علی‌محمد افغانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
===یادمان و بزرگداشت‌ها=== | ===یادمان و بزرگداشت‌ها=== | ||
===از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)=== | ===از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)=== | ||
===از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)=== | |||
====[[محمد‌علی اسلامی ندوشن]]==== | |||
پس از خواندن کتاب شوهر آهوخانم من چون کسی هستم که خواب شگفت‌آور خوشی دیده است و نمی‌تواند از تعریف آن برای دیگران چشم بپوشد و اکنون اگر بخواهیم بزرگترین داستان‌پردداز زبان فارسی را نام ببریم بی گفتگو جز علی‌مجمد افغانی کس دیگری نمی‌توان بود. | |||
====[[محمد شریفی]]==== | |||
افغانی نویسنده اجتماعی است و رمانهای او یادآور رمانهای مطول سدهٔ نوزدهم اروپاست. گفتگوهای طولانی و فضل‌فروشانه، استفاده زیاد از تمثیل، بقهره‌گیری از اساطیر و افسانه‌های غربی، نقل قول از فیلسوفان و مشاهیر جهان از زبان شخصیت‌های عامی و بی‌سواد، در کنار توجه به تحولات اجتماعی و در سیر حوادث داستانی و آشنایی با آداب و رسوم مردم، از جمله ویژگی‌های بارز آثار اوست. | |||
====[[نجف دریابندری]]==== | |||
علی‌محمد افغانی نویسنده‌ای است تیزبین که حرکات زن و مرد و کودک و حتی سگ و گربه را به خوبی می‌بیند. در هر گوشه‌ای از زندگی می‌تواند زیبایی را ببیند و آن را با قدرت تمام ستایش کند، آدمهای او آدمهای واقعی هستند که در هرجای داستان پیدا شوند و گوشه‌ای از شخصیت آنها بازنموده شود، این گوشه با گوشه‌های دیگر که در جاهای دیگری دیده‌ایم، چنان جفت میشود که از مجموع آنها آدم کامل و صحیح پدید می‌آید. | |||
====[[حسن میرعابدینی]]==== | |||
افغانی همچون نویسندگان اولین رمانهای اجتماعی غریزی می‌نویسد و ذهنش تشکل و تربیتی هنرمدانه نیافته است، چنین است که داستان دچارآشفتگی میشود. نویسنده در شوهر آهوخانم جا به جا سیر داستان را می‌گسلد، پند و اندرز میدهد، از ارسطو و پاسکال و دیگران نقل‌قول می‌آورد، فضل‌فروشی می‌کند، اساطیر یونان و احادیث مذهبی را به یاری می‌گیرد. | |||
===[[محمد علی س‍‍پانلو]]=== | |||
گرچه این رمان گهگاهی دستخوش اطناب ملال‌آوری است، و به‌خصوص گفتگو‌ها زیر تأثیر رمان‌نویسان قرن نوزدهم و آمیخته با اساطیر و احادیث غرب و شرق است و اغلب در حد معلومات گویندگان نیست؛ اما در ظن نویسنده در چند خط اصلی موفق بوده است. | |||
===نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش=== | ===نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش=== | ||
علی‌محمد افغانی دربارهٔ سبک نویسندگی خودش می‌گوید: شما می‌توانید همه‌ی سبک‌ها را در نوشته‌های من پیدا کنید. سبک رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رئالیسم هر تکه از داستان‌های من در یکی از این سبک‌هاست. اما در کل آن بله، بیشتر به رئالیسم نزدیک است. کل داستان باید انتخاب درستی باشد. اگر انتخاب درست نباشد، اصلاً به درد نمی‌خورد. | |||
===تفسیر خود از آثارش=== | ===تفسیر خود از آثارش=== | ||
===موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران=== | ===موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران=== | ||
