فارسی سخن می‌گوید و حضار را تحت‌تأثیر کلام شیوا و رسایش قرار می‌دهد.

«زبان فارسی شیرین است، این زبان ماندنی است. در اساس آن خِللی وارد نخواهد شد، کاخی است که از باد و باران گزند نخواهد یافت؛ زیرا این بذر سخن در جای‌جای سرزمین ما به‌ بار نشسته است و با پارسی‌زبانان آن سوی مرزهای ایران هم مستحکم‌تر خواهد شد و گل‌های تازه‌ای خواهد داد و با میوه‌های شیرین به‌ بار خواهد نشست. با سُخن فردوسی بزرگ که به زبان شیرین ما نوزایی داده است، گفتارم را به‌‌پایان می‌برم.

پی افکندم از نظم کاخی بلند		که از باد و باران نیابد گزند
نمیرم در این پس که من زنده‌ام		که تخم سخن را پراکنده‌ام

* * * * *

استادان و شاگردان

اساتید

ماهیار نوابی استاد زبان‌های باستانی در دانشگاه تبریز، منوچهر مرتضوی، احمدعلی رجائی بخارایی، روشن‌ضمیر، خیام‌پور، قاضی طباطبایی، محمدجواد مشکور، ادیب طوسی و احمد طباطبایی، اساتید آموزگار در دانشگاه تبریز بودند.

علاوه بر دومناش، اُوبَن، لازار، امیل بنونیست از ایران‌شناسان برجسته دنیا و... از جمله اساتید او در دانشگاه سوربن بودند.

تأثیرپذیرفته از

کلاس‌های ماهیار نوابی در دوره لیسانس بود که عشق و علاقه‌ای به فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران را در نهاد ژاله کاشت. آموزگار شخصیت علمی و انسانی و اخلاقی دومناش را در تکوین شخصیت علمی خود مؤثر می‌داند.

آثار و منبع‌شناسی

کتاب‌ها

1. ایران باستان، ماریان موله، ترجمه: ژاله آموزگار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1363؛ چاپ ششم ،1386، انتشارات توس.
2. نمونه های نخستين انسان و نخستين شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانيان، نوشته آرتور كریستن سن، ترجمه و تحقيق ژاله آموزگار، احمد تفضلی، جلد اول، چاپ اول ،1369، جلد دوم ،1367، نشر نو، برنده لوح تقدیر و جایزه« كتاب سال» برگزیده دانشگاههای كشور (1370) چاپ دوم دو جلد باهم)، چاپ سوم، نشر چشمه ،1383؛ چاپ چهارم1386.
3. شناخت اساطير ایران، نوشته جان هينلز، ترجمه ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول، 1368، نشر چشمه، نشرآویشن، چاپ دهم، نشر چشمه ،1385.
4. اسطوره زندگی زردشت، تأليف، ژاله آموزگار با همکاری احمد تفضلی، چاپ اول (هفت+ 154ص)، 1370، نشر چشمه، نشر آویشن، چاپ پنجم ،1382، ششم 1384/ هفتم 1385.
5. اداویراف نامه (ارداویرازنامه): حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه متن پهلوی، واژه نامه، فيليپ ژینيو، ترجمه و تحقيق ژاله آموزگار، چاپ اول(95+172ص)، 1372؛ نشر معين، انجمن ایران شناسی فرانسه، چاپ دوم با افزوده ها1382./ چاپ سوم1386.
6. زبان پهلوی، ادبيات و دستور آن، تأليف ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول (نه+ 152ص)، 1372، نشر معين، چاپ چهارم1382.
7. تاریخ اساطيری ایران، تأليف: ژاله آموزگار، چاپ اول (شش+ 97 ص)، 1374، انتشارات سمت؛ چاپ ششم1383./چاپ دهم.

كتاب پنجم دینکرد، انتشارات معين ،1386.

