بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
او اعتقاد دارد که دستورهایی که آمده برخی نیاز‌ها را برطرف می‌کند ولی این‌ها پاسخگوی متن کلاسیک نیستند. مثلا در متن کلاسیک هزار مدل «را» داریم که صرفا «را»ی مفعولی نیست. امروزه دستورهایی هست که روی متون معاصر جواب می‌دهد اما اگر بخواهند جوابگوی متون قدیم باشند باید دوباره با توجه به متون قدیمی نوشت شوند. بنابراین ما مجبور می‌شویم برای اینکه جواب بگیریم یک دیدگاه تلفیقی داشته باشیم که در بعضی قسمت‌ها نیز سخت بود.<ref name = ''سیدقاسم''/> | او اعتقاد دارد که دستورهایی که آمده برخی نیاز‌ها را برطرف می‌کند ولی این‌ها پاسخگوی متن کلاسیک نیستند. مثلا در متن کلاسیک هزار مدل «را» داریم که صرفا «را»ی مفعولی نیست. امروزه دستورهایی هست که روی متون معاصر جواب می‌دهد اما اگر بخواهند جوابگوی متون قدیم باشند باید دوباره با توجه به متون قدیمی نوشت شوند. بنابراین ما مجبور می‌شویم برای اینکه جواب بگیریم یک دیدگاه تلفیقی داشته باشیم که در بعضی قسمت‌ها نیز سخت بود.<ref name = ''سیدقاسم''/> | ||
=== | ===نقد ادبی ما تئوری‌زده است!=== | ||
نویسنده حدس می‌زند که کار با متن تنها دلیلی است که باعث می‌شود این کتاب در بین آثار دیگر برگزیده شود. «لیلا سیدقاسم» میگوید: مشکلی که نقد ادبی ما دارد این است که بسیار تئوری زده است. و فکر می کند اثرش به دلیل احترام به کار عملی انتخاب شده است. به نظر او شاید نگرش داور‌ها این بوده که به کاری جایزه دهند که او را با متن درگیر کرده و سعی کرده از متن بپرسد و جواب بگیرد. هرچند پرسش‌هایی که کرده پیچیده بوده یا جواب‌هایی که گرفته جواب‌های موثری نبوده اما سعی کرده‌اند این نگرش را داشته باشند و به کار کردن با متن احترام بگذارند.<ref name = ''سیدقاسم''/> | نویسنده حدس می‌زند که کار با متن تنها دلیلی است که باعث می‌شود این کتاب در بین آثار دیگر برگزیده شود. «لیلا سیدقاسم» میگوید: مشکلی که نقد ادبی ما دارد این است که بسیار تئوری زده است. و فکر می کند اثرش به دلیل احترام به کار عملی انتخاب شده است. به نظر او شاید نگرش داور‌ها این بوده که به کاری جایزه دهند که او را با متن درگیر کرده و سعی کرده از متن بپرسد و جواب بگیرد. هرچند پرسش‌هایی که کرده پیچیده بوده یا جواب‌هایی که گرفته جواب‌های موثری نبوده اما سعی کرده‌اند این نگرش را داشته باشند و به کار کردن با متن احترام بگذارند.<ref name = ''سیدقاسم''/> | ||
نسخهٔ ۱۵ مرداد ۱۳۹۸، ساعت ۰۷:۳۵
.png) برندهٔ چهارمین دورهٔ جایزهٔ فتح‌الله مجتبایی[۱] | |
| نویسنده | لیلا سیدقاسم |
| ناشر | هرمس |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۶ |
| شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۴۵۶-۰۰۵-۴ |
| تعداد صفحات | ۳۹۲ |
| موضوع | بررسی بلاغت تاریخ بیهقی |
| طراح جلد | واحد گرافیک هرمس |
کتاب بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی حاصل رسالهٔ دکتری لیلا سیدقاسم است. این پژوهش ساختارهای نحوی یکی از شاهکار‌های نثر فارسی، «تاریخ بیهقی» را بررسی می‌کند.[۲]
کتاب سیدقاسم در یک نگاه
