کتابخانه ملی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 <center>* * * * *</center>
-کتاب و کتابخانه نماد اندیشه و تمدن ملت‌هاست. ایران از جمله کشورهایی است که در ایجاد کتابخانه و صیانت از کتاب‌ها، از پیشروترین ملت‌ها بوده‌اند. در هر کشوری، کتابخانهٔ ملی جایگاه ویژه‌ای در حفظ و نگه‌داری میراث فرهنگی و اندیشهٔ هر ملت دارد.<ref name=''صمیعی آغاز''>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =صمیعی|عنوان =کتابخانه ملی ایران از آغاز تا امروز |ژورنال = کتاب ماه کلیات|شماره =۱۳۳|صفحات=۳۲تا۴۵}}</ref> این نهاد، خزانه‌دار و پاسدار میراث مکتوب ملت است و به این اعتبار، ریشه در خاک میهن و پای در گذشتهٔ مردم دارد. افزون بر این، کتابخانهٔ ملی گردآورندهٔ حاصل تلاش‌های فرهنگی و هنری و علمی و فنی کشور و قلب نظام اطلاع‌رسانی آن است.<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان =کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران|ژورنال =تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی|شماره =۲۱|صفحات=۸۲و۸۳}}</ref>{{سخ}}
+کتاب و کتابخانه نماد اندیشه و تمدن ملت‌هاست. ایران از جمله کشورهایی است که در ایجاد کتابخانه و صیانت از کتاب‌ها، از پیشروترین ملت‌ها بوده‌اند. در هر کشوری، کتابخانهٔ ملی جایگاه ویژه‌ای در حفظ و نگه‌داری میراث فرهنگی و اندیشهٔ هر ملت دارد.<ref name=''صمیعی آغاز''>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =صمیعی|عنوان =کتابخانه ملی ایران از آغاز تا امروز |ژورنال = کتاب ماه کلیات|شماره =۱۳۳|صفحات=۳۲تا۴۵}}</ref> این نهاد، خزانه‌دار و پاسدار میراث مکتوب ملت است و به این اعتبار، ریشه در خاک میهن و پای در گذشتهٔ مردم دارد. افزون بر این، کتابخانهٔ ملی گردآورندهٔ حاصل تلاش‌های فرهنگی و هنری و علمی و فنی کشور و قلب نظام اطلاع‌رسانی آن است.<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان =کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران|ژورنال =تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی|شماره =۲۱|صفحات=۸۲و۸۳}}</ref> علاوه بر این، اسناد نیز  به عنوان بخشی از یادواره‌های مشترك مردم جهان، نقش مهمی در حفظ هویت دینی، ملی و فرهنگی گذشته، حال و آینده دارند. بنابراین آرشیویست‌ها را می‌توان به معماران و پل‌سازان تشبیه كرد كه گذشته را به آینده پیوند می‌زنند. اسناد، برای مسئولان، پژوهشگران و ملت‌ها، چراغ راهنمایند. اسناد، هویت دینی، ملی و فرهنگی ملت‌ها را پاسداری می‌كنند و در حقیقت «حافظهٔ ملی» را تشكیل می‌دهند. میراث اسنادی، بخش وسیع و گسترده‌ای از یادواره‌ها را دربرمی‌گیرد و در فضای بین‌المللی، نشانگر تنوع ملت‌ها، زبان‌ها و فرهنگ‌ها به شمار می‌روند.<ref name=''وظایف''>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.nlai.ir/goals-tasks|عنوان=اهداف، وظایف و فعالیت‌های مرکز اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران}}</ref>{{سخ}}
 زندگی موثر در دوران جدید و رشد افراد و ملت‌ها، نیازمند دسترسی به اطلاعات است؛ از سوی دیگر، روشن است که دستیابی به اطلاعات، با توجه به کمیت و کیفیت اطلاعات در عصر حاضر، بدون سرمایه‌گذاری در امور کتابخانه‌‌ها و به ویژه کتابخانهٔ ملی غیرممکن است و جز از این طریق، نمی‌توان به شناسایی، سازمان‌دهی و اشاعهٔ اطلاعات مناسب و مفید، دست یافت.<ref name=''مهراد''>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =مهراد|عنوان =کتابخانهٔ ملی ایران: وظایف و هدفها |ژورنال = علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز |شماره =۵|صفحات= ۴۹تا۶۲}}</ref>{{سخ}}
