درباره مانایی و میرایی

درباره مانایی و میرایی
نویسنده	احمد شاکری
ناشر	سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه
محل نشر	تهران مکان ناشر فارسی: تهران
تاریخ نشر	چاپ دوم۱۳۹۷
تعداد صفحات	۷۱۸
موضوع	نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی
زبان	فارسی

درباره مانایی و میرایی به قلم احمد شاکری مجموعه‌ایست درباره نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس. این کتاب در دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در بخش نقد ادبی مورد تقدیر قرار گرفت.

* * * * *

شاکری در کتاب ۷۱۸ صفحه ای خود ‌به نقد و بررسی هفت داستان مربوط به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با رویکردهای مختلفی همچون رویکرد کاهشی (تقصیر)، رویکرد آفرینشی پرداخته است.

این کتاب دارای پیش گفتار، مقدمه و هفت فصل اصلی می باشد. فصول هفت‌گانه آن عبارتند از:

• جایگاه و کارکرد «ایده اولیه» در روایت داستان؛ با نگاهی به «ارمیا» نوشته رضا امیرخانی.
• مسئله‌پژوهی آموزش داستان و آموزش گونه‌محور داستان معاصر؛ با نگاهی به «داستان، گام به گام» نوشته حسین فتاحی.
• هستی و کرانه‌های «ادبیات داستانی زنانه دفاع مقدس» با بررسی و تحلیل «هفت بند» نوشته راضیه تجار.
• شخصیت قدسی و واقع‌گرایی تاریخی؛ بررسی رمان «سه کاهن» نوشته مجید قیصری.
• دشمن‌شناسی در ادبیات داستانی دفاع مقدس؛ با نگاهی به «فال خون» نوشته داوود غفارزادگان.
• روایت امر غیبی در داستان؛ با نگاهی به «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نوشته مرتضی کربلایی‌لو.
• از حاشیه به متن؛ نقد و بررسی «نامیرا» نوشته صادق کرمیار.

نویسنده این اثر درباره ساختار و روش استدلالی مجموعه حاضر در مقدمه چنین می‌نویسد: نقدهای این مجموعه از دو بخش قابل تفکیک تشکیل می‌شوند.در بخش اول عموماً تلاش شده است دیدگاه نظریه این قلم در حوزه رویکرد انتخابی تبیین شود.در برخی بخش‌ها به معرفی ساحت‌های پرسشگری در رویکرد مورد نظر پرداخته شده است. سپس در بخش دوم تطبیق و نگاهی بر مصداق مورد نظر تبیین می‌شود.

شاکری در انتخاب این آثار که آن‌ها را جزو آثار شاخص حوزه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می داند، رویکرد انتقادی را مدنظر داشته است. وی با توجه به رویکردهای انتخاب شده از سه گونه اثر استفاده کرده است: داستان بلند، داستان کوتاه و کتاب نظری.

«ارمیا»، «فال خون» ، «جمجمه را قرض بده برادر» و «سه کاهن» چهار اثر داستانی بلند دفاع مقدس هستند که گونه نخست را تشکیل می‌دهند. در بخش دوم، داستان کوتاه «هفت‌بند» از مجموعه داستان «هفت‌بند» نوشته راضیه تجار انتخاب شده است.

در بخش سوم کتاب هم «داستان گام به گام» نوشته حسین فتاحی با موضوع آموزش عناصر داستان به عنوان یکی از منابع نظری تألیفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

شاکری درباره انتخاب داستان‌های این مجموعه «ارمیا» را پایبندترین داستان رضا امیرخانی به قصه‌گویی می‌داند. به نوشته وی، «فال خون» برگزیده جشنواره ربع قرن ادبیات دفاع مقدس است و داستان بلند «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نیز تجربه‌ای متفاوت در ادبیات داستانی دفاع مقدس به وجود آورد.

به اعتقاد نویسنده انتخاب «سه کاهن» در این مجموعه این امکان را برای خواننده فراهم می‌آورد تا افق دید خود را درباره نگاه قیصری به مقوله جنگ کامل کند، زیرا رویکرد نویسنده در کتاب، تکمیل‌کننده ژرف‌ساخت نظری در آثار داستانی‌اش در موضوع جنگ است.

در بخش ادبیات زنانه نیز داستان "هفت‌بند" از رازی را به عنوان باتجربه ترین نویسنده زن پس از انقلاب اسلامی انتخاب کرده است.