متن بیهقی را از منظر‌های مختلف می‌توان بررسی کرد. «بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی» کتابی است که متن تاریخ بیهقی را از جنبهٔ بلاغت بررسی کرده است. یعنی با تحلیل خط به خط این کتاب به روش علمی، ویژگی‌هایی را نشان می‌دهد که تاریخ بیهقی را ممتاز از متون دیگر، و «ابوالفضل بیهقی» را نویسنده‌ای نخبه معرفی می‌کند. این پژوهش جزء آندسته از مطالعات زبانی قرار می‌گیرد که یک سر آن با دستور زبان و نحو و سر دیگر آن با زیبایی‌شناسی و بلاغت در پیوند است. پژوهش «سیدقاسم» براساس نظریهٔ نظم «جرجانی» شکل گرفته و بخش‌های اصلی آن حول شش موضوع مرتبط با ساختارهای نحوی تنظیم شده است. «کارکرد بلاغی آرایش واژگانی»، «وجه جمله»، «عناصر جمله» و «بلاغت فراجمله‌ای» چهار موضوع اصلی کتاب و «محافظه‌کاری بیهقی در نحو» و «بلاغت تطبیقی» دو فصل فرعی کتاب به‌شمار می‌آیند.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند
بیهقی و کتاب تاریخی‌اش
«تاریخ بیهقی» یا «تاریخ مسعودی»، اثر «ابوالفضل محمد‌بن‌حسین بیهقی» (۳۸۵-۴۷۰ق) از جمله آثار گرانسنگ نثر فارسی است که با توجه به موضوع آن، در دو حوزه ادبیات و تاریخ مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. این کتاب روایتگر چگونگی به قدرت رسیدن مسعود غزنوی و حوادث دوران زمامداری وی تا اندکی پیش از مرگ است.[۳] این اثر نه‌تنها یک کتاب تاریخی حاوی اطلاعات ناب و منحصر‌به‌فرد، بلکه یک اثر ادبی شاخص و نادر نیز هست. نثر این کتاب مانند دیگر کتاب‌های تاریخی نیست، بیهقی با مطالعات فراوان و نبوغ ذاتی‌اش نثری خلق کرده است که هم اهمیت تاریخی دارد و هم بر وزن ادبیات و نثر فارسی افزوده است. [۴] تاریخ بیهقی عهده‌دار بیان واقعیات است و به همین دلیل از بسیاری از ابزارهای زیبایی‌آفرینی بی‌بهره مانده است نه اهرم وزن و قافیه را دارد و نه جادوی وهم و خیال را. در عوض ویژگی‌های ترکیب و تنوعات ساخت نحوی، یکی از ظرفیت‌های نثر بیهقی برای تاثیرگذاری است.[۵]
دربارهٔ بلاغت
مفهوم
بلاغت یکی از فنون اصلی و مهم ادب گفتاری و نوشتاری است. [۶] از ریشهٔ بَلَغَ، به معنای رسیدن گرفته شده و در اصطلاح به معنای چیره‌زبانی، شیوا‌سخنی، فصاحت و زبان‌آوری است. از نظر اصطلاحی تعاریف متعددی دارد، اما آنچه در همهٔ این تعاریف مشترک است، ویژگی خاص و ذاتی بلاغت، یعنی «تاثیرگذاری» است.[۷]
پیشینه
اصل و منشاء بلاغت به عرب، و شروع آن به طور جدی به قرون دوم و سوم هجری بازمیگردد. زمانیکه ادبای عرب در زمینهٔ اعجاز قرآن و بلاغت آن به تحقیق و بررسی پرداختند.[۸]
بلاغت در مشرق زمین، بیشتر در حیطه‌های دینی بوده اما در سرزمین‌های غربی مثل یونان و روم، دانش و هنری مستقل به حساب می‌آمده است.[۹]بلاغت از نظر ارسطو: «هنر کشف و کاربرد وسایلی برای ترغیب و تهییج شنونده».[۱۰]
ضرورت پرداختن به بلاغت خاص زبان فارسی
خانم «سیدقاسم» به نقل از دکتر «حق‌شناس» میگوید: در زبان فارسی مبانی بلاغت تاکنون تحت تاثیر زبان عربی بوده و اکنون نیز از شیوه‌های نو تحلیل متن در غرب متأثر است. همین دلیل کافیست برای پرداختن به بلاغت خاص زبان فارسی.[۱۱]
بلاغت در ایران یکی از مهمترین ابزارهای نقد ادبی است. اما آنگونه که انواع ادبی گسترش یافته، این شیوه از نقد رشد نیافته است؛ بنابراین برای بررسی متون ادبی از جنبهٔ زیبایی‌شناسی قدرت کافی را ندارد و نیازمند احیاست. [۱۲]
