نفحات نفت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
وی در کتابش نشان می‌دهد که چگونه دخالت دولت در بازار موجب کاهش شدید کارآیی نیروی تولیدی در کشور شده و تولیدکننده‌ها چگونه تصمیم به کناره‌گیری از تولید گرفته‌اند. | وی در کتابش نشان می‌دهد که چگونه دخالت دولت در بازار موجب کاهش شدید کارآیی نیروی تولیدی در کشور شده و تولیدکننده‌ها چگونه تصمیم به کناره‌گیری از تولید گرفته‌اند. | ||
«صنعت ساخت‌مان از آن‌جایی که روی زمین بنا می‌شود، مهم‌ترین صنعتی است که بخش خصوصی و مردم، نسبت به آن رغبت دارد. از صد سال قبل، زمین تنها موضوعی بود که دولت در آن در مقابل مردم، آورده وسیعی نداشت. دولت نمی‌توانست در بازارِ عرضه و تقاضای زمین و املاک، تغییرِ وسیعی ایجاد کند. بنابراین بورسِ املاک بدل می‌شود به مهم‌ترین بورسِ اقتصادیِ کشور.»<ref>{{پک|امیرخانی|۱۳۸۹|ک= | «صنعت ساخت‌مان از آن‌جایی که روی زمین بنا می‌شود، مهم‌ترین صنعتی است که بخش خصوصی و مردم، نسبت به آن رغبت دارد. از صد سال قبل، زمین تنها موضوعی بود که دولت در آن در مقابل مردم، آورده وسیعی نداشت. دولت نمی‌توانست در بازارِ عرضه و تقاضای زمین و املاک، تغییرِ وسیعی ایجاد کند. بنابراین بورسِ املاک بدل می‌شود به مهم‌ترین بورسِ اقتصادیِ کشور.»<ref>{{پک|امیرخانی|۱۳۸۹|ک= دنفحات نفت|ص=۴۷}}</ref> | ||
===نه عامه‌پسند، نه خاصه‌پسند؛ فقط داستانِ مسوول‌پسند=== | ===نه عامه‌پسند، نه خاصه‌پسند؛ فقط داستانِ مسوول‌پسند=== | ||
در این فصل مؤلف مثال تاکسی‌رانی و کسب درآمد راننده را هم به طور مستقل و هم زمانی که مسئول سه‌دولتی با دخالت در این عرصه، باعث ایجاد فساد و بی‌نظمی در روند کار می‌شود، آورده و با این مثال سراغ فضای فرهنگی کشور و وضعیت نویسندگی رفته و نشان دهد چگونه دخالت دولت می‌تواند فرآیندی طبیعی و بهینه را به فرایندی پر دردسر و ضررده تبدیل کند. | |||
در این بخش می‌خوانیم: «یک درآمد درست از راهِ مستقیم ارج‌مندیِ کار، یعنی گرفتن مستقیم پول -در یک فضای رقابتی- از دستِ مسافر را، تبدیلش می‌کنیم به یک فرآیند پیچیده مملو از فساد و بازرسی. این دوگانه فساد و بازرسی نیز چنان پیش‌رفت دیالکتیکی خواهد داشت، که اداره کل تاکسی‌رانی به اندازه یک وزارت‌خانه بزرگ خواهد شد!»<ref>{{پک|امیرخانی|۱۳۸۹|ک= نفحات نفت|ص=۷۸}}</ref> | |||
او با نقد جدی حقوق‌بگیر شدن نویسندگان و فعالان عرصه فرهنگی از دولت می‌نویسند نتیجه این روند، این می‌شود که '''فیلم می‌سازیم برای مسئول، داستان می‌نویسم برای مسئول، شعر می‌گوییم برای مسئول و آرام‌آرام در جامعه گسل ایجاد می‌شود میان مردم و هنرمند نفتی از این دست. هنرمند نفتی، درآمدش از نفت است، پس رضایت مردم در کارش شرط نیست. رضایتِ مسئولِ سه‌لتی که شیر نفت را می‌پیچاند شرط است.''' | |||
نتیجه این عملکرد و دخالت دولت در کار نویسندگان و فرهنگیان، می‌شود دور شدن نویسنده از مردم، کاهش فروش اثر، کاهش مطالعه مردمی و افزایش تولید آثار مبتذل که جلوی انتشار آثار خوب و کار نویسنده مردمی را می‌گیرد. «این شکاف بین نویسنده مردمی و فرهنگ سه‌دولتی نفتی، ابزارهای قدرت‌مندی فرهنگ سه‌لتی را در مقابل محبوبیت تولید خواهد کرد. این‌گونه است که کاغذِ نفتی درست می‌شود، ناشر نفتی ایضاً، نمایشگاه نفتی ایضاً و قس علی هذا...»<ref>{{پک|امیرخانی|۱۳۸۹|ک= نفحات نفت|ص=۷۸}}</ref> | |||