افغانی می‌گوید: این که نویسنده بگوید سبک من رئالیسم است یا هر سبک دیگری چندان درست نیست این تشخیص را باید دیگران بدهند. مثلاً دولت آبادی در کتاب کوچکی که تازه منتشر کرده در مورد خودش گفته که تحت تأثیر چه کسانی بوده. یا کسانی مثل صادق هدایت و جمالزاده جزو اسطوره های ثابت شده اند که دو سه نسل پیش تا حالا آثار این ها را می خوانند و به طور طبیعی تحت تأثیر این ها هستند او به این ها هم اشاره کرد و بعد گفته که من تحت تأثیر نوشته های شاهرخ مسکوب بوده ام. در حالی که شاهرخ مسکوب مترجم خوبی است، از نظر من ترجمه بسیار کار مشکلی است پیدا کردن نثری که هماهنگ با اصل اثر باشد بسیار مشکل است. | |||
. به نظرم جلال آلاحمد در زمینه سفرنامهنویسى و مقالهنویسى خوش درخشیده است | |||
از کارهاى احمد محمود هم زمین سوخته برایم جالب است. احمد محمود همسایهها را متأثر از زمین نوآباد شولوخف نگاشت. | |||
کتابی هست به نام «ثریا در اغما» با شنیدن عنوان کتاب ذهنت به ثریا زن قدیم شاه می‌رود بعد می بینی او نیست و این انسان عادی بی‌هوش است و آریان در آخر کتاب این را می گوید. نود درصد داستان ها شبیه همین هستند آخرش باید از خودت بپرسی خوب چی گفت؟ | |||
===همراهی‌های سیاسی=== | ===همراهی‌های سیاسی=== | ||
افغانی اظهار می‌کند: نویسنده خود فردی از اجتماع است و خواه ناخواه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه سیاست که در جاهایی آن چنان بر فضای جامعه حاکم میشود و آن را تهدید می‌کند که مخل آزادی بیان و اندیشه میشود. | |||
این چنین خود افغانی نیز در دوران جوانی خود همچون اکثر روشنفکران دیگر به حزب توده می‌گراید. او در سال‌ها اوج شکل‌گیری نهضت چپ تحت تاثیر یکی از دوستانش به نام حسن پیروزی به حزب توده گروید(کریمی مهر) و با کمک برخی از دوستان همفکر شب‌نامه‌هایی پخش کرد و به افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت. | |||
این چنین افغانی به دلیل همین سابقه‌اش بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲بازداشت شد و به زندان افتاد.. | |||
===مخالفت‌های سیاسی=== | ===مخالفت‌های سیاسی=== | ||
===نامه‌های سرگشاده=== | ===نامه‌های سرگشاده=== | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۶۱: | ||
===برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است=== | ===برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است=== | ||
===ناشرانی که با او کار کرده‌اند=== | ===ناشرانی که با او کار کرده‌اند=== | ||
کتاب اول افغانی یعنی شوهر آهوخانم را انتشارات امیرکبیر به چاپ رسانید اما پس از آن انشارات نگاه چاپ آن را به عهده گرفت. علاوه بر آن تمام آثار افغانی اعم از رمان و داستان‌کوتاه توسط نشر نگاه به چاپ رسیده است.. | |||
===بنیان‌گذاری=== | ===بنیان‌گذاری=== | ||
===تأثیرپذیری‌ها=== | ===تأثیرپذیری‌ها=== | ||
خود افغانی درباره تاثیر پذیری از نویسندگان دیگر میگیود: کتاب‌ّای صادق هدایت مرا جذب می‌کند اما فقط صادق هدایت نبود، آثا چوبک و جمالزاده نیز براین جذاب بودند و از آثار غربی هم کتب خوشه‌ّای خشم، جاده‌های تنباکو که از مشکلات طبقاتی صحبت می‌کردند برایم جذابیت داشت. | |||