 «سازمان‌ اسناد و كتابخانه‌ ملی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران»‌ مؤسسه‌ای‌ آموزشی‌، پژوهشی‌، علمی‌ و خدماتی‌ است‌ كه‌ اساسنامهٔ‌ آن‌ به‌ تصویب‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ رسیده‌ است‌ و ریاست‌ عالیهٔ‌ آن‌ با رئیس‌ جمهوری‌ است‌. كتابخانه ملی مؤسسه ‌ای است دولتی و بودجه آن در بودجه كل كشور و در ردیف مستقل ذیل ردیف ریاست جمهوری منظور می‌گردد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.nlai.ir/asasnameh|عنوان=اساسنامهٔ مرکز اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران}}</ref>{{سخ}}
 تاریخ معاصر ایران، با دو رویداد تاریخی یعنی چاپ اولین کتاب فارسی در ایران و تاسیس مدرسهٔ دارالفنون و کتابخانهٔ آن پیوند دارد. سابقهٔ تشکیل مجموعهٔ کتابخانهٔ ملی ایران به سال ۱۲۸۰ ق. و تاسیس کتابخانهٔ دارالفنون برمی‌گردد. پس از این تاریخ ، کتابخانهٔ ملی ایران با تحولات تاریخی بسیاری همراه بود. شكل‌‌گیری‌ رسمی‌ كتابخانه‌ ملی‌ به‌ سال‌ ۱۳۱۶ و ساخت و افتتاح ساختمان آن در دورهٔ ریاست [[مهدی بیانی]] بازمی‌گردد.<ref name=''صمیعی آغاز''/> در سال‌ ۱۳۵۸، «مركز خدمات‌ كتابداری» و در سال‌ ۱۳۷۸ «سازمان‌ مدارك‌ فرهنگی‌ انقلاب‌ اسلامی» در كتابخانهٔ‌ ملی‌ ادغام‌ شدند و سرانجام‌ در سال‌ ۱۳۸۱ با تصویب‌ شورای‌ عالی‌ اداری‌، كتابخانه‌ٔ ملی‌ و سازمان‌ اسناد ملی‌ با هم‌ ادغام‌ شدند و سازمان‌ فعلی‌ شكل‌ گرفت‌. اكنون‌ این‌ سازمان‌ در دو ساختمان‌ مستقل‌ «كتابخانه‌ٔ ملی‌ ایران‌» و «گنجینهٔ‌ اسناد ملی‌ ایران‌» فعالیت‌ دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.nlai.ir/asasnameh|عنوان=اساسنامهٔ مرکز اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران}}</ref>
@@ خط ۸۸: / خط ۸۹: @@
 ==تاریخچه==
 ===تاریخچهٔ آرشیو در ایران===
+كشور ما به دليل سابقهٔ ديرين فرهنگی و تمدن باستانی دارای اشياء، اسناد و پيشينه‌های ارزشمندی است كه حفاظت از آن نه تنها در معرفی گذشتهٔ پرافتخار ملی‌مان  نقش بسزائی دارد، بلكه محققان سراسر دنيا را در شناخت تاريخ كهن بشر و تحقيق پيرامون علوم مختلف ياری می‌رساند. متاسفانه عدم استفاده صحيح از مواد موجود در طبيعت، عوامل مخرب متعددی چون رطوبت، نور، آلودگی‌های جوی، موجودات زنده (باكتری‌ها، قارچ ها، حشرات و جوندگان)، سوانح و بلايای گوناگون (زلزله، سيل و آتش‌سوزی)، غفلت‌ها و به‌كارگيری شيوه‌های نا‌مناسب حفاظت، نگهداری و مرمت، پيوسته اين آثار را تهديد و در معرض تخريب و نابودی قرار داده‌اند؛ به همين منظور می‌بايست اقداماتی برای رفع آسيب‌های وارده به شكلی كه با گذشت زمان اين اقدامات خود عاملی جهت تخريب بيشتر اسناد نگردد، اعمال شود.<ref name=''وظایف''/>
 ====دوران باستان تا صفویه====
 رسم نگه‌داری از اسناد و مدارک دولتی در ایران به دوران هخامنشی بازمی‌گردد. هستهٔ مرکزی تشکیلات اداری در حکومت هخامنشی را «بایگانی سلطنتی» تشکیل می‌داد. رئیس بایگانی، در ارتباط مستقیم با شخص پادشاه بود و مسئول ضبط و ربط مکاتبات حکومتی بود. سازمان‌های آرشیوی سلطنتی ایران در بابل، اکباتان، شوش، پرسپولیس و دیگر شهرهای محل زندگی شاهان ایران، وجود داشته است. ایرانیان در میانهٔ قرن پنجم پیش از میلاد از موادی مانند چرم یا پاپیروس استفاده می‌کردند، اما به سبب آسیب‌پذیری این مواد، اسناد و مدارک دورهٔ هخامنشی دوام زیادی نیاوردند و اسناد باقی‌مانده از این دوره بسیار اندک‌اند.<ref name=''آشنایی رحمانی''/>{{سخ}}
