دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران

تاریخچهٔ‌دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران

قبل از آغاز

تاریخ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی از سال ۱۲۹۶ یعنی سال تأسیس دارالمعلمین مرکزی آغاز می‌شود و در سال ۱۳۰۷ شمسی که دارالمعلمین عالی به دارالمعلمین مرکزی افزوده شد بر طبق اساسنامه‌ای که در ۲۱آذر۱۳۰۸ به تصویب مجلس شورای ملی رسید دارالمعلمین به دو شعبهٔ ادبی و علمی تقسیم و در ۹ اسفند ۱۳۱۲ به دانشسرای عالی تغییر نام یافت. در هشتم خردادماه سال ۱۳۱۳ که قانون تاسیس دانشگاه به تصویب مجلس شورای ملی رسید، ۶ دانشکده برای تشکیل دانشگاه پیش بینی و در قانون تصریح شد که یکی از آن‌ها دانشکدهٔ ادبیات بود. هنگام تأسیس دو دانشکدهٔ ادبیات و دانشکدهٔ علوم، چون برنامهٔ تحصیلی آن‌ها با دانشسرا مطابقت داشت این دو دانشکده و دانشسرا تا سال ۱۳۲۱ با هم به همکاری خود ادامه دادند و در آن سال دانشکدهٔ ادبیات از دانشکدهٔ علوم جدا شد اما دانشکدهٔ ادبیات و دانشسرا تا سال ۱۳۳۴ با یک سازمان اجرایی و آموزشی اداره می‌شد و از آن تاریخ از یکدیگر جدا و سرانجام در سال ۱۳۳۷ به محوطهٔ اصلی دانشگاه تهران منتقل شد.(تاریخچه دانشکده) این ساختمان در فضایی به مساحت بیش از ۱۸۰۰ متر مربع و بیش از ۱۳۵۰۰ متر مربع بنا ساخته شد که از کلاس‌های متعدد و تالار مطالعه و قرائت، کتابخانه، آزمایشگاه‌های گوناگون تشکیل یافته و مهمترین آزمایشگاه جغرافیا، روانشناسی، سمعی و بصری تدریس زبان‌های خارجی است. تالار فردوسی این دانشکده نیز یکی از مهمترین تالارهای اجتماعات و از مراکز برگزاری مراسم و خطابه‌های مذهبی‌علمی و ادبی دیروز و امروز کشور است.(ص۳)

تاسیس دانشکده

رشته‌های تحصیلی در اوایل تاسیس دانشکده

از سال تحصیلی ۱۳۱۲-۱۳۱۱ رشته‌های تحصیلی فلسفه و ادبیات به دو رشتهٔ «ادبیات فارسی» و «فلسفه و علوم تربیتی» تجزیه شد و رشتهٔ «زبان خارجه» نیز به شعب تحصیلات دانشکدهٔ ادبیات اضافه گردید و از سال تحصیلی ۱۳۱۵-۱۳۱۴ رشتهٔ «باستانشناسی» نیز در دانشکدهٔ ادبیات افتتاح شد. پیش از شهریور ۱۳۲۰ دانشکدهٔ ادبیات ۵ رشتهٔ تحصیلی زبان و ادبیات فارسی، فلسفه و علوم تربیتی، تاریخ و جغرافیا، زبان خارجی و باستان‌شناسی داشت که تعداد دانش‌آموختگان آن تا سال ۱۳۱۹ جمعاً یکصدوچهار نفر و این تعداد در سال تحصیلی ۴۶-۴۵ به چهارهزاروچهارصد نفر رسید. دورهٔ دکتری زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۲۲، دورهٔ دکتری فلسفه و جغرافیا در سال ۱۳۳۶ و دوره‌ٔ کارشناسی‌ ارشد رشته‌های علوم اجتماعی، روانشناسی، تاریخ ، جغرافیا، باستان‌شناسی و هنر در سال تحصیلی ۴۲-۴۱ دایر گردید.(ص۲) در مهرماه سال ۱۳۱۶ دوره دکترای ادبیات در دانشکده ادبیات تأسیس شد. در نظام آموزشی قبل دورهٔ کارشناسی و دکتری پیوسته بودند یعنی پس از دورهٔ کارشناسی آزمون دورهٔ دکتری برگزار می‌شد. بعدها یعنی در سال تحصیلی ۴۴-۴۵ در فاصلهٔ دورهٔ کارشناسی و دکتری دورهٔ کارشناسی ارشد دایر شد. بدین ترتیب دوره‌های کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، زبان‌شناسی، زبان انگلیسی و زبان فرانسه و در سال ۴۶-۴۷ کارشناسی ارشد زبان آلمانی دایر گردید. البته برخی از این رشته‌ها اینک به صورت دانشکده‌ای مستقل درآمده و از دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی جدا شده است.(ص۳)