1. زبان، فرهنگ، اسطوره: مجموعه مقالات، انتشارات معين ،1386.
2. نظارت و كوشش در چاپ كتاب تاریخ ادبيات پيش از اسلام، دكتر احمد تفضلی، نشر سخن1376.
3. تجدید نظر و تجدید چاپ كتاب مينوی خرد، احمد تفضلی ،1379.
4. نظارت در ترجمه ی كتاب كتيبه های هخامنشی، نوشته پير لوكوك، 1382، و تجدید نظر مجدد1386
5. تاریخ اساطيری ایران در مجموعه «ایران»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی

مقالات به فارسی

1. «ادبيات زردشتی به زبان فارسی»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 17ش 2، 1349، ص171-199. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. «گوشه ای از اساطير ایران باستان»، ش 8، ش 2، 1349، ص 6-16
3. «درباره ميراث ميزدیستي در فلسفه ایراني»، ترجمه ژاله آموزگار(نوشته اميل بنونيست)، ش 19، ش 2، ص313-319
4. «درگذشت هانری ماسه»، ش 19، ش 7، 1348، ص722.
5. «تأثير آیين زردشت بر ادیان قدیم»، هنر و مردم، ش 116، 1351، ص20-21
6. «درباره واژه نامه مينوی خرد»، سخن، ش 20، 1349، ص 212-215
7. «درباره اساطير ایران»، سخن، ش 23، ش 2، 1352، ص 323-236.
8. «درباره ی ترجمه ی مينوی خرد»، سخن، ش 24، ش 2، 1355، ص1354-1355.
9. «گزارشی از پازند»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 23، ش 4، 1355، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
10. «زن در خانواده ایران باستان»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تربيت معلم، ش 2، س 4، 1356، ص34-45، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
11. «پهلوي، پهلواني در شاهنامه»، نوشته ژیلبرت لازار، ترجمه ژاله آموزگار، سيمرغ، ش 5، 1357، ص 47-61، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
12. «دو ارداویراف نامه»، آینده، ش 9، ش 2، 1362، ص429-433. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
13. «چنگرنگهاچه نامه»، آینده، ش 9، ش 6، 1362، ص 429-432، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
14. «چرخش ویژگی های قهرمانان در شاهنامه»، آدینه، ش 40، دي 1368، ص 12-13، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
15. «شاهزاده خانم برگ مورد و شاهزاده خانم نخود»، نوشته ي آرتوركریستن سن، ترجمهی ژاله آموزگار ،كتاب سخن، ش 2، 1368، ص 102-118، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.
16. «دوگانگی ني کیها و بدیها و برادران دروغين نيکی ها در اخلاق زردشتی»، جشن نامه زریاب خویی (یکی قطره باران)، نشر نو ،1370، ص 659-669، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
17. «اسطوره زندگی زردشت ،»كلک، ش 20، آبان 1380، ص33-72.
18. «نوروز ،»كلک، ش 23-24، بهمن و اسفند 1370، ص19-31، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
19. «دیوها در آغاز دیو نبودند ،»كلک، ش 30، شهریور 1371، ص 16-34، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
20. «رازهای اسطوره در مسافران»، مجموعه درباره مسافران (ساخته بهرام بيضایی)، انتشارات روشنگران ،1371، ص 29-33، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
21. «اسطوره های آفرینش ایرانی (آریایی)»، مجموعه شناخت هویت زن ایرانی در گشتره پيش تاریخ و تاریخ، انتشارات روشنگران ،1371، ص 272-288.
22. «گزارشی از زند یا ترجمه و تفسيرهای اوستا»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 29، ش 3-4، 1370، ص 162-169، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
23. «درباره آفرین فردوسی ،»كلک، ش 39، خرداد 1372، ص 193-196. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
24. «فعل خواستاری، ساخت و كاربرد آن در فارسی ميانه(پهلوی)»، مجله زبان شناسی، ش 9، ش 1، پياپی 17، بهار و تابستان 1371، تاریخ انتشار 1373، ص 2-9، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
25. «گرشاسب در پيشگاه اورمرد، نمونه ای از داوری در ایران باستان ،»كلک، ش 54، 1373، ص 9-16، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
26. «فره، این نيروی جادویی و آسمانی ،»كلک، ش 68-70، 1374، ص 23-41. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
27. «مرگ نابهنگام و ناباورانه دوست ،»كلک، ش 80-83، آبان و بهمن 1375،ص 507-514
28. «زندگی نامه علمی دكتر احمد تفضلی ،»كلک، ش 80-83، آبان و بهمن 1375، ص 514-534.
29. «هنر خواليگری در فرهنگ كهن ایرانی ،»كلک، ش 85-88، فروردین – تير 1376، ص 162-166. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
30. «ادبيات باستانی ایران»، مجله آشنا، ش 6، ش 35، تابستان1376.
31. «تاریخ واقعی و تاریخ روایی»، یادگارنامه استاد عبدالحسين زرین كوب، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، به كوشش علی دهباشی ،1376، ص 187-202. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
32. «یاد بهار» مجموعه مقالات یاد بهار، نشرآگاه، زمستان 1376، ص 35-40. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
33. «نوروز»، گزارش كتاب، ش 1، ش 5، اسفند1376.
34. «در بزرگداشت خرد و دانش»، نامه پارسی، ش 3، ش 3، پایيز 1377، ص 171-175.

تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «نگارش در اسطوره ها»، گزارش كتاب، ش 2، ش 16، اسفند1377.
2. «آیا فره از این شهر گریخته است؟» مجموعه گفتوگو، نقد و نظر درباره فيلمنامه گفتگو با یاد بهرام بيضایی، به كوشش زاون فوكاسيان، نشر دیدار ،1379، ص 105-108، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «پيمان»، بخارا، ش 13و 14، خرداد- آبان 1379، ص 8-17، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «ایزدانی كه با سال نو به زمين بازمیگردند»، مجموعه مقالات نخستين همایش نوروز ،سازمان ميراث فرهنگی كشور، پژوهشکده مردم شناسی ،1379، ص 93-105، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. ترجمه ی انگليسی آن در مجموعه:Articles Presented to the 1st Symposium on nowruz, Spring 2001.

pp.68-77.

1. «احمد تفضلی، انسانی والا، دانشمندی بنام»، یادنامه دكتر احمد تفضلی، به كوشش دكتر علی اشرف صادقی ،1379، ص 11-25.

«تکوین عالم و پایان جهان، به روایت بخشی از كتاب دینکرد»، یادنامه دكتر احمد تفضلی ،به كوشش دكتر علی اشرف صادقی ،1379، ص 45-59. تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.

1. «بخش هایی از مباحث اسطوره ای در كتاب پنجم دینکرد ،»كتاب ماه، ش 26و25. مهر و آبان1379. ص 12-14.
2. «پهلوی، زبان و ادبيات»، دانشنامه جهان اسلام(6)، ص 829-833، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «تفضلی، احمد»، دانشنامه جهان اسلام(6)، ص 145-146.
4. «بهار در گاهشماری باستانی ما چگونه از راه می رسند؟»، گزارش كتاب، ش 40، ص 2-3
5. «سنگ نوشته های پارس هخامنشی»، نامه فرهنگستان، دوره پنجم، ش 47، اردیبهشت

1380، ص87-95، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «كتاب پنجم دینکرد از چه سخن میگوید؟»، یادنامه جمشيد سروشيان (سروش پيرمغان)، به كوشش كتایون مرداپور، انتشارات ثریا، تهران 1381، ص 63-69. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. « تاریخچه ای از نگارش خط»، گزارش كتاب، ش 52، اسفند 1380، ص2-5.
3. «گزارشی ساده از گاهشماری در ایران باستان»، بخارا، ش 24، خرداد و تير1381، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «گلی بر مزاری، مزار نوشته نو یافتهای به پهلوی ساسانی از كازرون»، نامه ایران باستان، ش 2، ش 1، بهار و تابستان 1381، ص 69-63، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
5. مقدمه كتاب اوستای گلدنر، نشر اساطير ،1382، ص 5تا38. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
6. «جادوی سخن در اساطير ایران»، زن و فرهنگ، مجموعه مقالات سازمان ميراث فرهنگی ،1382. مجله بخارا، شماره 32، 1382، مهر و آبان، ص 23-45. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
7. «ازدواج های اساطيری»، جشن نامه دكتر منصوره اتحادیه ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
8. «استدلال مزدیسنی در برابر نيست خدای گویان»، جشن نامه دكتر محمد امين ریاحی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
9. «احمد تفضلی»، دانشنامه زبان و ادب فرهنگستان.
10. «خردورزی در آیين زردشت»، مجموعه سخنرانی های بزرگداشت زردشت ،1382/2003.

تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «یاد یاران»، پيشگفتار مجموعه مقالات دكتر وامقی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.
2. «تخمه و هستی بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشننامه دكتر مجتبایی ،1386. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «تمثيل دین و درخت بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشننامه دكتر ابوالقاسمی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «زبان شيرین فارسی»، مجله بخارا، شماره 37؛ ش5و6 ،1383. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

سخنرانی در بزرگداشت فرای و متن آن در هفته كتاب تير ،1383. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «تبریک» (ترجمه فارسی توسط مرتضی هاشمی پور)، مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 39-40، آذر و اسفند 1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

پيوستی بر مقاله ی تبریک، مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 41، فروردین و اردیبهشت 84، ص67-70.