@@ خط ۹۶: / خط ۹۸: @@
 ====بعد از انقلاب مشروطه====
 طی سال‌های ۱۲۸۹ تا ۱۳۰۹ شمسی، اقداماتی برای به کار بردن روش‌های نوین بایگانی با استفاده از دانش و تجارب هیأت‌های فرانسوی و بلژیکی انجام گرفت. بالاخره در اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۹، مرکز حفظ اسناد دولتی تشکیل شد و در جلسهٔ هیأت وزیران به تصویب رسید. به این ترتیب تا سال ۱۳۴۵ که لایحهٔ تاسیس سازمان اسناد ملی ایران به هیأت دولت ارائه شد، هر چند وقت یک‌بار، لوایحی در این باره بررسی می‌شد. لایحهٔ مزبور در ۲۳ آبان ۱۳۴۵ طرح شد و پس از طی مراحل مختلف رد و قبول، سرانجام در اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران را مصوب کرد. بدین‌سان مقدمات تشکیل آرشیو ملی ایران به عنوان پاسدار هویت تاریخی و فرهنگ کشور به وجود آمد.<ref name=''آشنایی رحمانی''/>{{سخ}}
+====تاریخچهٔ حفظ و نگه‌داری اسناد در آرشیو ملی====
+پس از تأسيس سازمان اسناد ملی ايران (آرشيو ملی ايران) در تاريخ ۲ اردیبهشت ۱۳۴۹ و انتقال اسناد باارزش به آن، بخشی از اسناد باارزشی كه به سازمان انتقال می‌یافت، به دليل عدم رعايت اصول صحيح نگهداری اسناد در بايگانی‌های راكد سازمان‌ها و وزارتخانه‌‌های دولتی، آسيب ديده يا به انواع آفات بيولوژيكی آلوده می‌شدند. اين قبيل اسناد قابل نگهداری و ارائه به محققين‌ نبود، به همين جهت در شهريورماه سال ۱۳۵۵، كارگاه مرمت اسناد با همكاری سازمان يونسكو راه‌اندازی شد و آغاز به كار نمود. به دليل گسترش فعاليت‌های حفظ و نگهداری و نياز به تشكيلات منسجم‌‌تر، حدوداً در سال ۱۳۶۹  اين كارگاه به مديريت آماده‌سازی و مرمت اسناد متشكل از ۳ اداره (ادارهٔ مرمت فيزيكی اسناد، ادارهٔ آزمايشگاه و اصلاح اسناد و ادارهٔ تنظيف و ضدعفونی اسناد) تغيير وضعيت تشكيلاتی يافت. در دوم شهوریورماه ۱۳۸۱ در نود و پنجمين جلسهٔ شورای عالی اداری، به منظور ساماندهی مديريت اسنادی و ايجاد هماهنگی برای نگهداری آثار و اسناد مكتوب (چاپی و خطی) و غير مكتوب و اوراق، مراسلات، دفاتر و ساير اسناد ملی در دستگاه‌های اجرايی و نظاير آن و همچنين تسهيل در نگهداری و دسترسی اسناد و صرفه‌جوئی در هزينه‌های مربوط و جلوگيری از انجام وظایف تكراری، تصويب نمود كه دو سازمان كتابخانهٔ ملی ايران و اسناد ملی ايران با هم ادغام و به صورت دو معاونت تخصصی پس از احصاء فعاليت‌های موازی و ادغام با همديگر در سازمان جديدی با عنوان «سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران» به فعاليت‌های خود ادامه دهند. به همين دليل در سال ۱۳۸۵ جلسات كارشناسی در خصوص احصاء وظایف موازی و ادغام آن، به منظور ايجاد ساختار تشكيلاتی جديد سازمان تشكيل گرديد. نهايتاً در سال ۱۳۸۵  تشكيلات پيشنهادی تصويب شد و بر طبق تشكيلات مصوب، مديريت آماده‌سازی و مرمت به «ادارهٔ كل حفاظت و نگهداری» تغيير ساختار يافت.<ref name=''وظایف''/>
 ===تاریخچهٔ کتابخانهٔ ملی ایران===
@@ خط ۱۱۳: / خط ۱۱۷: @@
 == کارکردها==
-===فعالیت‌ها و جهت‌گیری‌ها===
+===وظایف و فعالیت‌های کتابخانهٔ ملی===
+مطابق اساسنامهٔ جدید، کتابخانهٔ ملی به عنوان کتابخانهٔ مادر در کشور شناخته شده و نقش اصلی در انجام امور مربوط به کتابداری و اطلاع‌رسانی به آن سپرده شده‌است. برنامه‌های فعلی کتابخانهٔ ملی را می‌توان بر دو پایه استوار دانست:{{سخ}}
+* جبران عقب‌ماندگی‌های کتابخانه و رساندن آن به حد کتابخانهٔ ملی واقعی در شأن نظام جمهوری اسلامی ایران و متناسب با ویژگی‌ها و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور{{سخ}}