===استادان و شاگردان=== | ===استادان و شاگردان=== | ||
===علت شهرت=== | ===علت شهرت=== | ||
جایگاه افغانی در ادبیات داستانی معاصر ایران افغانی در دورهای آغاز درخشیدن کرد که یأس و دلمردگی برفضای ادبی کشور سیطره داشت. در دوره ای که هنرمندان آرمان گرا و بلند پرواز دورهی قبل در کنج انزوا خزیده بودند و خود و ارزش هائی را که برای تحققش قلم زده بودند، انکار می کردند و روحیه ی تامیدی و شکست را در جامعه دامن می زدند، فردی که او نیز قربانی ظلم و دیکتاتوری شده بود و سال های ارزشمند عمر خود را در زندان سپری می کرد، بدون غرق شدن در منجلاب تباهی و روی آوردن به الکل و افیون با خلق اثری ارزشمند که همچون بمیی قوی، تکانی همه جانبه در ارکان ادبی کشور ایجاد نمود، نشان داد که ایرانی درست در لحظه ای که هیچکس انتظار ندارد می تواند شگفتی ها از آستین به | |||
در آورد. | | |||
در موقعی که تجسم پلیدیها و چرکیهای زندگی که شرایط بشر را به خاطر اسارت در چنگال | |||
فطرت و وراثت غير قابل تغییر می انگاشت، به حفظ وضع موجود در قالب ادبیات ناتورالیستی یاری می رساند، افغانی با بازگرداندن انسان به متن جامعه و تأکید بر واقع گرایی و نقش غیرقابل انکار تحولات اجتماعی بر شخصیت فرد، به وضوح نشان داد که انسان ته اسير وراثت که محبوس و گرفتار روایطی است که اقتضائات جامعه بر او تحمیل می کند. او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانوادهای کرمانشاهی، پرده از یک دوره ی تاریخی برمی دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرفها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسم و رسوم عامه و تلقیات مردم از حوادث زمانه را برای نسل های او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانوادهای کرمانشاهی، پرده از یک دوره ی تاریخی بر می دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرفها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسم و رسوم عامه و تلقيات مردم از حوادث زمانه را برای نسل های بعدی به یادگار می گذارد. | |||
هرچند عدم توفيق رمان بعدی اش (شادکامان دره قره سو) از یک طرف و مشکلات شخصی و | |||
معیشتی خود او در کنار محدودیت های اعمال شده بر نویسندگان از سوی رژیم، همه دست به دست هم میدهد و او را به مدت ده سال از نوشتن باز می دارد و آن گاه که دوباره قلم به دست می گیرد یا به کنایه و تمثیل رو می آورد و با داستانی عاشقانه همپایه با پاورقی های مجلات عامه پسند می سازد و نمی تواند حرف جدیدی مطرح کند، اما با نوشتن رمان بافته های رنج و ترسیم مبارزات کارگری اوایل دهه ی بیست و قیاس شور و هیجان آزادی با سردی و سکون بعد از کودتای اثر اجتماعی ارزشمندی می آفریند. علی محمد افغانی هم اینک در آمریکا زندگی می کند و به نگارش کتاب به زبان انگلیسی و ترجمه مشغول است و حاضر نیست قلم بر زمین بگذارد. نقش او در ادبیات داستانی ایران به دلیل خلق نخستین رمان رئالیستی بزرگ ایران به شیوه ی واقع گرایان اروپایی و نگارش یازده اثر دیگر که از وجوه ارزشی متفاوتی برخوردارند؛ ارزشمند، ستایش انگیز و غیرقابل انکار است. | |||
===فیلم ساخته شده براساس=== | ===فیلم ساخته شده براساس=== | ||