1. «خط در اسطوره ها ،»كنفرانس بين المللی لوح تا لوح، تهران ،13-15، تير1384. مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 44، مهر و آبان 84، ص67-70. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

جم، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی: اسماعيل سعادت، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص 544تا548.

1. «كتيبه ای از دوره اردشير ساسانی؟»، نامه ایران باستان، سال چهارم، شماره دوم، پائيز و زمستان83. انتشار1385. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. «سنت شفاهی در ایران باستان»، مجله علمی و فرهنگی بخارا، شماره 53، مرداد 1385، ص 141-151، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

نيایش و نيروی جادویی آن، همایش آیين ها و آب ،1385، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.

1. «دریای پارس از دیرباز»، مجموعه مقالات خليج فارس.

ترجمه فصل های 2و 3شکند گمانيک وزار، یادنامه استاد ماهيار نوابی ،1389. ترجمه بخشی از Iranica Abstracta، با همکاری تعدادی از دانشجویان مقطع دكتری ،شماره های 20الی 25، چکيده های ایران شناسی، جلدهای 20تا 25، مركز نشر دانشگاهی ،انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران ،1385-1380. پيش درآمدی بر جلد 15كتاب یونانيان و بربرها ،1385، انتشارات توس.

1. «یونانيان و بربرها»، مجله علمی فرهنگی بخارا، اسفند1385.
2. «جلوه های زن در تاریخ زندگی زردشت»، جشن نامه دكتر بدرالزمان قریب ،1387.
3. «آغاز سال، آغاز همه رویدادهای نيک (بنا بررساله ماه فروردین روز خرداد)»، نشریه
4. «صنعت نشر ،»1386.
5. «گزارشی ساده از سنگ نوشته های كردیر»، بخارا، شماره 4-6، آذر- اسفند 1386، ص

53-39 .

1. «خویشکاری فردوسی»، مجله علمی فرهنگی بخارا، ش 1387،66.
2. «آوای سنگها»، مجله علمی فرهنگی بخارا، ش 67،1387.
3. «ترجمه فصل چهار شکند گمانيک»، یادنامه حميد مجامدی ،1389.
4. «در ستایش فرزانگی»، سخنرانی در بزرگداشت بدری قریب، چاپ در مجله علمی و فرهنگی بخارا، شماره 68و 69، آذر و اسفند 1387، ص 198-201.

كتيبه های هخامنشی و لوكوك، بخارا، شماره 70، خرداد و اردیبهشت1388. ص 311تا 315 دیدار با دوستان در دفتر مجله بخارا

مصاحبه با دوستان در هفت آسمان

1. «نوروز در نورزنامه» صنعت نشر، سال سوم، شماره 23و24. بهمن و اسفند1389.
2. «زند و پازند»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، جلد سوم، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به سرپرستی اسمعيل سعادت ،1388، ص 86-89.
3. «چشمه دریای چيچَست»، مجموعه مقالات خوی شناسی ،1389.
4. «فرهنگ و تمدن»، نقد كتاب در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ دیگر نگریستن. نوشته بلوك باشی، چاپ در دنيای كتاب، مهرماه1389.

فردوسی و هفت خانش. مقدمه بر اجرای هفت خان رستم. شاهنامه فردوسی به روایت و كارگردانی پری صابری ،27،خرداد1388. تختجمشيد تنها محل برگزاری نوروز نبود نگاهی به الواح خزانه و با روی تخت جمشيد، محله صنعت نشر، اسفند . پزشکی در فرهنگ ایران باستان مقدمه بر كتاب پزشکی در فصل 157دني کردنوشته نرجس بانو صبوری، انتشارات دایرةالمعارف بزرگ اسلامی مقدمة كتاب تاریخ ادبيات پيش از اسلام مجموعه مقالات مربوط به ادبيات قبل از اسلام. یادگار زریران. نشر توام با شعر خطابه در سمينار شعر فارسی انجمن زبانشناسی.