راهکار نویسنده
به نظر صاحب اثر باید یک قدم به عقب برگردیم و اول سنت‌های خودمان را بشناسیم و آن‌ها را به سمت جلو حرکت دهیم و نقد ادبی رایج در غرب را بومی کنیم. ببینیم شکافی که وجود دارد چیست و چگونه باید آن را پر کنیم.[۱۳] احیای بلاغت در زبان فارسی، در درجهٔ اول مستلزم بازخوانی بلاغت سنتی و همزمان با آن در گرو رجوع به متون درجهٔ اول ادبیات فارسی، نظیر «تاریخ بیهقی» است.[۱۴] باید با رفتن به سراغ شاهکار‌های ادبی، آنچه سازندهٔ این شاهکار‌هاست را پیدا کرده و بلاغتمان را تقویت کنیم؛ بلاغت ما دیگر پاسخگوی متون نیست. [۱۵]
گزیده‌ای از کتاب
| « | در تاریخ بیهقی بندها عموما بلند هستند. بندهای بلند مکث و درنگ در روایت را به تعویق می‌اندازند و رویدادها را در عرض توسعه می‌دهند و به این ترتیب انسجام خاصی ایجاد می‌کنند. بیهقی در دو حالت طول بند را با پیاپی کردن حروف ربط همپایگی بلند می‌کند: هرگاه بخواهد به بخشی از روایت که اهمیت داستانی دارد شتاب و هیجان بیشتری ببخشد. و وقتی بخواهد بخشی از روایت را که اهمیت داستانی کمتری دارد با جزئیات زیاد بازگو کند.
در هنر داستان‌نویسی این باور رایج است که در داستان‌های پلیسی حرکت داستانی تندتر است. همین وضعیت در ارتباط میان جملات و توالی آن‌ها وجود نیز وجود دارد. بیهقی در حالت‌هایی که پلیسی به شمار می‌آیند از جنبهٔ توصیفی می‌کاهد و جنبهٔ روایی را تقویت می‌کند، که همین امر بر هیجان خواننده می‌افزاید، زیرا او را بر کیفیت ماجرا مشتاق‌تر می‌کند. بیهقی مانند فیلم‌برداری عمل می‌کند که رویداد مهمی را از نمای دور نشان می‌دهد و بیننده را به شدت کنجکاو می‌کند.[۱۶] |
» |
جرجانی و انقلاب بلاغت
عبدالقاهر بن محمد بن عبدالرحمن ابوبکر ادیب، نحوی و نظریه‌پرداز بلاغت در قرن پنجم بوده است. او در خانواده‌ای ایرانی در جرجان زاده شد و هرگز از آنجا بیرون نیامد حتی به قصد تحصیل.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد جرجانی در قرن پنجم انقلاب بلاغت را رقم زد. دو کتاب «دلائل الاعجاز» و «اسرار البلاغة» او که اولی به دانش معانی و دومی به دانش بیان اختصاص دارد مبنای بلاغت عرب قرار گرفت. بلاغیون بعد از جرجانی همگی کم و بیش مفسران آرای او بودند.[۱۷]
نظریه نظم جرجانی
این نظریه از یک سو با نظم و از سوی دیگر با بلاغت مشترک است.[۱۸] در یک کلام یعنی یافتن روابط نحوی در میان کلمات [۱۹] شفیعی کدکنی درکتاب موسیقی شعر میگوید: « امتیاز هر اثر ادبی از دیدگاه جرجانی به دلیل وجود نظم است. منظور از نظم، وزن نیست؛ بلکه بافت کلام است. با این دیدگاه، نظم خاص شعر نیست بلکه ممکن است کلامی موزون ولی فاقد نظم باشد و کلامی منثور و دارای نظم باشد».[۲۰]
تئوری بلاغت و ساختارهای نحوی سخن
در سنت نقد ادبی ما تئوری زیبایی‌شناسی ساختارهای نحوی به قرن پنجم بازمیگردد. «جرجانی» در کتاب «دلایل الاعجاز» خود نظریه‌اش را براساس دانش معانی پایه‌ریزی می‌کند. او برای اولین بار از بلاغت ساختارهای نحوی برای نشان دادن زیبایی و بلاغت قرآن استفاده می‌کند. او از تقدم و تاخر جمله‌ها، ارتباط بین آن‌ها و نمونه‌های دیگر استفاده می‌کند و میگوید که این قواعد اجبار نیستند بلکه نویسنده یا گوینده به اختیار خود می تواند دست به گزینش آن‌ها بزند. جرجانی همچنین اعتقاد دارد که بلاغت ساختارهای نحوی گاهی تاثیرگذارتر از بلاغت تشبیه و کنایه است.[۲۱]