+* آماده‌سازی کتابخانهٔ ملی برای برداشتن گام‌های اساسی به سوی رشد و توسعهٔ مجموعهٔ کشور و مرتفع‌نمودن نیازهای آینده و نسل‌های بعدی<ref name=''مسعودی''>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =مسعودی|عنوان =مروری بر فعالیت‌های کتابخانهٔ ملی |ژورنال = تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی |شماره =۷|صفحات= ۱۱۱تا۱۱۷}}</ref>{{سخ}}
+در اساسنامهٔ جدید، شش حوزهٔ اصلی فعالیت برای کتابخانه تعیین ‌شده ‌است:{{سخ}}
+====گردآوری منابع====
+کتابخانهٔ ملی ملزم به گردآوری و حفظ منابع با مشخصات زیر است:{{سخ}}
+* تمامی آثار مکتوب و غیرمکتوب منتشرشده در داخل کشور، اعم از کتاب، نشریه، جزوه، خبرنامه، پوستر، نقشه، نوارهای صوتی و تصویری، مدارک دیجیتالی و نظایر آن(تمـامی مؤسسات انتشاراتی، نشريات ادواری و توليدكنندگان منابع ديداری و شنيداری، بر طبق قـانـون مـوظـف به ارسـال دو نسخـه از محصـولات خـود بـه كتابخانه ملّی هستند.){{سخ}}
+* آثار منتشرشده در خارج از ایران در حوزهٔ مطالعات ایرانی و اسلامی به زبان های غیرفارسی به ویژه انگلیسی و عربی و همچنین کلیهٔ آثار منتشرشده به زبان فارسی(كتابخانه ملّـی از طريق ثبت سفارش نسبت به خريداری آثار منتشره در خارج كشور اقدام می كند.){{سخ}}
+* منابع مرجع و معتبر در موضوعات گوناگون به زبان‌های غیرفارسی به ویژه انگلیسی و عربی{{سخ}}
+در این راستا، دو كميته به نام‌های كميتهٔ خريد نسخه‌های خطی و كميتهٔ خريد منابع (غيرخطی) نسبت به ارزش‌گذاری و خريد مجموعه‌های ارائه شده به كتابخانه اقدام می‌كنند.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====سازماندهی====
+در اجرای این وظیفه، کارهای گوناگونی چون فهرست‌نویسی، رده‌بندی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی منطبق با استانداردهای بین‌المللی انجام می‌شود. از سال ۱۳۷۷ کلیهٔ ناشران ملزم به فهرست‌نویسی پیش از انتشار (فیپا) برای کتاب‌ها شدند. علاوه بر این، کتابخانه عهده‌دار تخصیص شمارهٔ استاندارد بین‌المللی پیایندها (شاپا) و نیز شمارهٔ استاندارد بین‌المللی کتابخانه‌ها (شابکا) به متقاضیان است.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+فهرست‌نویسی در کتابخانه‌ٔ ملی برای منابع کتابی (چاپی)، منابع غیرکتابی (پایان‌نامه‌ها، گزارش‌ها و طرح‌های پژوهشی، منابع دیداری و شنیداری و ...) و پیایندها (نشریات ادواری) موجود در کتابخانهٔ ملی انجام می‌شود. در راستای سازماندهی، کتابخانهٔ ملی به تکمیل و تصحیح بانک کتابشناسی ملی و بانک مستندات (شامل عنوان‌های سرموضوعی، مستند مشاهیر و اسامی مولفان فارسی و لاتین، مستند تنالگان‌ها و سازمان‌ها) به دو صورت لوح فشرده و پیوسته (آنلاین) در وبگاه سازمان نیز می‌پردازد. تدوين منابع مرجع فهرست‌نويسی شامل دستنامه‌های فهرست‌نويسی، گسترش‌های رده‌بندی و مانند آن‌ها هم از دیگر فعالیت‌های سازمان است.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====اشاعهٔ اطلاعات====
+رئوس فعالیت‌های کتابخانهٔ ملی در این حوزه به قرار زیر است:{{سخ}}
+* ارائهٔ خدمات گوناگون در زمینهٔ اطلاع‌رسانی به مراجعان{{سخ}}
+* انتشار طیف گسترده‌ای از منابع در موضوعاتی چون کتابداری و اطلاع‌رسانی، نسخه‌های خطی، کتابشناسی‌ها، ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی و ارائهٔ ابزارها و استانداردهای لازم برای کتابخانه‌ها و مباحث مربوطه{{سخ}}