هیئت تعلیماتی

هنگام تاسیس دانشگاه هیئت تعلیماتی دانشکده ادبیات از این قرار بود:
استاد بدیع‌الزّمان فروزانفر استاد ادبیات ، اسدالله بیژن دانشیار علوم تربیتی ، خانم امینه پاکروان معلم تاریخ صنایع ظریفه ، سیّد محمّد تدیّن استاد ادبیات عرب ، دکتر علی‌اکبر سیاسی استاد روانشناسی ، دکتر رضا زاده شفق استاد تاریخ و کلیات فلسفه، عبدالحسین شیبانی(وحیدالملک ) استاد تاریخ عمومی ، سیّدمحمدکاظم عصّار استاد کلیات فلسفه قدیم ، امیرسهام الدین غفاری دانشیار جغرافیای انسانی و اقتصادی ، محمّدحسین فاضل تونی استاد عربی و فلسفه قدیم، مسعود کیهان استاد جغرافیا، سعید نفیسی استاد تاریخ ملل شرق و یونان و روم ، دکتر هاز استاد فلسفه جدید، دکتر ژان هیتیه استاد زبان و ادبیات فرانسه ، رشید یاسمی استاد تاریخ ایران بعد از اسلام ، مهدی بیانی دبیر ادبیات فارسی ، عبدالله فریار دبیر زبان انگلیسی ، ابوالفضل صدری معلم ورزش ، لطفعلی صورتگر دبیر ادبیات انگلیسی .

هفت خوان دورهٔ دکتری

مقرراتی که برای دوره دکتری از طرف دکتر عیسی صدیق‌اعلم رئیس دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات و علوم وضع شد از این قرار بود:
برای گرفتن درجه دکتری کسی که لیسانس در زبان و ادبیات فارسی دارد باید دروس ذیل را تحصیل کند:

• یک زبان خارجه غیر از زبانی که برای گرفتن لیسانس آموخته است.
  
• زبانهای ایران پیش از اسلام و زبانشناسی.
  
• تاریخ مفصل ایران.
  
• دوره عالی ادبیات عرب.
  
• معانی بیان زبان فارسی و سبک شناسی و مقایسه روش های نظم و نثر.
  
• سنجش ادبیات زبان های مختلف و روش تاریخ ادبیات.
  

و به اضافه پس از بررسی کامل ، در موضوع معینی رسالهٔ بدیعی بنویسد و نزد هیئت استادان به ثبوت برساند و نیز کسانی حق تحصیل و گرفتن درجه دکتری دارند و داوطلب این رشته قبول می‌شوند که استعداد فطری داشته باشند و استادان توفیق آنها را در پیشرفت کار تصدیق نمایند( روزنامه اطلاعات شماره ۳۲۶۳ مورخ ۲/‏۷/‏۱۳۱۶)

شاگردان دورهٔ اول دکتری

از شاگردان دوره اول دکتری دانشکدهٔ ادبیات دکتر ذبیح‌الله صفا ، دکتر خانلری و دکتر معین بودند که دکتر معین زودتر از آقایان دیگر رسالهٔ خود را گذراند و اولین دکتر غیر پزشکی دانشگاه تهران است.

آزمایشگاه روانشناسی

در تاریخ ۱۴دی۱۳۱۶ آزمایشگاه روانشناسی دانشکده ادبیات آغاز بکار کرد و دکتر علی‌اکبرخان سیاسی در تالار اجتماعات درباره آن سخنرانی کرد و مطالب خود را بوسیله اسباب‌هائی که رسیده بود توضیح داد و روشن ساخت.( روزنامه اطلاعات شماره ۳۳۶۰ مورخ ۱۵/‏۱۰/‏۱۳۱۶)

نخستین دانشجویان خارجی

در بهمن سال۱۳۲۶ «میلوش تورتسکی» و «آدلف پاتر» از چکوسلواکی برای تکمیل تحصیلات خود در رشته زبان و ادبیات فارسی و تحصیل درجه دکتری از دانشکده ادبیات به تهران آمدند. این دو نفر در کشور خود به درجه لیسانس و دکتری نائل آمده بودند و فرد اولی دارای تألیفاتی نیز بود.

در ۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۲۸ «مردیت اوونس» دانشجوی انگلیسی و در شهریورماه همان سال «سیدرضاعلی» دانشجوی پاکستانی که تحصیلات خود را در دانشکده ادبیات انجام داده بودند به کشور خود بازگشتند و برای بازگشت آنها مراسمی در دانشگاه انجام شد.

درآذر ماه سال ۱۳۳۴ اولین دانشجوی خارجی مهمان دانشگاه به گرفتن درجه دکتری در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی نائل شد و او حسینعلی محفوظ دانشجوی عراقی بود.

در سال ۱۳۳۵ «عبدالله جاوید» دانشجوی افغانی مهمان دانشگاه و استاد دانشگاه کابل که برای بار دوم در تاریخ ۱۵ دیماه سال۱۳۳۴ برای تکمیل تحصیل خود در رشته زبان و ادبیات فارسی به تهران آمده بود رساله دکترای خود را در موضوع «سخن‌سرایان افغانستان از آغاز قرن ۱۲ تا نیمه قرن ۱۴ هجری » گذرانید و او سومین دانشجوی خارجی و اولین دانشجوی فارسی زبان خارج از ایران بود که در رشته زبان وادبیات فارسی از دانشگاه تهران به گرفتن درجه دکتری نائل آمد. دانشجوی مزبور یکبار دیگر نیز در سال ۱۳۲۵ برای تحصیل بعنوان مهمان دانشگاه به ایران آمده بود و در آن هنگام علاوه بر گرفتن درجه لیسانس در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات ، در رشته علوم سیاسی نیز از دانشکده حقوق و علوم سیاسی به درجه لیسانس نائل شد.

در روز چهارشنبه مورخ ۲/‏۳/‏۱۳۳۵ دکتر « سدارنگانی » دانشجوی هندی مهمان دانشگاه پس از گذراندن رساله «مختصری در تاریخ شعر فارسی در ایران و هندوستان» به گرفتن عنوان دکتری دانشکده ادبیات توفیق یافت . در همان روز «امین عبدالمجید بدوی» دانشجوی مصری مهمان دانشگاه رساله دکتری خود را در موضوع «بحث درباره قابوس نامه» گذرانید و عنوان دکتری دانشکده ادبیات به وی داده شد. وبرای اولین بار یک محقق مصری تحصیلات عالی خود را در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به پایان رسانید و موفق به گرفتن عنوان دکترا گردید.

و باز در همین روز «سید امیر حسن عابدی» دانشجوی هندی مهمان دانشگاه رساله خود را در موضوع «آثار کلیم کاشانی» گذرانید و عنوان دکتری دانشکده ادبیات به وی داده شد.

نخستین استادان خارجی

در تاریخ ۱۷/‏۸/‏۱۳۲۹ بنا به پیشنهاد دانشکده ادبیات صلاحیت «کن هان راجا» برای تدریس زبان سانسکریت در دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی در جلسه ۴۰۴ شورای دانشگاه مطرح و تصویب شد.

در سال ۱۳۲۹ با تقاضای «پروفسور ژرژ رِدار» مستشرق سوئیسی دایر به اینکه به خرج دانشگاه مانند یک محصل به ایران آمده مطالعات خود را درباره زبان و ادبیات فارسی تعقیب نماید از طرف شورای دانشگاه موافقت بعمل آمد.