امیرخانی در ادامه نقدی هم بر نمایشگاه‌های کتاب وارد می‌کند. {{گفتاورد تزیینی|«افتخار می‌کند به فروشگاهی بزرگ به اسم نمایشگاه بین‌المللی و نمی‌فهمد که نمایشگاه یعنی حذف کتابفروشی‌ها، نه فقط برای مدت برپایی که به دلیل نوع خرید عمده مخاطب، برای طول سال. متوجه نمی‌شود که نمایشگاه پایه‌های شبکه توزیع را سست می‌کند... نمی‌فهمد که فروشگاه بزرگی به اسم نمایشگاه یعنی حذف کتابفروشی‌ها، یعنی حذف شبکه توزیع و حذف شبکه توزیع یعنی سوق دادن ناشران به سمت فروش‌های دولتی و عملاً حذف ناشران مردمی و حذف ناشران مردمی یعنی حذف نویسندگان مردمی داریم و این یعنی رسماً حذف فرهنگ!»}} | |||
نسخهٔ ۲۷ آبان ۱۳۹۹، ساعت ۱۱:۱۳
| نفحات نفت | |
|---|---|
 | |
| نویسنده | رضا امیرخانی |
| ناشر | افق |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۹ |
| تعداد صفحات | ۲۳۲ |
| موضوع | نقد اقتصاد نفتی |
| نوع رسانه | کتاب |
نفحات نفت جستاری در باب فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی به قلم رضا امیرخانی نویسنده معاصر است که در آن به موضوع نفت و تأثیرات آن بر حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته است. این کتاب در سال۱۳۹۶ برنده بخش ویژه جایزه ادبی جلال آل‌احمد شد.
این کتاب همان‌طور که مؤلف در مقدمه آن آورده یک دل‌نوشته فردی است، نه یک مقاله پژوهشی یا یادداشت سیاسی. او در این کتاب نظام دولتی ایران و ارتباط تنگاتنگ آن را با نفت نقد می‌کند و با مثال‌ها و شواهدی که می‌آورد مانند وضعیت خودروسازی در ایران، دانشگاه‌های نفتی، ادبیات و سینما و هنر نفتی، ورزش نفتی، احزاب سیاسی نفتی، نشان می‌دهد که این وابستگی به نفت چه صدماتی به اقتصاد و عرصه‌های مختلف سیاسی و فرهنگی وارده کرده و باعث عدم رشد و ترقی در کشور شده است.
این کتاب در ۱۶دی۱۳۹۶ نامزد دریافت بخش ویژه جایزه ادبی جلال‌آل احمد شد. امیرخانی نویسنده این اثر از دریافت وجه مالی جایزه خودداری کرده و تنها لوح را پذیرفت.
این کتاب دارای یک مقدمه و درآمد و چند فصل به شرح زیر دارد:
قانان، بی‌کارآفرین، منطق آزاد!، نه عامه‌پسند، نه خاصه‌پسند؛ فقط داستانِ مسئول‌پسند، کدام استقلال، کدام پیروزی، صنعت دولتی شدنِ نفت، حزب در پیت، ریاستِ نفتی، آن‌چه خوبان همه دارند، ما هم داریم!، جمهوری اسلامی پاکستان، اقتصاد موردنظر در دسترس نیست چیست، افق، توسعه چینی و هندی و ژاپنی و مالزیایی و ...، زمینِ صاف، زمینِ گرد، زمینِ مشبک، مقصر، مدیر سه‌لتی نیست.
مقدمه
امیرخانی در مقدمه کتاب، این نوشته را از زمره اخوانیات معرفی کرده و نوشته «آن‌چه می‌نویسم به قولِ فرنگی‌ها «اِسِی» است، نه «آرتیکل». در این گوشه از عالم به آن می‌گویند نوشته‌ی اَخَوینی. از زمره‌ی اخوانیات. چیزی که میانِ برادران نگاشته می‌شود و باید برادرانه آن‌را خواند... و نه چیزی از زمره‌ی نوشته‌های دبیران، پس دبیرانه نیز نباید خواندش. تو هم ز روی کرامت چنان بخوان که تو دانی. انتهای متن هم به دنبالِ گراف و نمودار و عکس و نقشه نبایستی بود. اعداد هم کمی بالا و پایین شوند، چارستونِ خیمه‌ی این نوشته جنب نمی‌خورد!»[۱]
مؤلف در ادامه نوشته که مخاطبش جوان‌ترها هستند «این اخوینی را می‌نویسم برای نسلِ بعدی، برای آن‌هایی که هنوز واردِ بازارِ کسب و کار نشده‌اند. همان‌ها که هنوز حوصله‌ی شنیدن دارند و فرصتی برای تصمیم‌گیری.»