+* عرضهٔ دو بانک اطلاعاتی مهم به نام‌های «کتابشناسی ملی ایران» و «نمایهٔ ملی ایران» در قالب چاپی و لوح فشرده{{سخ}}
+* راه‌اندازی سایت اینترنتی کتابخانهٔ ملی با نشانی www.nlai.ir و عرضهٔ اطلاعات کتابشناختی انواع منابع و آثاری که کتابخانهٔ ملی به نحوی سازماندهی نموده است.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====پژوهش<ref name=''وظایف''/>====
+پژوهش در کتابخانهٔ ملی به منظور اعتلا و بهبود فعالیت‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور انجام می گیرد. برخی از فعالیت‌های پژوهشی کتابخانه به شرح زیر است:{{سخ}}
+# تدوین راهنماها و استانداردهای لازم برای انواع کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی به صورت استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی، استانداردهای کتابخانه‌های تخصصی، استانداردهای کتابخانه‌های مدارس، استانداردهای کتابخانه‌های زندان، راهنمای کتابخانه‌های ایران و مانند آن. از جملهٔ راهنماها می‌توان به «راهنمای روزنامه‌ها و مجله‌های ایران» اشاره کرد. ايـن راهنمـا كـه هـر سـال منتشـر مي‌شود، فهـرسـت الفبـايـی همـراه بـا مشخصـات كـامل از روزنامه‌ها و نشريات ادواری است كه در ايران منتشر شده و به كتابخانه ملّی رسيده است.{{سخ}}
+# انجام پژوهش‌های کاربردی و بنیادی و حمایت از پژوهش‌هایی که در حوزهٔ علم اطلاعات و دانش‌شناسی و ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی. این طرح‌های پژوهشی پس از تصویب در شورای پژوهشی به اجرا درمی‌آید. طرح‌های پژوهشی در دست اجرای ادارهٔ كل پردازش و سازماندهی شامل طرح پژوهشی RDA  و FRBR ، طرح گسترش ردهٔ حقوق ايران، طرح گسترش ردهٔ جغرافيای ايران، طرح گسترش ردهٔ Z می‌باشد.{{سخ}}
+# پدید‌آوردن و تدوین و تالیف ابزار و منابع لازم برای تسهیل فعالیت‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور مانند تدوین سرعنوان‌های موضوعی فارسی، فهرست مستند مشاهیر، اصطلاحنامه سه زبانهٔ «اصفا»، مارک ایران، گسترش رده‌بندی (رده‌بندی مربوط به زبان، ادبیات و تاریخ ایران، اسلام، فلسفه، حقوق و نظایر ایران) در دو رده‌بندی کنگره و دیویی. در ادامه برخی از این موارد توضیح داده می‌شود:{{سخ}}
+* سرعنوان‌های موضوعی فارسی: ايـن اثـر دربرگيرندهٔ شكـل مستنـد موضوعات مطروحه در كتاب‌های منتشر شده در داخل ايران است. تاكنون سه ويرايش از آن به چاپ رسيده است.{{سخ}}
+* فهرست مستند اسامی مشاهير و مؤلفان: نـام صحيـح و تـاريـخ تولد يـا فوت افراد سرشناس، نويسندگان و مترجمانی كه كتابی از ايشان يا راجع به ايشان در ايـران منتشـر شـده بـاشـد را می توان در ايـن اثر يافت. به عبارت ديگر اين اثر مانند سرعنوان های موضوعی فارسی و دارای پشتوانهٔ انتشاراتی است.{{سخ}}
+* سرعنوان های موضوعی پزشكی: بـه علـت تنـوع و گستردگی موضوعات در علـم پزشكی، سرعنوان های اين حوزه به صورت مبنی جداگانه در دو جلد از جانب كتابخانه ملّی ايران تدوين و منتشر شده است.{{سخ}}
+* گسترش‌های رده‌بندی: از آنجـا كـه رده‌بندی‌های مـوجـود در سطح جهان در موضوعات مختص ايران و اسلام، جواب‌گو نيست، كتابخانهٔ ملّی سال‌هاست كه به تدوين گسترش‌های مختلفی از رده‌بندی‌های ديويی و كنگره می‌پردازد.{{سخ}}
+* گسترش‌های ديويی: تا كنون گسترش رده بندی ديويی برای تاريخ ايران، ادبيات ايران، زبان‌های ايران، جغرافيای ايران و اسلام تدوين و منتشر شده است.{{سخ}}
+* گسترش‌های كنگره: عـلاوه بـر تاريخ، ادبيات و جغرافيای ايران و اسلام با رده‌های فلسفهٔ اسلامی(BBR)، سازمان‌های آموزشی در ايـران(LGR)، ادبيـات فرانسه(PQ)، ادبيـات عربی(PJA) و ادبيات روسی(PG) نيز مطابق با استانداردهای كتابخانهٔ كنگره، گسترش يافته است.{{سخ}}