مقالات انگلیسی و فرانسوی

1. Ecyclopaeia Iranica
2. Bahram-Pazdu
3. Cangranhaca Nama
4. Anushiravana b.Marzban Ravari
5. Congration pers. Tabrik, sad- bas
6. Cooking in Pahlavi literature
7. Borj- Nama

سوابق علمی واجرایی

• پژوهشگر بنیاد فرهنگ ایران از1347 تا 1349
• استادیار گروه فرهنگ وزبان های باستانی دانشگاه تهران از1349 تا 1362
• دانشیار گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران از 1362 تا 1373
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران از 1373 تا 1385
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه آزاد
• بازنشسته دانشگاه تهران با رتبه 29 استادی 1385
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشکده زبان دانشگاه آزاد تهران واحد علوم تحقیقات.

عضويت در مجامع علمی داخلی و خارجی

• عضویت شورای عالی علمی مركز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
• عضو وابسته فرهنگستان زبان ایران ،1368.
• عضو گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان ایران ،1387.
• عضویت هيئت آئين كتاب و جوایز بنياد موقوفات دكتر محمود افشار.
• عضو گروه انتخاب كتاب.
• Ehsan Yarshater Book Prize for Ancient Iranian Studies

عضويت در هیئت تحريريه نشريات داخلی

• نامه انسان شناسی دانشگاه علوم اجتماعی.
• مجله مطالعات ایرانی نشریه مركز تحقيقات فرهنگ و زبان های ایرانی، دانشگاه شهيد
• مجله بين المللی مطالعات ایرانی
• نامه ایران باستان
• مجله دانشکده ادبيات پيام نور
• پيک نور
• مجله گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد علوم تحقيقات
• پژوهش نامه ادیان

جوایز و افتخارات

1. جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی1369.
2. جایزه كتاب برگزیده سال دانشگاههای كشور68-1369.
3. تقدیرنامه رئيس بنياد ایران شناسی1381.
4. بزرگداشت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی1382.
5. تقدیرنامه دانشگاه تهران1382.
6. تقدیرنامه احمد مسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی1383.
7. جایزه كتاب فصل سال 1368 برای كتاب دینکرد پنجم.

جایزه

1. Lifetime Achievement Award studies.
2. The International Society for Iranian Studies. 2010/ 1389.

ناشرانی که با او کار کرده‌اند

انتشارات معین، کتابسرای بابل، نشر چشمه، انتشارات توس، دانشگاه تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، سخن، مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها، اساطیر، فرهنگ نشر نو، نشر توسن از جمله ناشرینی هستند است آموزگار با آنها همکاری داشته است.

تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها

اکثر کتاب‌های آموزگار بارها تجدید چاپ شده است که از قرار زیر است:‌ ترجمه شناخت اساطیر ایران:۲۲۱ صفحه؛ چاپ اول؛ نشر چشمه وکتابسرای بابل؛ ۱۳۶۸؛ ۵۵۰۰ نسخه. ۲۱۶ صفحه؛ چاپ چهارم؛ نشر چشمه و آویشن؛ ۱۳۷۵؛ ۳۰۰۰ نسخه. چاپ بیست و یکم؛ نشر چشمه؛ ۱۳۹۷؛ ۱۰۰۰ نسخه.

کتاب زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن: ۱۶۸ صفحه؛ نشر معین؛ چاپ نهم در ۱۳۹۵. چاپ دهم در ۱۳۹۷ در ۵۵۰ نسخه؛ نشر معین.

ترجمه و تحقیق ارداویرافنامه: ۱۷۳ صفحه؛ نشر معین: انتشارات انجمن فرانسه؛ سال ۱۳۷۲. چاپ دوم؛ نشر معین،؛ سال ۱۳۸۲؛

از گذشته‌های ایران (زبان، فرهنگ، اسطوره): ۵۳۱ صفحه؛ چاپ اول؛ نشر معین؛ ۱۳۹۶.

اسطوره زندگی زردشت از ژاله آموزگار و احمد تفضلی: ۲۱۶ صفحه؛ چاپ اول؛ کتابسرای بابل ؛ ۱۳۷۰. چاپ دوم در ۱۳۷۲؛ ‌نشر چشمه و نشر آویشن. چاپ هفتم در ۱۳۸۲؛ نشر چشمه. چاپ نهم در ۱۳۸۹؛ نشر چشمه.