پژوهشی نو و کاربردی
.png)
شاید بتوان گفت دلیل شکلگیری این کتاب بر مبنای این ضرورت بوده که ما معمولا در سرزمینی که سرزمین شعر می‌خوانیمش، بیشتر در قید و بند بررسی شعر بوده‌ایم تا نثر. به قول نگارنده: شعر یا کاکرد عاطفی زبان در این سرزمین همیشه در حال پیشتازی بوده. اما نثر یا کارکرد ارجاعی زبان، گونهٔ غریبی است که به دلیل دور افتادن از وجه غالب تفکر ایرانیان قرن‌ها در حاشیه و بی‌معیار و محک مانده است. پژوهش «سیدقاسم» هم از حیث موضوع و هم از حیث پرداخت، پژوهشی است با روش مبتکرانه که می‌تواند راهگشای محققان بعدی باشد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
چرا باید این کتاب را خواند
اهمیت نگارش این کتاب به نثر فارسی و تاریخ بیهقی بازمیگردد که به دلیل فاصله‌ای که از شعر دارد همواره از محک بلاغت دور مانده است. درحالیکه بیهقی‌شناسان از همان ابتدا بر فصاحت و بلاغت آن تاکید داشته‌اند. البته در چند دههٔ گذشته ادبیّت بیهقی محل بحث بوده، اما همهٔ آنچه در این باره نوشته یا گفته شده اهل ادب را قانع نکرده است. بررسی‌هایی که تاکنون بر ادبیّت بیهقی انجام گرفته غالبا بر صنایع شعری یا موسیقی یا روایت‌پردازی محدود بوده است؛این‌ها همه هست، اما هنر اصلی بیهقی نیست.
نویسنده امیدوار است با تشریح بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، دریچه‌ای به روی اسباب زیبایی‌شناسی این کتاب بگشاید به گونه‌ای که بتوان به راز تفرد و یگانگی این اثر پی ببرد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد[۲۲]
انگیزه‌ٔ نویسنده از این پژوهش
«سیدقاسم» چالش‌های حوزهٔ نقد ادبی را انگیزه‌ای برای نوشتن کتابش می‌داند. که یک سری از این چالش‌ها عام و پیش روی هرکسی که در حوزهٔ نقد فعالیت می‌کند است، و این است که پذیرش نقد و انتقاد در جامعه چیز راحتی نیست. چالش دیگر هم اینکه، منتقد باید همیشه خودش را به‌روز نگه دارد و بداند که خاستگاه حرفی که می‌زند و نقدی که می‌کند چیست.
او همچنین دربارهٔ دلیل پرداختن به «تاریخ بیهقی» میگوید: تاریخ بیهقی تاکنون از حیث ساختارهای نحوی مطالعه نشده و صحبت‌هایی که دربارهٔ بلاغت آن شده هیچکدام پاسخگوی سوالات من نبوده. من خواستم بگویم که چرا تاریخ بیهقی تاریخ ادبیات محسوب می‌شود.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
خلاصهٔ مفصل‌تر کتاب
این کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به پایه‌های نظری بلاغت ساختارهای نحوی اختصاص دارد، و نویسنده در آن از مفهوم بلاغت، شکلگیری و بعد از آن از نوسازی آن، بلاغت در سبک‌شناسی و جوهرهٔ دانش معانی سخن گفته است. در این بخش ما با نظریهٔ فوق‌العاده مبتکرانهٔ جرجانی، یعنی «نظریهٔ نظم» مواجه می‌شویم و می‌بینیم که آرای این زبان‌شناس قرن پنجمی چه قرابت‌های عجیبی با زبان‌شناسی نوین دارد. نویسنده در باب اول کتاب به پیشینهٔ تحقیقات جرجانی و همینطور مفاهیم بنیادین نظریهٔ او می‌پردازد.