+* تدوين كتابشناسی‌ها و فهرست‌ها: كتابشناسی آذربـايجـان، كتابشناسي تاريخ ايـران، كتابشناسی اطلاعات و ارتباطات، كتابشناسی آداب و رسوم اصفهان، فهرست نسخه‌های خطی پزشكی، فهرست كتب درسی چاپ سنگی، فهرست توصيفی سفرنامه‌های آلمانی ،انگليسی، روسی و فرانسوی و فهرست نسخه‌های خطی كتابخانهٔ ملّی كه تا به حال ۲۳ جلد از آن منتشر شده است.{{سخ}}
+* دايره‌المعارف كتابداری و اطلاع‌رسانی: اين اثر كه در زبان فارسی اولين و تنها نمونه به شمار می رود، در دو جلد و در طی بيش از ده سال، به دست ده‌ها نويسنده و پژوهشگر در حوزه‌های مختلف علم كتابداری، اطلاع‌رسانی و نسخه‌شناسی نوشته شده است. جلد اول آن از حرف «آ» تا «ژ» در سال ۱۳۸۱ و جلد دوم آن از حرف «س» تا «ی» در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است.{{سخ}}
+* احيای نشريات قديمی: از ابتـدای دهـه ۷۰، كتابخانهٔ ملّی اقدام به تجديد چاپ پاره‌ای از نشريات قديمی و ناياب مربوط به دورهٔ قاجار نمود كه تاكنون عناوين زير از اين مجموعه روانهٔ بازار شده است: ثريا – چهره‌نما – حبل‌المتين – پرورش – حكمت – شمس‌الحديد – مفتاح‌الظفر - ادب (مشهد/ تهران/ تبريز) -  اطلاع -  ناصری -  معارف -  فلاحت مظفری - فرهنگ اصفهان – مظفری – حفظ‌الصحه – وطن - ندای وطن – عدالت - كمال (ايران/ مصر) – خلاصه‌الحوادث - صبح صادق – شاهنشاهی – مجموعهٔ اخلاق - ايران نو – نخستينه‌های مطبوعات دورهٔ قاجار – روزنامهٔ وقايع اتفاقيه -  روزنامهٔ دولت عليهٔ ايران – روزنامهٔ دولتی – روزنامهٔ ايران – روزنامهٔ ايران سلطانی – روزنامهٔ انجمن تبريز - ۲۲۵۷ شمارهٔ روزنامهٔ ايران در قالب لوح فشرده{{سخ}}
+====آموزش====
+در دههٔ هفتاد با تاسیس مرکز آموزش عالی کتابداری در دو مقطع کاردانی و کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشجویانی مشغول به تحصیل شدند. آموزش‌های ضمن خدمت برای کارکنان کتابخانهٔ ملی و کتابداران سایر سازمان‌ها، از دیگر برنامه‌های آموزشی اجراشده است.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+===وظایف و فعالیت‌های سازمان اسناد===
+سازمان اسناد کشور یا آرشیو ملی نیز اهداف خود را در قالب فعالیت‌ّهای زیر انجام می‌دهد:{{سخ}}
+====فراهم‌آوری و ارزشیابی اسناد====
+بخش عمدهٔ گردآوری اسناد، از طریق دریافت اسناد راکد بایگانی وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی و وابسته به دولت، شرکت‌ها و سایر موسسه‌ها و همچنین از طریق دریافت از خاندان‌های قدیمی و شخصیت‌های تاریخی، با روش‌های گوناگون (خریداری، اهدا، وقف و امانت) صورت می‌گیرد. ادارهٔ كل شناسایی و فراهم‌آوری اسناد ملی در مجموعه تشكيلات سازمان، به عنوان ورودی اصلی اسناد به معاونت اسناد و نيز بايگانی راكد كل كشور (نگهداری اسناد قبل از ورود به آرشيو)، ايفای نقش می‌كند و از ادغام دو مديريت، اسناد پيش‌آرشيوی و هماهنگی و ارزشيابی اسناد در سال ۱۳۸۵  تشكيل گرديده و در قالب سه اداره و يك گروه فعاليت دارد كه عبارتند از: ادارهٔ ارزشيابی اسناد، ادارهٔ شناسايی و گردآوری اسناد (خريد و اهداء)، ادارهٔ مخازن و اطلاع‌رسانی اسناد عمومی و گروه پيش‌آرشيوی.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====نظارت و پیگیری====