کتاب ایران باستان: ۱۲۴ صفحه؛ انتشارات دانشگاه تهران؛ ۱۳۵۶. ۱۲۸ صفحه؛ نشر توسن؛ چاپ سوم؛ ۱۳۶۵؛ ۲۲۰ نسخه. چاپ چهارم؛ نشر توس؛ سال ۱۳۷۲. چاپ ششم در ۱۳۸۶.

تاریخ اساطیری ایران: ۱۰۴ صفحه؛ چاپ سوم؛ انتشارات سمت؛ ۱۳۸۰. چاپ هفتم در ۱۳۸۴؛ ۱۶۰ صفحه؛ ۲۰۰۰ نسخه. چاپ نهم در سال ۱۳۸۶. چاپ یازدهم در ۱۳۸۸. چاپ دوازدهم در ۱۳۸۹. چاپ چهاردهم در ۱۳۹۱. چاپ پانزدهم در ۱۳۹۲ . چاپ هفدهم در ۱۲۰ صفحه در سال ۱۳۹۵؛ انتشارات سمت. چاپ هیجدهم در ۱۱۲ صفحه به‌سال ۱۳۹۷ از سوی سمت در ۱۵۰۰ نسخه.

کتاب مینوی خرد ترجمه احمد تفضلی و به‌اهتمام ژاله آموزگار در سال ۱۳۹۶ به چاپ ششم رسید. این اثر از سوی انتشارات توس، در ۱۳۶ صفحه با ۴۰۰ نسخه عرضه شد.

نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان:۲۹۲ صفحه؛ فرهنگ نشر نو؛ چاپ اول؛ ۱۳۶۳؛ ۳۰۰۰ نسخه. ۵۵۸ صفحه؛ چاپ ششم؛ نشر چشمه؛ ۱۳۹۶؛ ۵۰۰ نسخه.

زبان، فرهنگ و اسطوره (مجموعه مقالات): در ۶۲۴ صفحه؛ چاپ پنجم؛ نشر معین؛ ۱۳۹۶؛ ۵۵۰ نسخه.

کتاب پنجم دینکرد: آوانویسی، ترجمه، تعلیقات، واژه‌نامه، متن پهلوی: در ۲۴۲ صفحه؛ چاپ سوم؛ نشر معین؛ سال ۱۳۹۶؛ ۳۳۰ نسخه.

یادگار زریران: متنی حماسی از دوران کهن: ۶۴ صفحه؛ چاپ دوم؛ نشر معین؛ ۱۳۹۵؛ ۵۵۰ نسخه.

پزشکی به روایت کتاب سوم دینکرت: متن فارسی میانه، آوانوشت، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه: ۲۴۸ صفحه؛ چاپ اول؛ مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی؛ ۱۳۹۰؛ ۵۰۰ نسخه.

تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام: ۴۵۲ صفحه؛ چاپ چهارم؛ انتشارات سخن؛ ۱۳۸۳؛ ۳۳۰۰ نسخه.

اوستا کتاب مقدس پارسیان: ۸۵۰ صفحه؛ چاپ اول‌، مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها، اساطیر؛ ۱۳۸۲؛ ۲۲۰۰ نسخه.

منابع

1. دهیاشی، علی (۱۳۸۹). جشن‌نامه دکتر ژاله آموزگار. تهران: بخارا.
2. قنبری، امید (۱۳۸۲). زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی ژاله آموزگار. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3. فرخ‌زاد، پوران (۱۳۸۱). کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز). تهران: نشر قطره. شابک ۹۶۴-۳۴۱-۱۱۶-۸.
4. زبان‌های باستانی و ادیان آسمانی در گفت‌وگو با ژاله آموزگار. . هفت آسمان، ش. ۴۵ (۱۳۸۹). 
5. نشان لژیون دونور برای دکتر ژاله آموزگار. . بخارا، ش. ۱۱۳ (۱۳۹۵). 

پیوند به بیرون

• «جایزه سرو ایرانی در ایستگاه دوم به ژاله آموزگار اعطا می شود». ایرنا، ۱۰ دی ۱۳۹۵. بازبینی‌شده در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸. 
• «مراسم بزرگداشت ژاله آموزگار». انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۲۹ بهمن ۱۳۸۲. بازبینی‌شده در ۲۲اردیبهشت ۱۳۹۸. 
• «مراسم بزرگداشت ژاله آموزگار». ایرنا، ۱ اسفند ۱۳۸۲. بازبینی‌شده در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۸.