جرجانی معتقد بود هیچ دو عبارتی مطلقا مترادف همدیگر قرار نمی‌گیرند و هر عبارتی نظم بهتری دارد فصیح‌تر است. او فصاحت را در کلام دنبال می‌کرد نه در کلمه و برای همین کلیت متن برایش همچون بافت یک پارچه اهمیت داشت. او با پیش کشیدن نظریهٔ نظم از اولین کسانی است که از جدل میان «لفظ» و «معنا» خارج شد و سعی کرد این موضوع قدیمی را از دوگانگی خلاصی بخشد. بین آرای جرجانی و زبان‌شناسان و فیلسوفان مدرنی نظیر سوسور، هلیدی، چامسکی و باختین قرابت‌های بسیاری می‌توان یافت. جرجانی زبان را مجموعه‌ای از روابط می‌دانست، نه مجموعه‌ای از الفاظ. او زبان را امری قراردادی می‌دانست. برای نمونه معتقد بود «درخت» درخت است، صرفا برای اینکه ما اینطور قرارداد بستیم، نه برای اینکه ساختار آوایی آن کلمه معنای آن را بسازد. او دربارهٔ محور همنشینی و جانشینی زبان به دقت اندیشیده بود. می‌نویسد: تغییر الفاظ در محور جانشینی صور معنایی را تغییر نمی‌دهد، و نظم را عوض نمی‌کند. جرجانی بین زبان و کلام تفاوت قائل بود. از نظر او نحو نسبت به انواع صور خیال برتری داشت و شدیدا به بُعد زیبایی‌شناسیک نحو توجه می‌کرد. جرجانی میگوید: نظم کلام تکرار‌شدنی و تقلید‌پذیر نیست، و اگر قرار است تقلیدی صورت بگیرد این تقلید از مرز الفاظ و آهنگ حروف تجاوز نمی‌کند. جرجانی به طرزی متفکرانه و صورت‌گرایانه معتقد بود، شعر، شکل شعر است. او معتقد بود محتوا داتی شعر نیست و باید آن را در نقد شعر کنار گذاشت.
نویسده با این مقدمه مهم و زیربنایی به سراغ پژوهش در تاریخ بیهقی می‌رود. او در بخش دوم با پیش‌درآمدی راجع به مطالعات صورت گرفته دربارهٔ تاریخ بیهقی، ملزومات مطالعه ساختارهای نحوی این اثر را بررسی می‌کند تا در بخش سوم و پایانی کتاب، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی را واکاوی کند. مهمترین موضوعات بخش پایانی، کارکرد بلاغی آرایش واژگانی، کارکرد بلاغی وجه جمله، کارکرد بلاغی وضعیت عناصر جمله، بلاغت فراجمله‌ای، محافظه‌کاری سیاسی در نحو بیهقی و بلاغت تطبیقی است. نویسنده در این بخش وجه امری، پرسشی، شرطی، وصفی و منادایی را مورد توجه قرار می‌دهد، و وضعیت نهاد، مفعول، مسند، فعل، قید و متمم را هنگام بررسی عناصر جمله واکاوی می‌کند. کارکرد بلاغی پیوست وگسست جملات و اطناب داستانی و نحوی در این کتاب، در کانون توجه نویسنده بوده است. خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
نویسنده سعی کرده تئوری عبدالقاهر جرجانی را به کمک تئوری‌های زبان‌شناسی مدرن کامل کند و براساس آن زیبایی‌شناسی متن بیهقی را نشان دهد. عمدهٔ کار سیدقاسم روی ساختارهای نحوی تاریخ بیهقی و نثر آن بوده، به گونه‌ای که ساختارهای نحوی این کتاب را بیرون کشیده و سپس بررسی کرده که کدام ساختار نشان‌دار است و کدامیک معنای خاصی دارد. سپس مطالعه روی این ساختار‌ها را به طور خاص آغاز کرده و با مراجعه به متون قبل و بعد از تاریخ بیهقی، سعی کرده ببیند در طول تاریخ چه اتفاقی برای ساختار‌ها افتاده است.
