فاضل نظری

فاضل نظری
زمینهٔ کاری	سرایش و تدریس
زادروز	۱۰شهریور۱۳۵۸ خمین
محل زندگی	تهران
پیشه	شاعر و استاد دانشگاه و مدیر اجرایی
سبک نوشتاری	غزل
کتاب‌ها	''گریه‌های امپراطور''، ''اقلیت'' و...
همسر(ها)	مریم
مدرک تحصیلی	دکتری مدیریت تولید و عملیات (OR)
دانشگاه	دانشگاه امام صادق (کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید بهشتی (دکتری)

فاضل نظری شاعر معاصر و مدرس دانشگاه است.

* * * * *

برخی به سبب ذوق و توانایی فاضل نظری در مضمون‌سازی، وی را قرینِ صائب تیریزی قلمداد می‌کنند.
منتقدی فاضل را استاد پرواز در قفس می‌نامد؛ قفسی که سه دیوارش عشق است و یک دیوار، مرگ. به غیر از این دو موضوعِ عشق و مرگ، مسائل دیگری چون سیاست، اخلاق، تعالیم مذهبی و امثال این‌ها در اشعار او کم به چشم می‌خورد. نظری به عنوان شاعر جریان‌ساز دههٔ هشتاد و همچنین پرمخاطب‌ترین شاعر به انتخاب مردم شناخته شده است.
ناصر ندیم، شاعر افغان، اظهار کرده است که فاضل نظری از جملهٔ شاعرانی است که در افغانستان مخاطب‌های زیادی دارد.

فاضل نظری در یکی از شهرستان‌های استان مرکزی به نام خمین چشم به این جهان باز کرد. دوران ابتدایی و متوسطه را در شهرهای خمین و خوانسار گذراند. او در سن ۱۸سالگی برای تحصیلات دانشگاهی رهسپار تهران شد. در دانشگاه امام صادق (ع) در رشته‌های معارف اسلامی و مدیریت درس خواند و مدرک دکترای خود را در رشتهٔ مدیریت تولید و عملیات از دانشگاه شهید بهشتی دریافت کرد.
در سال ۱۳۸۲ با انتشار مجموعه شعر گریه‌های امپراطور به جامعهٔ ادبی معرفی شد.
سه‌گانهٔ فاضل نظری که شامل مجموعه شعرهای گریه‌های امپراطور، آن‌ها و اقلیت است در اواخر دههٔ ۸۰ در دستهٔ پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین مجموعه شعرها قرار گرفت.
او شعرهایش را در قالب غزل سروده است و در غزل‌هایش از سبک هندی، سبک عراقی و سبک غزل امروز بهره گرفته است. ذهن این شاعر جوان سرشار از قریحهٔ شاعری، مطالعات ادبی و خلاقیت‌های زبانی و مضمونی است، به همین خاطر اشعارش مورد پسند مخاطبان واقع شده است. او مفاهیم امروزی را در قالب غزل کهن فارسی گنجانده است.

داستانک‌ها

مقدمهٔ خنده‌دار

زمانی که کلاس سوم راهنمایی بود؛ شعر می‌سرود و مجموعه‌ای برای خودش جمع‌آوری کرده بود. در ابتدای دفتر شعرش مقدمه‌ای هم نوشته بود و دلش می‌خواست آن را چاپ کند. در کلاس مدرسه و در انجمن‌های ادبی خودمانی برای دوستانش شعرها را می‌خواند. حالا که آن مقدمه به یادش می‌افتد؛ خنده‌اش می‌گیرد. آن شعرها را هم دیگر پیدا نکرد ولی برخی از آن‌ها در پسِ ذهنش مانده است.

عیدی

عید که می‌شد؛ مادربزرگ پول‌هایش را چهارتا می‌کرد و به نوه‌هایش عیدی می‌داد. فاضل این پول‌های چهارتا را خیلی دوست داشت.