داوود ملاپور در سال۱۳۴۷ با اقتباس از رمان «شوهرِ آهوخانم»، فیلمی با همین نام ساخت. هرچند افغانی فیلم یک سالی بابت شکایت من توقیف بود بعد ملاپور رفت اسکویی و آشتیانی (دبیر سندیکای فیلمسازان) را دید و اینها آمدند و میانجی شدند و من هم بالاخره رضایت دادم. وزارت فرهنگ و هنر گفته بود که با ادامهی این توقیف سر و صدا ایجاد میشود، قانوناً هم که نمیتوانید بدون اجازه افغانی اکران کنید بروید و رضایتش را بگیرید. یک روز عصر آمدند و آن قدر گفتند که بالاخره من رضایت دادم. | |||
===حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود=== | ===حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود=== | ||
===اتفاقات بعد از انتشار آثار=== | ===اتفاقات بعد از انتشار آثار=== | ||
نسخهٔ ۲۶ مهر ۱۳۹۸، ساعت ۲۰:۰۵
| علی‌محمد افغانی | |
|---|---|
 علی‌محمد افغانی؛ نویسندهٔ رمانِ شوهرِ آهوخانم | |
| نام اصلی | علی‌محمد افغانی |
| زمینهٔ کاری | رمان و داستان کوتاه |
| زادروز | ۱۱دی۱۳۰۳ کرمانشاه |
| رویدادهای مهم | دستگیری و زندانی شدن در دههٔ چهل |
| سبک نوشتاری | رمان و داستان کوتاه |
| کتاب‌ها | «شوهرِ آهوخانم» |
| دلیل سرشناسی | رئالیسم اجتماعی داستان کوتاه |
| اثرگذاشته بر | جریان رمان اجتماعی دههٔ چهل و پنجاه |
علی‌محمد افغانی نویسنده صاحب‌سبک در زمینه رمان اجتماعی است. معروف‌ترین اثر او شوهرِ آهوخانم به عنوان اولین رمان واقع‌گرایانهٔ ایرانی شناخته میشود.
داستانک
مهم نیست ناشری رمان‌ام را چاپ نکند خودم چاپش می‌کنم!
در دههٔ چهل به دلیل شرایط اقتصادی، هیچ ناشری حاضر نبود خطر کند و رمانی با هزاران صفحه را چاپ کند. به همین دلیل علی‌محمد افغانی رمان شوهرِ آهوخانم را با هزینه شخصی خودش در دو هزار نسخه چاپ کرد. کتاب به زودی جای خود را میان منتقدان و اهل قلم باز کرد و انجمن کتاب ایران آن را به عنوان رمان برگزیده سال ۱۳۴۰ انتخاب کرد. بعد از آن ناشران زیادی خواستار چاپ رمان شدند!
حدیث بر دار کردن آن سوار که آمده است!
علی‌محمد افغانی پس از کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ به علت فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد. ابتدا به اعدام محکوم شد اما در دادگاه تجدید نظر، به حبس ابد محکوم شد اما بعد از ۵سال با تخفیف آزاد شد.
زندان، آزاد‌ت می‌کند!
برای اولین بار جرقه‌های رمان شوهرِ آهوخانم در زندان به ذهن علی‌محمد افغانی رسید. او این رمان را در زمان حبسش نوشت.
دلالی از نوشتن برای حکومت بهتر است
در سال۱۳۴۵ دومین رمان علی‌محمد افغانی به نام شادکامان دره قره‌سو توسط نشر امیرکبیر به چاپ رسید اما نتوانست به شهرت و موفقیت کتاب شوهرِ آهوخانم برسد. افغانی بعد از این کتاب به دلیل مشکلات معیشتی از نویسندگی دست کشید و به کار آزاد روی آورد و در یک شرکت ژاپنی مشغول به کار شد. از طرف دستگاه وقت برای کمک پیشنهاداتی دریافت کرد اما نپذیرفت و در شرایطی که برخی به او طعنه می‌زدند که دلالی را بر نویسندگی ترجیح میدهد، تأکید کرد که دلالی از نوشتن برای حکومت بهتر است.
شلغم میوه جهنمه!
افغانی در رمان شلغم میوه بهشته، با خرافه‌پرستی مقابله می‌کند. در این رمان، یکی از شخصیت‌ها بعد از خوردن شلغم مسخ میشود و اندام‌اش از حالت طبیعی خارج میشود.