ژرژ ردار استاد دانشکدهٔ ادبیات نیوشاتل که در تاریخ ۶/‏۷/‏۱۳۳۰ برای تکمیل مطالعه در لهجه‌های فارسی به دعوت دانشگاه به تهران آمده بود روز ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ برای بازگشت به میهن خود، سوئیس تهران را ترک کرد و به این مناسبت در روز جمعه ۳۱/‏۲/‏۱۳۳۱ مجلس ضیافت شامی در باشگاه دانشگاه ترتیب داده شد. در آذر ماه سال ۱۳۳۱ به موجب تصویب شورای دانشگاه مقرر شد که از معلومات «میلنر» در آزمایشگاه تعلیمات بصری دانشکدهٔ ادبیات و دانشسرای عالی و از اطلاعات خانم «ماری ویرجینیا گیور» رئیس کتابخانه دانشسرای عالی شهر نیوجرسی در دانشکده ادبیات استفاده شود.

در روز شنبه مورخ ۲۵ بهمن ماه سال۱۳۳۴ کلاس هنر های دراماتیک در دانشکده تدسیس گشت . استاد کلاس پروفسور « دیویدسن » آمریکایی بود و نیز دکتر «بلچر» استاد درام و هنرپیشگی در دانشگاه ویرجینیای غربی طبق برنامه فولبرایت به ایران دعوت شده ، مدت دو سال در این رشته با دانشگاه تهران همکاری داشت . پیش از آن در مهرماه سال۱۳۳۵ کلاس تئاتر در دانشکده باز شده و معلم آن پروفسور «جورج کوئین بی » بود.

در آذر سال ۱۳۳۳ صلاحیت تدریس «شوکت علی سبزواری» استاد زبان اردو در دانشگاه داکا که از طرف دولت پاکستان برای تدریس زبان اردو در دانشگاه تهران معرفی شده بود به تصویب دانشگاه رسید.

در مهر ماه سال ۱۳۳۵ بنا به دعوت دانشگاه تهران پروفسور ایندوشکر استاد زبان سانسکریت ( جی پور ) هندوستان برای تدریس زبان سانسکریت و هندشناسی در دانشکده ادبیات به تهران آمد .

کرسی‌های رشتهٔ ادبیات فارسی

در دی‌ماه سال ۱۳۳۰ بر طبق پیشنهاد دانشکده ادبیات ، شورای دانشگاه برای رشته ادبیات فارسی کرسی های ذیل را تصویب و به افراد تفویض شد:

• تاریخ ادبیات فارسی به ذبیح‌الله صفا
• زبان فارسی شامل پنج کرسی عبارت از:
  

1. فنون ادبی فارسی و عربی به جلال‌الدین همایی
2. سبک شناسی به حسن خطیبی
3. تحقیق در متون فارسی به دکتر محمد معین
4. تاریخ زبان فارسی به دکتر پرویز خانلری
5. دستور زبان فارسی به عبدالعظیم گرگانی
6. کرسی تاریخ تصوف

• تاریخ ادیان و مذاهب به علی‌اصغر حکمت
• تاریخ ادبیات عرب به احمد بهمنیار
• زبان عربی به «محمد فیّاض»
• مبانی تعلیمات متوسطه به اسدالله بیژن (تمیم‌گیری و تصویب در سال ۱۳۳۲)

تعاملات دانشکده با کشورهای خارجی

در دیماه سال ۱۳۳۱ تدریس تاریخ ایران و ادبیات فارسی در دانشگاه سن ژوزف بیروت آغاز شد و به دعوت دانشگاه بیروت دکتر پرویز ناتل خانلری مأموریت یافت مدت دو ماه و نیم در آن دانشگاه به تدریس بپردازد .

در اسفند سال ۱۳۳۱ به پیشنهاد دولت پاکستان شورای دانشگاه موافقت کرد که در دانشکده ادبیات کرسی زبان اردو تأسیس شود و دولت پاکستان قبول کرد که مخارج تأسیس کرسی مزبور را بپردازد.

در تاریخ ۲۳ تیر ماه همان سال شورای دانشکده ادبیات در صد و سی و دومین جلسه خود ارزش درجه فوق لیسانس صادره در رشته زبان فارسی دانشگاه سِند را معادل لیسانس رشته ادبیات فارسی تشخیص داد و تصویب کرد که دارندگان درجه مزبور می توانند پس از موافقت هیأت نظارت دکتری وارد دوره دکترای ادبیات شوند.

در آذر ماه سال۱۳۳۲ دوره دروس زبان و فرهنگ ایران برای دانشجویان خارجی آغاز شد و تاکنون دانشجویان بسیاری از کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان (هر چند فارسی زبان هستند) انگلستان، فرانسه، اردن، سوریه، لبنان، یوگوسلاوی، اسپانیا، مصر، ژاپن، اوکراین، ‌چین، کره، آمریکا و چند کشور دیگر از این دوره فارغ‌التحصیل شده‌اند.