در فصل‌های متنوع این کتاب روی آرایش واژگانی تاریخ بیهقی، ارکان جمله و محافظه‌کاری در نحو کار کرده تا نشان دهد که به کمک نحو تاریخ بیهقی، سلسله مراتب قدرت در دربار غزنوی به چه شکل بوده است. همچنین سعی کرده در پایان کتاب نتیجه‌گیری کند که، نثر فارسی از آغاز تا امروز چه تغییراتی کرده و ساختارهای نحوی آن چه روندی داشته است. خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
داستان نگارش کتاب
لیلا سیدقاسم میگوید: ایده نگارش این کتاب در زمان نوشتن رسالهٔ دکتری‌ام شکل گرفت. در آن زمان به کار روی متون کلاسیک و بلاغت علاقه‌مند بودم به همین خاطر، تئوری بلاغت «عبدالقاهر جرجانی» را به پیشنهاد دکتر شفیعی کدکنی، که استاد راهنمایم بود انتخاب کردم و از بین شاهکار‌های ادبی «تاریخ بیهقی» را برای این کار در نظر گرفتم. مطالعه روی تئوری بلاغی جرجانی و متن اصلی کتاب «دلائل الاعجاز» و کتاب‌هایی که در شرح، نقد و توضیح این اثر نوشته شده بودند، حدود یکسال زمان برد. پس از مطالعات، نگارش کتاب را آغاز کردم که حدود دو سال زمان برد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
جایزهٔ معنوی اثر
در رابطه با انتشار کتاب، نویسنده میگوید: من اصلا به فکر انتشار آن نبودم، وقتی جایزهٔ فتح الله مجتبایی را برنده شد، جایزه معنوی آن انتشار کتاب بود. یعنی به من گفتند این کتاب در نشر هرمس چاپ خواهد شد و از من خواستند آن را برای چاپ آماده کنم که دو سال زمان برد. رساله‌ام را برای خرداد ماه آماده کرده بودم که دفاع کنم و ب شدت از کار خسته شده بودم. یک روز به خانهٔ استاد رفتم و گفتم دیگر کار تمام است. دکتر شفیعی گفت: تو دفاع نکن! تو که تا این اندازه زحمت کشیده‌ای دفاع نکن، سه ماه دیگر زمان داری، تسلطی را که الان داری دو ماه بعد از پایان‌نامه نخواهی داشت، الان بنشین و به گونه ای این را بنویس که بعد از اینکه دفاع کردی آماده چاپ باشد. یعنی لازم نباشد که یک راه دیگر طی کنی بنابراین سه ماه دیگر وقت گذاشتم و یک سری اصلاحات انجام دادم که خوب بود و خوشحالم که آن سه ماه را کار کردم.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
روش کار نویسنده
کار سیدقاسم در این کتاب در واقع یک کار ذره‌بینی و یک کار کلی است. کار ذره‌بینی را روی ۴۰ صفحه از متن بیهقی انجام داده، مسلما تحلیل خط به خط کتاب در این حجم مقدور نبوده است. از همین ۴۰ صفحه ساختهایی را پیدا کرده که ارزش کار کردن داشتند. یعنی با ۴۰ صفحه شروع کرده بعد برای ساختهایی که در این صفحات نشان‌دار و ارزشمند بودند و جای کار داشتند تمام متن را دیده و تک به تک گشته است. نویسنده اصل متن بیهقی را مورد بررسی دقیق قرار داده و با جدول و آمار و ارقام و شیوه‌های علمی،ساختار نثر بیهقی را واکاوی کرده و از فضای «اکسل» برای این کار بهره برده است. روش او را به سه مرحله می‌توان تقسیم کرد:
- وارد کردن بیت‌ها و جملات در اکسل
- نصف کردن جملات و تبدیل آن‌ها به واحد‌های کوچکتر
- آمار گرفتن
سوالی که ممکن است در اینجا مطرح شود این است که، سیدقاسم ساخت جمله‌ها را از کجا و بر چه اساسی در‌آورده است؟
او اعتقاد دارد که دستورهایی که آمده برخی نیاز‌ها را برطرف می‌کند ولی این‌ها پاسخگوی متن کلاسیک نیستند. مثلا در متن کلاسیک هزار مدل «را» داریم که صرفا «را»ی مفعولی نیست. امروزه دستورهایی هست که روی متون معاصر جواب می‌دهد اما اگر بخواهند جوابگوی متون قدیم باشند باید دوباره با توجه به متون قدیمی نوشت شوند. بنابراین ما مجبور می‌شویم برای اینکه جواب بگیریم یک دیدگاه تلفیقی داشته باشیم که در بعضی قسمت‌ها نیز سخت بود.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
نقد ادبی ما تئوری‌زده است!