زندگی و تراث

گریزی بر زندگی

چهارده یا پانزده سالش بود که به‌تدریج با شعر انس گرفت. خودِ او شعر را تفننی مبارک تلقی می‌کند که خداوند به زندگی او بخشیده است. او همیشه شعر می‌گوید. به هنر خوش‌نویسی نیز علافه‌مند است.

فعالیت‌ها

دبیری سه دوره جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم صد
دبیری علمی جشنوارهٔ بین‌المللی شعر فجر
عضویت در شورای علمی ادبیات انقلاب و فرهنگستان زبان و ادب
ریاست حوزهٔ هنری استان تهران
عضو شورای عالی شعر مرکز موسیقی و سرود
مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

از نگاه دیگران

رضا سیدحسینی

در این روزگار، غزل خوب گفتن کار آسانی نیست و غزل‌گوی خوب انگشت‌شمار است. در کشوری که حافظ و سعدی و صائب و... دارد، پس از یک دورانِ تقریباً موفق شعر نو و ادامهٔ تجربه‌های تازه‌تر، ناگهان بازگشت به غزل سبب شده است که باز هم صدها دیوان غزلیات تازه منتشر و فراموش شود. حال وقتی به پشت سر نگاه می‌کنیم به جز سه چهار غزل‌سرای خوب که از مرحلهٔ تقلید فراتر رفته‌اند و غزل‌هایشاه بی‌تردید ماندنی خواهد بود، کمتر غزل‌سرایی را می‌بینیم که دیوان او پس از انتشار بلافاصله فراموش نشود. اما طبیعی است که ظهور تک‌شاعرها ادامه و گه‌گاه غزل‌سرایی پیدا می‌شود که مقلّد هیچ‌کس نیست و می‌توان به او امید بست و منتظر درخشش آینده‌اش بود. بی‌شک فاضل نظری یکی از این استثناها است. غزل‌های ساده و در عین حال بکر او آناً این امید را در آدمی مثل من تولید می‌کند که او آیندهٔ درخشانی داشته باشد. بلی، نمی‌توان ادعا کرد که هم‌اکنون همهٔ غزل‌های او شاهکار است. اما هر غزل و حتی هر بیتی از او را می‌توان گفت که تازه است و کافی است که شعر و نثر کلاسیک را با مجال بیشتری بخواند و کلمات همین اندیشهٔ تازه و شعر تازه را با وسواس سخت‌تری انتخاب کند و آن‌گاه ممکن است به تدریج با شاعری روبه‌رو شویم که نظیر ندارد و همین شرط ماندگاری غزل اوست.

سید علی موسوی گرمارودی

هر سه مجموعهٔ نظری لبریز از تجربه‌های شاعرانهٔ اوست. غزل‌های او تمام یا اکثرشان نشانه‌های یک شعر خوب را دارا هستند. واقعیت این است که از میان همهٔ قالب‌های شعری، غزل که پری‌زادهٔ شعر فارسی است، این شاعر را برگزیده است. در واقع شاعر لحظات شاعرانه را شکار نمی‌کند، بلکه این لحظات ناب هستند که شاعر را شکار می‌کنند. تمرکز فاضل نظری بر روی قالب غزل و اکتفای او به این قالب نیز رمز دیگری از موفقیت اوست. نظری شاعر معناگراست و در شعر او معانی گسترده‌ای از دوست‌داری طبیعت، عشق زمینی و آسمانی، پذیرش تقدیر و... دیده می‌شود. در عین حال وی از سنت ادبی گذشته به خوبی آرایه‌ها را در استخدام خود گرفته است، طوری که به هیچ‌روی در ظاهر شعر به چشم نمی‌آیند و شعر را به سوی تصنع نکشانده‌اند.