درآمد
امیرخانی در این بخش درباره صدمه‌ای که وابستگی به نفت به علم بومی وارد می‌کند، سخن می‌گوید. برای این منظور کارخانه تولید پژو فرانسوی را مثال می‌زند. این کارخانه در دهه‌های قبل در عرصه رقابت با دیگر خودروها دچار مشکل شد و برای برطرف کردن آن، از دانشگاه‌های فرانسه کمک خواست؛ ظرف مدت پنج سال نتیجه همکاری کارخانه و دانشگاه، طراحی پژو۴۰۵ بود که به خودروی سال تبدیل می‌شود. سپس مؤلف به مقایسه وضعیت مشابه خودروسازی در ایران پرداخته و معتقد است که خودروسازی ایران رقیبی جدی ندارد که بخواهد با این مشکل مواجه شود و حتی اگر هم مردم تمایلی به خرید خودروهای داخلی نشان ندهند، خودروسازها به جای راهی که فرانسوی‌ها رفتند، سراغ دولت می‌روند و به گفته او مقام اجرایی بالادست کمی شیرِ نفت ورودی به ایران‌خودرو را باز می‌کند و جلو این همه بحران را به سرانگشتِ تدبیر می‌گیرد!.[۲]
نگاهی به برخی از فصل‌های کتاب
قانان
مؤلف در این بخش از کتاب، از خاطرات دوران دانشجویی‌اش در دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید و در ادامه به بحث قانون و جایگاه آن در جامعه می‌پردازد. با شرح دو رویداد درباره نحوه اجرای قانون در ایران و خارج از کشور می‌گوید. امیرخانی قانون را «راه» می‌داند. «مردم قطعاً راه انسب را با توجه به نیازهای واقعی‌شان انتخاب می‌کنند و این انتخابِ انسب جمعی در یک زمان نامحدود، یقیناً از هر طراحی عقلِ منفردِ بشری در یک زمان محدود کارآمدتر است.»[۳]
به اعتقاد مؤلف، «قانون وحی منزل نیست. قرار دادی است بشری تا راحت‌تر زندگی کنیم... اگر باور کنیم قانون با ذهنیتِ تسهیلِ امور درست شده است، قطعاً آن را رعایت می‌کنیم».[۴]
در ادامه قانونِ کار بزرگترین مشکل کارآفرینی بخش خصوصی در کشور معرفی شده است. مؤلف به نقد این قانون پرداخته و نتایج آن را در جامعه بیان کرده است. او با توضیح روند اجرای قانون کار در کشور نشان می‌دهد که چگونه قانون کار به جای حمایت از کارگر، خود تبدیل به مشکلی برای کارگران و کارآفرینان در ایران شده‌است.
در بخشی از این فصل آمده است: «سؤال جدی این است که در قانونِ کار چه چیزی باید مقدم باشد؟ حقوقِ کارگر یا حقوقِ کارفرما و کارآفرین؟ و پاسخ جدی‌تر این است که در قانونِ کار، خودِ کار بایستی مقدم بر همه این‌ها باشد. اگر قانونِ کار باعثِ از بین رفتنِ کار و کارآفرینی شود، نه کارگری می‌ماند و نه کارفرمایی... همان اتفاقی که از این دست قوانین باعث‌ش می‌شوند.»[۵]
بی‌کارآفرین
امیرخانی در این بخش، به وضعیت کارآفرینی در ایران و دخالت‌های دولت در بخش‌های مختلف کار اشاره کرده است. به اعتقاد او «قانان» کار سال‌هاست که دست کارآفرین ایرانی را از پشت بسته است. در ادامه این فصل، چند نمونه از وضعیت کارآفرینان و مشکلات‌شان به خاطر دخالت‌های دولت در عرصه کار آمده است. به اعتقاد مؤلف، کارآفرینی یک مسأله فرهنگی است. افتحار به کارآفرینی یعنی افتخار تبدیل ایده به کار، بایستی به عنوانِ یک ارزش از نوجوانی آموزش داده شود... گِره کارآفرینی با دانشکده کارآفرینی باز نمی شود، با فرهنگ کارآفرینی کار راه می‌افتد!.