نویسنده حدس می‌زند که کار با متن تنها دلیلی است که باعث می‌شود این کتاب در بین آثار دیگر برگزیده شود. «لیلا سیدقاسم» میگوید: مشکلی که نقد ادبی ما دارد این است که بسیار تئوری زده است. و فکر می کند اثرش به دلیل احترام به کار عملی انتخاب شده است. به نظر او شاید نگرش داور‌ها این بوده که به کاری جایزه دهند که او را با متن درگیر کرده و سعی کرده از متن بپرسد و جواب بگیرد. هرچند پرسش‌هایی که کرده پیچیده بوده یا جواب‌هایی که گرفته جواب‌های موثری نبوده اما سعی کرده‌اند این نگرش را داشته باشند و به کار کردن با متن احترام بگذارند.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
افراد تاثیرگذار در نگارش اثر
شفیعی کدکنی
دکتر شفیعی کدکنی میگوید: در این روز‌ها که اکثر محققان ما به دنبال نظریات غربی هستند و کار براساس متد غربی را ترجیح می‌دهند،خانم سیدقاسم براساس نظریات یک ایرانی، این اثر را با درجهٔ علمی و فنی مطلوبی ارائه داده‌اند. همچنین ایشان تاکید داشته‌اند که خانم سیدقاسم با روش جرجانی کاملا موفق می‌شود.
خود نویسنده در این رابطه میگوید: من در اردیبهشت ماه در بیروت در کنفرانسی با موضوع بلاغت فرااروپایی یا به تعبیر دیگر تئوری ادبیات فرااروپایی شرکت کردم،جریان‌های پسا‌استعماری در حال حاضر متوجه این شده‌اند که وقتی از ادبیات و بلاغت حرف می‌زنند فکر می‌کنند یونانی بود که همهٔ میراثش به اروپا منتقل شد و هرچه که دارند همین است. یعنی اصلا جهان اسلام و جهان غیر اروپا را نمی‌بینند و خیلی از اساتیدشان متوجه این موضوع شده‌اند. اروپاییان تازه متوجه شدند که خیلی از حرف‌هایی که می‌زنند دست‌کم جدید نیست. یعنی تئوری‌های غیر اروپایی می‌تواند به توسعه تئوری‌های ادبیات در اروپا کمک کند یا دست‌کم چشم آن‌ها را بازتر کند.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
دکتر ضیاء موحد
ایشان در اختتامیهٔ چهارمین دورهٔ جایزهٔ فتح الله مجتبایی، دربارهٔ تنها پایان‌نامهٔ برگزیده این جایزه، یعنی پایان‌نامهٔ لیلا سیدقاسم میگوید: این پایان‌نامه بسیار خواندنی است. دو مسألهٔ مهم در این رساله مطرح است،که یکی واژگان آرایی آن و نشان دادن تنوع ساختار نحو در تاریخ بیهقی و دیگری نشان دادن محافظه‌کاری بیهقی در این کتاب است.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
از دیگر اشخاصی که در نگارش این اثر تاثیرگذار بوده‌اند می‌توان به استادانی چون فتح‌الله مجتبایی، محمد دهقانی و محمد‌علی دهقانی نام برد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
جوایز
رسالهٔ برگزیدهٔ چهارمین دورهٔ «جایزهٔ دکتر فتح الله مجتبایی» خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
اثر شایستهٔ تقدیر در بخش نقد ادبی یازدهمین دورهٔ «جایزه ادبی جلال آل‌احمد» [۲۳]
مشخصات کتاب‌شناسی
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۶ با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات هرمس، در ۳۹۲ صفحه- رقعی(شومیز)، با طراحی جلد توسط واحد گرافیک هرمس، و قیمت ۳۵۰۰۰۰ ریال انجام شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ «معرفی پایان‌نامه‌های برتر چهارمین دورهٔ جایزهٔ دکتر مجتبایی».