+شامل نظارت بر امحای اوراق زاید دستگاه‌های اداری کشور بر اساس ضوابط مربوط، تهیه و تدوین مقررات، ضوابط و معیارهایی که وزارتخانه‌ها و موسسه‌های دولتی و وابسته به دولت باید در تنظیم و  ضبط و نگهداری اسناد و پرونده‌های خود رعایت نمایند و همچنین تهیه و تدوین ضوابط و استانداردهای لازم جهت فهرست‌نویسی، نمایه‌سازی و اسکن اسناد است و نیز ابلاغ آن‌ها به کلیهٔ واحدهای اسنادی دستگاه‌های کشور.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====سازماندهی<ref name=''وظایف''/>====
+دریافت و تنظیم و فهرست‌نویسی توصیفی و تحلیل اسناد، آماده‌سازی و مرمت اسناد با آخرین دستاوردهای علمی در زمینهٔ حفاظت و آسیب‌شناسی و ترمیم آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی و نیز هماهنگی و ارزشیابی اسناد، از جمله فعالیت‌های این حوزه است.{{سخ}}
+# '''''تنظیم و توصیف اسناد''''':{{سخ}}
+فعاليت تنظيم و پردازش اسناد در ادارهٔ كلی به همين نام انجام می پذيرد. از آنجا كه تبديل داده‌های خام به اطلاعات پردازش شده، گام اصلی درتسهيل فرايند بازيابی اطلاعات است و موجب افزايش دقت و سرعت بازيابی می شود، وظيفهٔ اصلی اين مديريت، پردازش و ذخيره‌سازی داده‌هاست؛ آن هم به گونه‌ای كه كاربران به بهترين و ساده‌ترين روش ممكن به اطلاعات دسترسی پيدا كنند. تنظيم و توصيف اسناد، بر اساس استانداردهای جهانی آرشيو، به ويژه دو اصل «احترام به منشا اسناد» و «حفظ نظم و ترتيب اوليه» و با لحاظ كردن ويژگی‌های فرهنگی و تاريخی ايران و زبان فارسی انجام می‌گيرد.{{سخ}}
+اسنادی كه در مرحلهٔ ارزشيابی، واجد شرايط ارزش نگهداری دائمی تشخيص داده می‌شوند، بنا به اولويت‌های از پيش تعيين شده -كه عمدتا بر پايهٔ دو عنصر اهميت و قدمت هستند- به بخش ضدعفونی ارسال و سپس به واحد تنظيم و پردازش منتقل می‌شوند و با در نظر گرفتن نوع اسناد (متنی و غير متنی)، به گروه‌های ذيربط ارسال می‌شوند و سپس كارشناسان برنامه‌ريزی و بررسی اسناد، ضمن بررسی و مطالعهٔ محتوای آن‌ها، فهرست موضوعی و توصيفی (محتوايی و فيزيكی) اسناد را در چارچوب عناصر اطلاعاتی مندرج در كاربرگه‌های تنظيم و توصيف، تهيه و در بانك اطلاعاتی سازمان وارد می‌كنند.{{سخ}}
+# '''''مرمت و حفاظت اسناد''''':{{سخ}}
+حفظ و نگهداری در ادارهٔ كلی به همين نام در مرکز اسناد صورت می‌گيرد كه متشكل از گروه‌ها و ادارت زير می‌باشد:{{سخ}}
+گروه آسيب‌شناسی و آزمايشگاه، گروه آسيب‌زدائی و مرمت اسناد، ادارهٔ ميكروفرم‌ها و اسناد ديجيتالی و ادارهٔ حفاظت از منابع ديداری و شنيداری.{{سخ}}
+اهم وظایف حفاظت و نگه‌داری اسناد شامل موارد زیر است:{{سخ}}
+* آسيب‌زدايی و مرمت كليهٔ اسناد نوشتاری-غيرنوشتاری آسيب‌ديده قبل از ورود به مخازن و ارائهٔ خدمات مشاوره‌ای در این زمينه‌ها به سایر مراکز{{سخ}}
+* ضدعفونی و آفت‌زدائی كليهٔ اسناد نوشتاری-غيرنوشتاری مورد درخواست ساير مراكز اسناد مطابق با مقررات و تعرفه‌های سازمان{{سخ}}
+* انجام نمونه‌برداری از اسناد آلوده ، كشت بيولوژيك نمونه‌ها و تشخيص نوع آلودگی‌های قارچی{{سخ}}
+* بازديد ادواری از مخازن آرشيو جهت كنترل شرايط حفظ و نگهداری اسناد، كنترل آلودگی مخازن و نمونه‌برداری از هوا{{سخ}}
+* انجام فعاليت‌های تخصصی بر روی اسناد آسيب‌ديده به منظور لكه‌برداری، بر طرف‌كردن الحاقات اضافی سند و يا مرمت‌های غيراصولی، تعيين PH و اسيدزدائی{{سخ}}
+* تدوين و نشر نتايج تحقيقات انجام شده در زمينه‌های عوامل آسيب‌رسان شيميايی و بيولوژيكی به ساختار اسناد و كتب{{سخ}}
+* تبديل اسناد ديداری و شنيداری به فرمت‌های مختلف و تهيهٔ نسخهٔ ديجيتال از آن‌ها و تکثیر اسناد در فرمت‌های مختلف و ایجاد و تعریف استانداردهای مربوط به منابع دیجیتالی و غیردیجیتالی{{سخ}}
+====اشاعهٔ اطلاعات====