وی در کتابش نشان می‌دهد که چگونه دخالت دولت در بازار موجب کاهش شدید کارآیی نیروی تولیدی در کشور شده و تولیدکننده‌ها چگونه تصمیم به کناره‌گیری از تولید گرفته‌اند. «صنعت ساخت‌مان از آن‌جایی که روی زمین بنا می‌شود، مهم‌ترین صنعتی است که بخش خصوصی و مردم، نسبت به آن رغبت دارد. از صد سال قبل، زمین تنها موضوعی بود که دولت در آن در مقابل مردم، آورده وسیعی نداشت. دولت نمی‌توانست در بازارِ عرضه و تقاضای زمین و املاک، تغییرِ وسیعی ایجاد کند. بنابراین بورسِ املاک بدل می‌شود به مهم‌ترین بورسِ اقتصادیِ کشور.»[۶]
نه عامه‌پسند، نه خاصه‌پسند؛ فقط داستانِ مسوول‌پسند
در این فصل مؤلف مثال تاکسی‌رانی و کسب درآمد راننده را هم به طور مستقل و هم زمانی که مسئول سه‌دولتی با دخالت در این عرصه، باعث ایجاد فساد و بی‌نظمی در روند کار می‌شود، آورده و با این مثال سراغ فضای فرهنگی کشور و وضعیت نویسندگی رفته و نشان دهد چگونه دخالت دولت می‌تواند فرآیندی طبیعی و بهینه را به فرایندی پر دردسر و ضررده تبدیل کند. در این بخش می‌خوانیم: «یک درآمد درست از راهِ مستقیم ارج‌مندیِ کار، یعنی گرفتن مستقیم پول -در یک فضای رقابتی- از دستِ مسافر را، تبدیلش می‌کنیم به یک فرآیند پیچیده مملو از فساد و بازرسی. این دوگانه فساد و بازرسی نیز چنان پیش‌رفت دیالکتیکی خواهد داشت، که اداره کل تاکسی‌رانی به اندازه یک وزارت‌خانه بزرگ خواهد شد!»[۷]
او با نقد جدی حقوق‌بگیر شدن نویسندگان و فعالان عرصه فرهنگی از دولت می‌نویسند نتیجه این روند، این می‌شود که فیلم می‌سازیم برای مسئول، داستان می‌نویسم برای مسئول، شعر می‌گوییم برای مسئول و آرام‌آرام در جامعه گسل ایجاد می‌شود میان مردم و هنرمند نفتی از این دست. هنرمند نفتی، درآمدش از نفت است، پس رضایت مردم در کارش شرط نیست. رضایتِ مسئولِ سه‌لتی که شیر نفت را می‌پیچاند شرط است.
نتیجه این عملکرد و دخالت دولت در کار نویسندگان و فرهنگیان، می‌شود دور شدن نویسنده از مردم، کاهش فروش اثر، کاهش مطالعه مردمی و افزایش تولید آثار مبتذل که جلوی انتشار آثار خوب و کار نویسنده مردمی را می‌گیرد. «این شکاف بین نویسنده مردمی و فرهنگ سه‌دولتی نفتی، ابزارهای قدرت‌مندی فرهنگ سه‌لتی را در مقابل محبوبیت تولید خواهد کرد. این‌گونه است که کاغذِ نفتی درست می‌شود، ناشر نفتی ایضاً، نمایشگاه نفتی ایضاً و قس علی هذا...»[۸]
امیرخانی در ادامه نقدی هم بر نمایشگاه‌های کتاب وارد می‌کند.
| « | «افتخار می‌کند به فروشگاهی بزرگ به اسم نمایشگاه بین‌المللی و نمی‌فهمد که نمایشگاه یعنی حذف کتابفروشی‌ها، نه فقط برای مدت برپایی که به دلیل نوع خرید عمده مخاطب، برای طول سال. متوجه نمی‌شود که نمایشگاه پایه‌های شبکه توزیع را سست می‌کند... نمی‌فهمد که فروشگاه بزرگی به اسم نمایشگاه یعنی حذف کتابفروشی‌ها، یعنی حذف شبکه توزیع و حذف شبکه توزیع یعنی سوق دادن ناشران به سمت فروش‌های دولتی و عملاً حذف ناشران مردمی و حذف ناشران مردمی یعنی حذف نویسندگان مردمی داریم و این یعنی رسماً حذف فرهنگ!» | » |
نوا، نما، نگاه
پانویس
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۱۰.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۱۸.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۲۵.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۲۷.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۳۱.
- ↑ امیرخانی، دنفحات نفت، ۴۷.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۷۸.
- ↑ امیرخانی، نفحات نفت، ۷۸.
منابع
- امیرخانی، رضا (۱۳۸۹). نفحات نفت. تهران: افق. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۹-۵۵۳-۸.