مشفق کاشانی

فاضل نظری با عنایت به مطالعات پی‌درپی در فرهنگ و ادب فارسی و عربی، با شعر فارسی و متون ارزشمند گذشته و معاصر پیوندی ناگسستنی دارد. او در نقد و نظر از منتقدان صاحب‌نام و در شعر، به خصوص قالب غزل امروز، از شاعران برجستهٔ روزگار ما به شمار است. شعر او سرشار از واژگان تازه و تصویرهای بدیع است که در عمق جان و دل خواننده و شنونده نفوذ می‌کند. گریه‌های امپراطور و اقلیت دو مجمعه شعر ارجمند او که پس از انتشار به‌زودی نایاب شد و به چاپ‌های بعد رسید، گواه این مدعاست. او سوای شعر و پژوهش، جوانی است بزرگ‌منش، در دوستی استوار و در مردم‌داری زبانزد و در محبت به دیگران بی‌قرار... توفیق هرچه بیشتر او را از خداوند بزرگ مسئلت می‌دارم. چنین باد و چنین‌تر.

یوسف‌علی میرشکاک

به عقیدهٔ من اگرچه قالب شعر نظری غزل است، اما به طور واضح و آشکاری فضای مابعد نیمایی در شعرهای او اثر گذاشته است. در واقع فضای شعر او کهنه و قدیمی نیست. با این حال نظری به آرایه‌های شعر کلاسیک به خوبی آشناست و از آن‌ها در جای‌جای شعر خود بهره برده است؛ به طوری که کوچک‌ترین اشکالی را نمی‌توان در وزن و قافیهٔ اشعار او وارد کرد. از نگاه من بهترین شعرهای نظری آن‌هایی است که او در آن‌ها به زبان رمز نزدیک شده است؛ گرچه عده‌ای او را در چنین اشعاری به رعایت نکردن الگوهای زبانی متهم می‌کنند، اما به‌واقع شعرهای رمزی و نمادین او اوج شعرهایش است. من شعرهای او را بالنده می‌بینم و پر از ظرافت و عاطفه، و بالنده‌تر خواهد شد، به شرط این‌که به مضامین کلاسیک بازنگردد و به رویدادهای پسانیمایی بپردازد، چرا که تقلید از فضای ذهنی شاعران گذشته مرگ شاعر را به بار می‌آورد.

بهاءالدین خرمشاهی

خرمشاهی در وصف فاضل نظری شعر طنزی گفته است:

باشد عملی هر آن‌که از اهل هنر

جز فاضل ما که کلاً نظری است

ᗙ ᗙ ᗙ ᗙ ᗙ ᗙ ᗙ

اظهار نظرهای او دربارهٔ دیگران

سهراب سپهری

سپهری به شاعر رنگ‌ها و نقاش شعرها معروف است. شعر و نقاشی، گویی دو کفّهٔ ترازو هستند. هنر سهراب هم در شعر و هم در نقاشی‌اش والاست.

تکیه‌کلام‌ها

یک نقطه بیش فرق رحیم و رجیم نیست
از نقطه‌ای بترس که شیطانیت کنند

گزارش جامعی از سفرها

عیدها به منزل پدری‌اش می‌رود، البته آن‌ها در تهران زندگی می‌کنند ولی یک خانهٔ سنتی و کلاسیک هم در خمین دارند که بیشتر به آن‌جا می‌روند.

آثار و منبع‌شناسی

• ''گریه‌های امپراطور'' (زمستان۱۳۸۲)، چاپ پنجاه و نهم
• ''اقلیت'' (بهار۱۳۸۵)، چاپ چهل و نهم
• ''آن‌ها'' (بهار۱۳۸۸)، چاپ پنجاه و دوم
• ''گزیدهٔ شعر'' (پاییز۱۳۹۰)، چاپ هفدهم
• ''ضد'' (بهار۱۳۹۲)، چاپ چهلم
• ''کتاب'' (بهار۱۳۹۵)، چاپ سی و چهارم
• ''اکنون'' (اسفند۱۳۹۷)، چاپ چهاردهم

کارنامه و فهرست آثار

گریه‌های امپراطور

این مجموعه سی و هشت غزل دارد. از اشعار حافظ و سعدی تأثیر پذیرفته است. زبانی نرم و ساده دارد. ابیاتش روان است و طیف گسترده‌ای از واژه‌ها را در خود جای داده است. غزل‌های این مجموعه حاوی ردیف‌های زیبایی همچون «عوض شدست، که بمیرم، عاشقت شدست، به هم می‌ریزد و...» است.