در اسفند سال ۱۳۳۲ شورای دانشگاه تصویب کرد که دانشجویان خارجی با تصویب شورای دانشکده ادبیات و با رعایت مقررات اداری ، برای تکمیل زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و جغرافیا و فرهنگ ایران و باستانشناسی می توانند بطور مستمع آزاد در دانشکده ادبیات به تحصیل اشتغال ورزند.

در تابستان سال ۱۳۳۵ کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه لبنان در بیروت افتتاح شد و مرحوم بدیع‌الزّمان فروزانفر و مرحوم دکتر جلال همائی که برای شرکت در مراسم افتتاح آن به بیروت عزیمت کرده بودند دانشگاه تهران را به بهترین وجهی معرفی نمودند.

  در تاریخ ۲۶ مهرماه سال۱۳۳۵ چاپ فرهنگ دهخدا از مجلس به دانشگاه واگذار شد و « سازمان لغت نامه » بوجود آمد.

 از سال ۱۳۳۶ دوره دکترای فلسفه و تاریخ و جغرافیا تأسیس و دروس آن از آذر همان سال شروع شد .

در سال ۱۳۳۷ دانشکده ادبیات به ساختمان کنونی در محوطه دانشگاه که تازه احداث شده بود انتقال یافت .

مجلهٔ دانشکده

در مهرماه سال ۱۳۳۲ مجلهٔ دانشکدهٔ ادبیات انتشار یافت و نیز ساختمان جدید دانشکده ادبیات در محوطه ای به مساحت ۱۷۵۰۰ متر مربع ساخته شده و مساحت کل زیر بنای آن ۱۳۵۰۰ متر مربع است . حجم کل ساختمان بالغ بر۶۷۰۰۰ متر مکعب و مجهز به کلاسهای کوچک و بزرگ و کتابخانه و تالارهای پژوهش و مطالعه و آزمایشگاه زبان ، جغرافیا و روانشناسی است . آمفی تئاتر دانشکده که از لحاظ آکوستیک نخستین بار در کشور ما شکل خاصی به آن داده شد ، گنجایش ۷۵۰ صندلی و ۱۵۰ جای ایستاده دارد. هزینه کل ساختمان این دانشکده ۰۰۰/‏۰۰۰/‏۱۱۵ ریال بوده است که حدود ۶۸ میلیون ریال آن را سازمان برنامه پرداخته است و باقی از بودجه دانشگاه تأمین شده است . این ساختمان از بتن مسلح و با سقف های مضاعف و بوسیله شرکت سنتاب ساخته شده است. . . ذکر این نکته ضروری است که طبقه چهارم دانشکده در سالهای پس از انقلاب اسلامی به ساختمان قدیمی اضافه شده است .

در مراسم گشایش ساختمان،  شورای دانشکده تالار دانشکده را بنام فردوسی شاعر بزرگ و شهیر ملّی  ایران  نام نهاد. در خرداد سال ۱۳۳۷ مرکز مطالعات تمدن و فرهنگ ایران و خاور میانه بر طبق اساسنامه مصوب پانصد و پنجاه و سومین جلسه شورای دانشگاه بوجود آمد . نام این مرکز بعداً به « مرکز مطالعه و تحقیق در تمدن و فرهنگ ایران و خاور میانه  » تغییر کرد. مقصود از تأسیس این مرکز معرفی تمدن و فرهنگ ایران و تدریس زبان فارسی به خارجیان مقیم ایران بود . کلاسهای مرکز در سه دوره سه ماهه تشکیل می شد و ساعات درس برای هر کلاس دو ساعت در هفته بود و کلیه دروس به زبان انگلیسی تدریس می شد . . . پاره ای از دانشگاه های خارجی واحد های درسی این مرکز را پذیرفته بودند.

