هوشنگ ایرانی

هوشنگ ایرانی
نام اصلی	هوشنگ ایرانی
زادروز	۱۳۰۴ همدان
مرگ	۱۴شهریور ۱۳۵۲ فرانسه
مدرک تحصیلی	دکتری ریاضیات

هوشنگ ایرانی شاعر معاصر، روزنامه‌نگار و منتقد بود که در اشعارش ناکام ماند.

* * * * *

می‌توان گفت ایرانی صدرنشین ناکامان و ناتمامان تاریخ شعر فارسی است. او زودهنگام است، شعرش در نثر اتفاق می‌افتد درک این سبک برای مخاطبان شعر فارسی که هنوز با شعر نو موزون نیمایی کنار نیامده‌ بودند، دشوار بود. سروده‌هایش ایرانی نیست هیچ پیوندی با گذشته شعر فارسی ندارد و با نوگرایانی چون نیما سرستیز دارد. سروده‌های او هیچگاه نمی‌تواند جایگزین اشعار شاعرانی چون نیما شود. گاهی قلم شعر موزون به دست می‌گیرد اما وزن را نمی‌شناسد. اما افرادی پس از سال‌ها شعر هوشنگ ایرانی را کشف می‌کنند. شعر ایرانی از دل تاریخ بیرون می‌آید و قرائت‌های تازه‌ای از شاعری که زمانه به او بی‌توجهی کرده صورت می‌گیرد. گاه تفسیرهایی که درباره شعر او صورت می‌گیرد، شاید به جبران بی‌توجهی‌های گذشته، قدری اغراق شده است. حتی شاعرانی را متأثر از او می‌دانند که خود شاعران هرگونه تأثیرپذیری از او را انکار می‌کنند. با این همه تردیدی نیست که شعر هوشنگ ایرانی بر شماری شاعران پیشرو در دهه‌های چهل و پنجاه و بعد شاعران دهه هفتاد تأثیرگذار بوده است. او شاعری بوده است با شعرها و سطرهایی غریب که ارزش‌های شاعرانه‌شان در سال‌های بعد معلوم گشت. هنوز هم بسیاری از شعرهای او خواندنی و شگفت و پیش‌تر از زمانه خویش‌اند. هنوز هم شعر او محل بحث و تفسیر و تأویل بسیار است.

زندگی و یادگار

از کودکی تا پیری

هوشنگ ایرانی متولد ۱۳۰۴ در همدان پس از تحصیل در رشته ریاضی دانشگاه تهران به نیروی دریایی می‌رود و عازم انگلستان می‌شود. از نیروی دریایی فرار می‌کند و به فرانسه می‌رود. پس از یک‌سال به ایران بازمی‌گردد و در سال ۱۳۲۷ به اسپانیا می‌رود و تحصیلات ریاضی خود را آنجا ادامه می‌دهد و در سال ۱۳۲۹ دوباره به ایران بازمی‌گردد. در سال ۱۳۳۰ به مجله خروس جنگی می‌پیوندد و نخستین شعرهای او آنجا منتشر می‌شوند. پس از آن در فاصله چهار سال چهار مجموعه منتشر می‌کند؛ «بنفش تند بر خاکستری» ۱۳۳۰، «خاکستری» ۱۳۳۱، «شعله‌ای پرده را برگرفت و ابلیس به درون آمد» ۱۳۳۱، «اکنون به تو می‌اندیشم، به توها می‌اندیشم» ۱۳۳۴. بعدها به خارج از ایران می‌رود و بیشتر عمر باقی‌مانده را در فرانسه و اسپانیا می‌گذراند و در سال ۱۳۵۲ زندگی را بدرود می‌گوید.

نگاه دیگران

شاید آنچه بیشتر از همه سبب موضع‌گیری شاعران علیه شعر ایرانی یا نادیده گرفتن او می‌شود، ستیز او با نوگرایان است. در روزگاری که نوگرایان تازه مشغول یارکشی و جمع کردن هوادارانی برای خود هستند، هوشنگ ایرانی به آنها حمله می‌کند. شاید در افتادن او با نوگرایان و حمله‌های او به نیما یوشیج که اصحاب مجله خروس جنگی او را به طعنه استادنیما می‌خوانند، سبب می شود که حتی نوگرایان نیز به شعر او توجه نکنند.