اقلیت

این کتاب سی و هفت غزل دارد. شاعر با زبانی نرم و بدیع، مضامین و استعارات تازه‌ای را در شعر خود وارد کرده است. استفاده از عناصری همچون تخیل، عاطفه، زبان و آهنگ این مجموعه را متمایز کرده و سبب جذابیت آن شده است.

آن‌ها

این دفتر شعر پنجاه و یک غزل دارد.

اکنون

این مجموعه که چهل غزل دارد، حاوی مضامین عاشقانه و عارفانه است.

ناشرانی که با او کار کرده‌اند

• انتشارات سوره مهر
• انتشارات مروارید

تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها

فاضل نظری شاعری پرمخاطب است که آثارش در شمارگان پانصد هزار نسخه به فروش رفته است.
انتشارات سورهٔ مهر که به مدت یک ماه امکان پیش‌خرید مجموعه شعر اکنون را فراهم کرده بود؛ یک چاپ از آن را که حدوداً دو هزار و پانصد نسخه دارد، به فروش رسانده بود. همچنین با گذشت هفت روز از انتشار این دفتر شعر؛ چاپ هفتم آن روانهٔ بازار شد.

منابع

1. افرسیاب، علی‌اکبر، یدالله بهمنی مطلق و محمد بید خونی. «سبک‌شناسی شعر فاضل نظری». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، ش. ۳۸ (۱۳۹۶). 
2. صدیق، اسماعیل. «زیبایی در زیبا فکر کردن است؛ تخیل هنری در گفت‌وگو با فاضل نظری». رشد آموزش هنر ۸، ش. ۲۵ (۱۳۹۰). 
3. سیدحسینی، رضا، سید علی موسوی گرمارودی، مشفق کاشانی و یوسف‌علی میرشکاک. «چهار چهره، چهار نظر». شعر، ش. ۶۸ (۱۳۸۸). 
4. کاظمی، محمدکاظم. «نقدی بر سه کتاب فاضل نظری». در اقلیم نقد، ۱۳۹۲. 

پیوند به بیرون

• ‏ «تازه‌ترین کتاب فاضل نظری منتشر شد». خبرگزاری تسنیم، ۱۲اسفند۱۳۹۷. 
• ‏ «استقبال از شعرهای فاضل نظری در افغانستان». خبرگزاری تسنیم، ۱۳آذر۱۳۹۵. 
• ‏ «اکنون فاضل؛ نظرخواهی از ۱۲ چهرهٔ فرهنگی دربارهٔ بهترین شعر فاضل نظری». خبرگزاری تسنیم، ۱۲اسفند۱۳۹۷. 
• ‏ «فاضل نظری مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شد». خبرگزاری فارس، ۲۱آذر۱۳۹۶. 
• ‏ «بهترین عیدی که فاضل نظری گرفت، صله ارحام را دوست دارم». خبرگزاری فارس، ۷فروردین۱۳۹۲. 
• ‏ «کتاب «اکنون» فاضل نظری در هفت روز به چاپ هفتم رسید». خبرگزاری فارس، ۲۷اسفند۱۳۹۷. 
• ‏ «شعر طنز خرمشاهی برای فاضل نظری؛ مخاطبان برای فاضل سنگ تمام گذاشتند». خبرگزاری فارس، ۱۴اسفند۱۳۹۷.