از نظر شاکری کتاب "داستان، گام به گام" تنها کتابی است که رویکردی گونه‌محور به ادبیات داستانی دفاع مقدس در بخش کتب آموزشی دارد.

درباره نویسنده

احمد شاکری به‌سال۱۳۵۳ در تهران متولد شد. وی پس از دریافت مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه تبریز، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در رشته ادبیات‌تطبیقی؛ گرایش: بازنمایی متون کهن در قرن بیست‌ویک در دانشگاه لیموژ فرانسه به تحصیل پرداخت.

شاکری در سال ۲۰۱۵ دکتری ادبیات تطبیقی خود را از دانشگاه لیموژ فرانسه، دریافت کرد.

وی در سال ۱۳۹۱ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موفق به دریافت رتبه درجه یک هنری شد.

شاکری در حال حاضر استادیار گروه مطالعات فرهنگی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی، ارتباطات و تحقیقات اسناد فرهنگی آسیا است.

مطالعات فرهنگی، مطالعات تطبیقی و بینارشته‌ای، ادبیات مدرن و بازنمایی متون‌کهن در متون مدرن‌، بازنمایی فضاهای انسانی و شهری در ادبیات و نقد جغرافیایی و نقد زیست‌محیطی از جمله حوزه‌های مطالعاتی شاکری است.

این نویسنده یازده کتاب منتشر شده دارد که سه کتاب آن در حوزه نقد داستان، دو کتاب در حوزه رمان بزرگسال، چهار کتاب مجموعه داستان کوتاه و دو کتاب در حوزه مباحث نظری ادبیات داستانی دفاع مقدس است.

شاکری نویسنده و منتقد ادبیات داستانی‌ای است که به نام ادبیات انقلابی منتشر می‌شود. شاکری علاوه بر سردبیری فصل‌نامه قلم، مدرس دوره‌های داستان‌نویسی نیز هست.

این نویسنده در چندین جشنوارهٔ مختلف، به عنوان داور حضور داشته‌است. دبیر و منتقد چندین نشست علمی بوده است. شماری از مقالات علمی شاکری به قرار زیر است:

• «شهر به‌مثابه متن؛ خوانشی تلفیقی از داستان تهران به بهانه سوم شخص غائب»، مجموعه مقالات سمینار بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات، نشر شهر تهران، ص ۲۱۵-۲۳۴، مرداد ۱۳۹۲.
• «مطالعات فرهنگی در میدان‌های متعدد»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اردیبهشت ۱۴۰۰.
• «ارتقا فرهنگ کتابخوانی در ایران؛ مقایسه تطبیقی با دیگر کشورها»، بیست و هشتمین دوره هفته کتاب و با مشارکت دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، آبان ۱۳۹۹.
• «داستان به روایت نویسنده»، خانه فرهنگ ایران و رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در پاریس، مارس ۲۰۱۸.
• «بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها در ایران و فرانسه»، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، دی ۱۳۹۷.
• «خانه ایرانی: گم‌شده بی‌جانشین»، ماهنامه آزما، شماره ۱۳۱، مرداد ۱۳۹۷.
• «ادبیات معاصر ایران در دهه اخیر»، نمایشگاه کتاب پاریس، مارس ۲۰۱۷.
• «مطالعات میان‌رشته‌ای در هنر»، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، شهریور ۱۳۹۵.
• «هنرهای ایرانی‌‌ـ‌اسلامی»، نقدی بر کتاب آرایه‌ها در هنرهای اسلامی، دبیرخانه جشنواره فارابی، اردیبهشت ۱۳۹۵.

عضویت در شورای سیاست‌گذاری و اجرایی نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، تصدی مدیریت امور بین‌الملل سی‌و‌دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مشاور رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت در گروه کارشناسی و ارزیابی طرح حمایت از ترجمه و نشر کتاب ایرانی در بازار جهانی کتاب و تصدی مدیریت واحد کتاب و مشاور موسسه نشر شهر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جمله فعالیت‌های اجرایی احمد شاکری طی سال‌های اخیر بوده ‌ است.

منابع

1. شاکری، احمد (۱۳۹۷). درباره مانایی و میرایی. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

پیوند به بیرون

• «درباره احمد شاکری». پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات. بازبینی‌شده در ۸اردیبهشت۱۴۰۱.