علت شهرت

هوشنگ ایرانی را بیشتر از همه به دو چیز می‌شناسند مجله «خروس جنگی» و ترکیب «جیغ بنفش». او شعر را از مجله خروس جنگی آغاز می‌کند. مجله‌ای که حتی در نام نیز سر ستیز با زمانه دارد و شعر کبود را آنجا منتشر می‌کند و ترکیب «جیغ بنفش» سبب شهرت او می‌شود و بسیاری تا سال‌ها برای به سخره گرفتن شعر نو و شعرهای نامتعارف همچنان این تعبیر را به کار می‌برند. مگر «جیغ بنفش» چه فرقی با «عقل سرخ» سهروردی دارد و چگونه می‌شود یک ترکیب در ادبیات فارسی نشان خردمندی و نبوغ است و ترکیبی دیگر که به همان الگو ساخته شده اسباب تمسخر و استهزا؟

آثار و کتاب‌شناسی

منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار فرد نوشته شده است)

• «هنجار گریزی در اشعار هوشنگ ایرانی» به کوشش غلامرضا پیروز، حسین حسن‌پور آلادشتی، مراد اسماعیلی، منتشر شده در مجله شعر پژوهشی، زمستان ۱۳۹۱، شماره۱۴، علمی-پٰوهشی از صفحه ۱ تا۲۲
• «بهترین اشعار غلامحسین غریب و هوشنک ایرانی به گزینش شمس لنگرودی: یک یادداشت» به گزارش شمس لنگرودی، منتشر شده در مجله گوهران بهار و تابستان ۱۳۸۴، شماره ۷ و ۸ از صفحه ۴۹ تا۵۰
• «بهترین اشعار هوشنگ ایرانی» به گزینش و نظارت شمس لنگرودی، منتشر شده در مجله گوهران، بهار و تابستان ۱۳۸۴، شماره ۷ و ۸، از صفحه ۶۲ تا ۸۶
• «سیمرغ کبود و حسرت کوه های بنفش: نگاهی به اشعار و افکار هوشنگ ایرانی»، به قلم و ایلیا دیانوش، منتشر شده در مجله گوهران، بهار و تابستان ۱۳۸۴ شماره ۷ و ۸ از صفحه ۱۱۸ تا ۱۲۰
• «که در ناتوانی توانایی‌ها باز ماندیم؛ پیرامون طراحی‌ها هوشنگ ایرانی» به قلم فرزاد عظیم بیک، مجله تندیس ۳اردیبهشت ۱۳۹۸، شماره ۳۸۷ و ۳۸۶، از صفحه ۹ تا ۱۱
• «هوشنگ ایرانی و سورآلیسم ایرانی» به کوشش مشیت علایی، منتشر شده در مجله گوهران، بهار و تابستان ۱۳۸۴ شماره ۷ و ۸، از صفحه ۹۴ تا۹۹
• «تبلور سورئالیسم در شعر هوشنگ ایرانی و مجموعه سریال» تألیف فر هاد رجبی، چاپ شده در مجله کاوش نامه ادبیات تطبیقی بهار ۱۳۹۳، شماره۱۳، علمی-پژوهشی از صفحه ۲۱ تا ۴۸
• «از جیغ بنفش تا موج نو (نگاهی نو به شعر هوشنگ ایرانی و احمدرضا احمدی، نمایندگان دو جریان شعری معاصر)» به قلم قهرمان شیری، منتشر شده در مجله کتاب ماه ادبیات بهمن ۱۳۸۶، شماره ۱۲۴۷ از صفحه ۲۶ تا۴۱
• «پست مدرنیسم و شعر معاصر» به کوشش قدرت‌الله طاهری، متشر شده در مجله پژوهش‌های ادبی، تابستان ۱۳۸۴، شماره۸، علمی-پژوهشی از صفحه ۲۹ تا۵۰

ویژگی شعر

شعر او در نثر اتفاق می‌افتد. و به دلیل قالب متفاوتش زود هنگام است. سطرهایی از شعر او بی‌معنایند و مشخص نیست که صوت‌اند؟ اگر صوت‌اند چه جور صوتی؟ و اگز ذکر و ورد هستند به چه زبانی؟ مثل: مایاتادور، کومبادوو، هوررها، جی جو لی جی جو لی