+در این راستا، خدمات به پژوهشگران و محققان، به صورت‌های عرضهٔ تصاویر اسناد، ارائهٔ میکروفیلم  و میکروفیش، تدوین کتب اسنادی و فصلنامهٔ تحقیقات تاریخی گنجینهٔ اسناد انجام می‌گیرد. برپایی نمایشگاه‌های تخصصی، از دیگر فعالیت‌ها در این زمینه محسوب می‌شود. ادارهٔ کل اطلاع‌رسانی و ارتباطات در مرکز اسناد(شامل گروه اطلاع‌رسانی اسنادی، گروه اطلاع‌رسانی منابع دیداری و شنیداری، گروه ارتباطات آرشیوی و ادارهٔ مخازن آرشیوی) مسئول انجام این وظیفه است. گردآوری اطلاعات مستند تاريخی، از طريق انجام مصاحبه با شخصيت‌های مؤثر در تاريخ معاصر ايران و نظارت بر اجرای پروژه‌های تاريخ شفاهی و انتشار این مصاحبه‌ها از دیگر وظایفی است که در این اداره انجام می‌شود.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====پژوهش====
+تحقیقات متنوعی بر پایهٔ اسناد موجود به منظور کشف نکات مبهم تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خصوصاً مربوط به دوره‌های قاجار و پهلوی صورت می‌گیرد که تا کنون در این زمینه ها ۸۰ عنوان کتاب منتشر شده است. روش‌های مختلف طبقه‌بندی، حفظ و نگهداری اسناد و ارائهٔ روش‌های منطبق با استانداردهای جهانی از دیگر موضوعات پژوهشی است.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====آموزش====
+طیف گسترده‌ای از آموزش‌های تخصصی مربوط به اسناد در این حوزه ارائه می شود؛ مانند سند‌شناسی و سند‌خوانی، آشنایی با آرشیوهای بزرگ ایران و جهان، کارشناسی بررسی اسناد و مدارک، ویراستاری متون تاریخی، مرمت اسناد و ... .<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
+====فعالیت‌های منطقه‌ای و استانی====
+سوابق و اوراق فراوانی در استان‌ها وجود دارد كه دائماً می‌بايد ارزشيابی و ساماندهی شود تا در اختيار دانش‌پژوهان هر استان قرار گيرد و زمينهٔ اجرای عدالت اجتماعی و ايجاد فرصت‌های برابر  برای همهٔ مردم كشور در دستيابی به اطلاعات‌ اسنادی فراهم آيد. به منظور جلوگيری از تمركز اسناد منطقه‌ای در مركز و ايجاد تسهيلات برای پژوهشگران و محققين و نیز جمع‌‌آوری و سامان‌بخشی به اسناد بومی، در مناطق‌ مختلف كشور واحدهای آرشيوی استانی با وظايف كلی سازمان ايجاد شده است. اين‌ واحدها تا كنون در استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، بوشهر، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، گیلان، همدان، مازندران و یزد تأسيس و شروع بكار نموده‌اند و در نظر است در استان‌های مستعد ديگر كشور نيز بنا به ضرورت توسعه يابند.<ref name=''وظایف''/>{{سخ}}
 ===رویدادهای تحت پوشش===
 ===افراد برجسته‌ای که عهده‌دار بخش‌های مختلف نهاد در دوره‌های مختلف بوده‌اند و ویژگی‌های هر دوره===
@@ خط ۱۵۱: / خط ۲۲۳: @@
 # {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =احتشام‌السلطنه| نام =میرزا محمودخان|عنوان = خاطرات احتشام‌السلطنه؛ به کوشش محمدمهدی موسوی|سال = ۱۳۶۶| ناشر = زوار}}
 # {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =دولت‌آبادی| نام =یحیی| عنوان =حیات یحیی |جلد =۱|سال = ۱۳۸۷| ناشر = فردوس}}
+# {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =مسعودی|نام =فرامرز|عنوان =مروری بر فعالیت‌های کتابخانهٔ ملی |ژورنال = تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی |شماره =۷|سال =زمستان ۱۳۷۱| تاریخ بازبینی = ۱آبان۱۳۹۸}}
 ==پیوند به بیرون==
 * {{یادکرد وب|نشانی =http://www.nlai.ir/home|عنوان=سایت مرکز اسناد و کتابخانهٔ ملی ایران|تاریخ بازدید=۱ آبان ۱۳۹۸}}