- ↑ «ثمرهٔ رسالهٔ دکتری لیلا سیدقاسم».
- ↑ «تاریخ بیهقی؛ کتابی از میان رفته یا آرزویی شکل نگرفته».
- ↑ «لیلا سیدقاسم از کتاب «بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی» میگوید».
- ↑ «ظرفیت‌های نثر بیهقی».
- ↑ «درباب بلاغت».
- ↑ «بلاغت چیست؟».
- ↑ «بلاغت».
- ↑ «جرجانی».
- ↑ «بلاغت».
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ «از چالش‌های نقد ادبی تا تقدیر در جایزهٔ «جلال»».
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ «در کتاب «بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی» روند ساختارهای نحو تشریح شده است».
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ سیدقاسم، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ «ایده‌ای جذاب در پژوهشی نو و کاربردی».
- ↑ «بازخوانی نظریهٔ نظم عبدالقاهر جرجانی».
- ↑ «بیهقی در تاریخ محافظه‌کار است».
- ↑ سیدقاسم و ۱۳۹۶، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی.
- ↑ «برگزیدگان یازدهمین جایزهٔ جلال آل‌احمد».
- ↑ «خانهٔ کتاب».
منابع
- سیدقاسم، لیلا (۱۳۹۶). بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی. تهران: هرمس.
پیوند به بیرون
[۱] [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴] [۱۵] [۱۶]
- ↑ . http://litbr.faslnameh.org/article-1-539-fa.html. بازبینی‌شده در ۲۴تیر۱۳۹۸.
- ↑ «تاریخ بیهقی؛ کتابی از میان رفته یا آرزویی شکل نگرفته». فصلنامهٔ متن پژوهشی ادبی. بازبینی‌شده در ۹مرداد۱۳۹۸.
- ↑ . پایگاه تخصصی خبری تحلیلی فرهنگ و هنر. http://titrhonar.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A7-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C/. بازبینی‌شده در ۲۳تیر۱۳۹۸.
- ↑ «درباب بلاغت». پرتال جامع علوم انسانی. بازبینی‌شده در ۲۷تیر۱۳۹۸.
- ↑ . شهر مجازی زبان و ادبیات فارسی. http://farsicity.ir/index.aspx?siteid=40&fkeyid=&siteid=40&pageid=15682.
- ↑ . http://wikifeqh.ir/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D8%AA. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . خبرگذاری میزان، ۱۴دی۱۳۹۷. http://www.mizanonline.com/fa/news/481969. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . دانشنامهٔ جهان اسلام. http://rch.ac.ir/article/detail/9648. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ صغری فلاحتی و اسماعیل اشرف. دوفصلنامه تاریخی قرآن و حدیث شمارهٔ ۵۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۲. http://jsm.joumals.iau.ir/article_576910.html.
- ↑ هوشیار مجتبوی۲۳ آبان ۱۳۹۷. http://www.alef.ir/news/3970823142.html.
- ↑ . ۱۴دی۱۳۹۷. https://www.mizanonline.com/fa/news/481969. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . روزنامهٔ بین‌المللی اطلاعات. http://www.ettelaat.com/etint/?p=27476. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . ۱۸آذر۱۳۹۷. http://www.irinn.ir/fa/news/648160. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . http://www.ketab.ir/BookList.aspx?Type=Title. بازبینی‌شده در ۲۸تیر۱۳۹۸.
- ↑ . https://www.30book.com/Book/71137/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%DB%8C%D9%87%D9%82%DB%8C-%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A7-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B3. بازبینی‌شده در ۸مرداد۱۳۹۸.
- ↑ . خبرگذاری دانشجویان ایران «ایسنا»، ۱۸آذر۱۳۹۷. https://www.isna.ir/news/97091808970/%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%87-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84.