در شهریور سال ۱۳۳۷ مؤسسه زبانهای خارجی دانشکده ادبیات تأسیس شده و دانشجو پذیرفت و در همان سال دوره فوق لیسانس علوم اجتماعی در دانشکده ادبیات تأسیس شد. در ساعت ۵/‏۵ بعد از ظهر روز سه شنبه ۱۹ اسفند سال۱۳۳۷ به مناسبت نودمین سال درگذشت شاعر شهیر فارسی و اردو ، میرزا اسدالله غالب  از طرف دانشجویان کلاس اردوی دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات مجلسی برپا شد .

روز ۲۶ تیرماه سال ۱۳۳۸ پروفسور « هیرالال چوبرا » استاد قسمت تاریخ و فرهنگ اسلامی دانشگاه کلکته که در سال ۱۳۳۷ به دعوت دانشگاه تهران به ایران آمده بود از رساله خود که به زبان فارسی درباره فلسفه « بهاگواوگیتا » یکی از متون مقدس هند نوشته بود دفاع کرد و به دریافت درجه دکتری از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران نائل گردید.

در روز دوشنبه ۱۱ تیرماه سال۱۳۳۸ « محمد مرسلین » دانشجوی هندی رساله خود را تحت عنوان « شرح حال و آثار طالب آملی » گذرانیده دکتر دانشکده ادبیات شناخته شد.

در آغاز سال تحصیلی ۱۳۳۸ مؤسسه باستانشناسی در دانشکده ادبیات تأسیس شد و به استناد ماده سوم اساسنامه آن که در پانصد و هفتادو یکمین جلسه شورای دانشگاه به تصویب رسید ، و بنا به پیشنهاد دانشکده ادبیات دکتر محمد صادق کیا استاد زبان و ادبیات پهلوی دانشکده ادبیات ، محسن مقدم استاد دانشکده هنرهای زیبا، دکتر علی نقی وزیری استاد زیباشناسی و تاریخ عمومی هنر دانشکده ادبیات ، تیمسار فرج الله آق اولی رئیس انجمن آثار ملی ایران ، دکتر عزت الله نگهبان دانشیار باستانشناسی ماقبل تاریخ دانشکده ادبیات ، ابراهیم پورداود استاد خطوط و زبانهای باستانی دانشکده ادبیات ، عیسی بهنام دانشیار باستانشناسی ایران در دوران اشکانی و ساسانی و صادق صمیمی مدیر کل اداره باستانشناسی به سمت اعضای شورای مؤسسه مزبور منصوب شدند و دکتر نگهبان سمت مدیریت مؤسسه را یافت.

در ساعت ​​​​​​​۵/‏۹ صبح ۲۵ بهمن ماه سال۱۳۳۸ سمینار « ظهور اولین اجتماعات کشاورزی ماقبل تاریخ در ایران و آسیای غربی » به ریاست دکتر سیاسی و دکتر « رابرت بریدوود » پروفسور باستانشناسی و مردم شناسی دنیای قدیم ماقبل تاریخ دانشگاه شیکاگو در ایران تشکیل شد و تا ۵ اسفند دایر بود . در شهریور سال ۱۳۴۰ با کمک « بنیاد گورگیان » کرسی مستقلی برای مطالعات ایرانی ( زبان و ادبیات فارسی ، تاریخ ایران ، زبانها و ادبیات پیش از اسلام ) در دانشگاه کلمبیا تأسیس گردید و از دکتر یارشاطر دعوت شد که برای تصدّی این کرسی به آمریکا عزیمت نماید .

در خرداد سال ۱۳۴۱ چهار کرسی : تاریخ علوم ، تاریخ فلسفه باستان ، روانشناسی کودک و روانشناسی آزمایشی به کرسی های دانشکده ادبیات افزوده شد . و نیز در سال تحصیلی ۱۳۴۱-۴۲ دوره فوق لیسانس روانشناسی ، تاریخ ، جغرافیا و باستانشناسی و هنر و در سال تحصیلی ۱۳۴۴-۴۵ دوره فوق لیسانس ادبیات فارسی ، فلسفه ، زبانشناسی و در سال تحصیلی بعد دوره فوق لیسانس زبان انگلیسی و فرانسه و سال بعد از آن زبان آلمانی دایر شد .

در هشتم مردادماه سال ۱۳۴۲ شورای دانشکده در یک جلسه فوق العاده ۹ گروه آموزشی برای دانشکده ادبیات تعیین کرد از این قرار :

۱) گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی

۲) گروه آموزشی زبانشناسی همگانی و زبانهای باستانی

۳) گروه آموزشی باستانشناسی و هنر

۴) گروه آموزشی فلسفه

۵) گروه آموزشی روانشناسی

۶) گروه آموزشی علوم اجتماعی

۷) گروه آموزشی جغرافیا

۸) گروه آموزشی تاریخ

۹) گروه آموزشی زبانهای خارجه .

در تاریخ ۱۳/‏۹/‏۱۳۴۳ بنا به پیشنهاد دانشکده و تصویب شورای مدیران گروههای آموزشی و شورای دانشکده نام دانشکده ادبیات به « دانشکده ادبیات و علوم انسانی » تغییر یافت . و این موضوع در ششصد و هفتاد و دومین جلسه شورای دانشگاه به تصویب رسید .

در سال تحصیلی ۴۹-۱۳۴۸ مقدمات تشکیل گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب فراهم شد و گروه مزبور رسماً دایر و بکار خود ادامه داد .

استادان خارجی که از ابتدای تأسیس دانشکده ادبیات در آن تدریس کرده اند عبارتند از : « کرفتر » استاد باستانشناسی ، دکتر ژان هیتیه که تا خرداد سال۱۳۱۶ در دانشسرای عالی تدریس می کرد و از اول شهریور ۱۳۱۶ خدمت او پایان یافت و« یونی فاسیو » بجای او استخدام شد و این هر دو زبان فرانسوی تدریس می کردند و « توماس گیبسن » آمریکایی که معلّم تربیت بدنی بود .

پروفسور « ویلهم هاز » از دانشمندان یهودی آلمان که پس از بیرون آمدن از آن کشور به مدت یکسال در ایران بود و فلسفه جدید و فلسفه تاریخ تدریس می کرد . خانم « الیوت » همسر مرحوم دکتر صورتگر استاد زبان انگلیسی و « دامی نیگ راسی » و خانم « کارن بوکارت » و « کارل » و «هالند» و « رولس ونسکی » و « پولت کولینا » و خانم « روندا کرست » و « الی فریزر » از گروه صلح آمریکا و دکتر « لئون ویلکرسن » و دکتر «آلبرت شوئنبرگ» از فولبرایت و « کارنیگتون » معلمین رشته انگلیسی وخانم « ژان شیبانی » و خانم « ماری لوئیز تعلیمی » و « سانتا کروس » و « بولارژان » معلمین زبان فرانسه که این آخری نماینده انجمن فرهنگی ایران و فرانسه بود و نیز « بوآسر» و «بودن» و «رولن» که اینها هم معلمین زبان فرانسه بودند. دکتر « کورت ویگاند » معلم زبان آلمانی مأمور از طرف دولت آلمان غربی و خانم «زیگرید صفا» همسر دکتر صفا و دکتر « هلموت آدلر » و « شلی » که آنها نیز معلمین زبان آلمانی بودند .

دانشکده ادبیات دارای مجله ایست که به صورت فصلنامه علمی ـ پژوهشی منتشر می شود . هیأت نویسندگان مجله اساتید و دانشیاران دانشکده ادبیات و سایر مراکز آموزش عالی کشور هستند .

البته ذکر این نکته ضروری است که تغییرات بسیار اساسی ای در دانشکده ادبیات و علوم انسانی ایجاد شده است که از آن جمله می توان به جدا شدن رشته های علوم اجتماعی ، زبانهای خارجه ، روانشناسی و جغرافیا از بدنه دانشکده و تشکیل دانشکده های مستقل در میان دانشکده های دانشگاه تهران اشاره کرد به گونه ای که دانشکده علوم اجتماعی در سال ۱۳۵۰ ، دانشکده زبانهای خارجه در سال ۱۳۶۷ ، دانشکده روانشناسی در سال ۱۳۷۷ و دانشکده جغرافیا در سال رسماً به دانشکده های مستقلی تبدیل شدند .

در حال حاضر دانشکده ادبیات در  رشته های زبان و ادبیات فارسی ،  باستان شناسی ،  زبان و ادبیات عرب ، مترجمی زبان عربی، تاریخ و فلسفه در مقاطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری و در رشته های زبانشناسی ، فرهنگ وزبانهای باستانی ، آموزش زبان فارسی وایرانشناسی تنها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می پذیرد .