همسر سیدمیران
نام اولین رمان علی‌محمد افغانی با نوعی کنایه همراه است. شخصیت اصلی رمان،آهوخانم یعنی همسر سیدمیران است اما نامی که افغانی برای اثرش برگزیده با نوعی اشاره به وضعیت مردسالار جامعه ایران همراه است اینکه هویت زن وابسته به شوهرش است.
شوهر افغانی
آثار علی‌محمد افغانی بعد از شوهرِ آهوخانم نشانهٔ افول او در نویسندگی هستند. خود افغانی در این مورد می‌گوید: مدتی که در محیط زندان سپری کرده بودم، تمام روز در عالم آهو خانم و سید میران سرابی می‌گذارندم ولی پس از زندان با شروع کار در یک شرکت ژاپنی تمرکز لازم برایم وجود نداشت.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
چوب خط هایی برای نوشتن
افغانی هنگامی که در زندان مشغول نوشتن رمانشوهرِ آهوخانم بوده، شب هنگام علامت‌هایی روی دیوار ثبت می‌کرده تا مطالبی که در ذهنش بوده را فراموش نکند و فردا آنها را بر روی کاغذ بیاورد.
داستانک‌های قهر
داستانک‌های آشتی‌ها
داستانک نگرفتن جوایز
داستانک حرفی که در حین گرفتن جایزه زده است
داستانک‌های مذهب و ارتباط با خدا
داستانک‌های عصبانیت، ترک مجلس، مهمانی‌ها، برنامه‌ها، استعفا و مشابه آن
داستانک نحوهٔ مرگ، بازتاب خبر مرگ در روزنامه‌ها و مجلات و نمونه‌هایی از آن
داستانک‌های دارایی
داستانک‌های زندگی شخصی
داستانک برخی خاله‌زنکی‌های شیرین (اشک‌ها و لبخندها)
داستانک شکایت‌هایی از دیگران کرده به محاکم و شکایت‌هایی که از او شده
داستانک‌های مشهور ممیزی
داستانک‌های مربوط به مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و حضور رادیو یا تلویزیون یا فضای مجازی همراه ارايه نمونه‌هایی از آن برای بخش شنیداری و تصویری
عکس سنگ‌قبر و داستانکی از تشییع جنازه و جزيیات آن
داستان‌های دیگر
زندگی و تراث
از روزگاری که رفته
- ۱۳۰۳تولد در کرمانشاه
- ۱۳۰۷ورود به مدرسه ملی همایونی
- ۱۳۲۶رفتن به تهران و ورود به دانشکده افسری
- ۱۳۳۳دستگیری و زندان به جرم فعالیت سیاسی
- ۱۳۴۰چاپ رمان شوهرِ آهوخانم
- ۱۳۴۵چاپ رمان شادکامان دره قره‌سو
- ۱۳۴۵کنار گذاشتن نویسندگی و روی آوردن به شغل آزاد به مدت هشت سال
- ۱۳۵۳چاپ رمان شلغم میوه بهشته
- ۱۳۶۰چاپ رمان سیندخت
- ۱۳۶۱چاپ رمان بافته‌های رنج
- ۱۳۶۴چاپ رمان دکتر بکتاش
- ۱۳۶۷چاپ رمان همسفر‌ها
- ۱۳۷۰انتشار کتاب محکوم به اعدام
- ۱۳۷۰مهاجرت به آمریکا
- ۱۳۷۲انتشار کتاب بوته‌زار
- ۱۳۷۷انتشار کتاب خداحافظ دخترم
- ۱۳۷۷انتشار کتاب دختر دایی پروین
- ۱۳۷۷نوشتن داستان حاج الله باشی
افغانی در گذر زمان
علی‌محمد افغانی در ۱۱دی ماه سال۱۳۰۳ در کرمانشاه متولد شد. پدر او اهل نجف‌آباد اصفهان بود و پس از انقلاب مشروطه به دلیل گرفتاری‌ها و کشت و کشتار‌ها که آنجا می‌شد، تصمیم گرفت که مدتی در آنجا نباشد و به زیارت عتبات برود. سر راه به کرمانشاه رسید و آنجا ماندگار شد.[۱]
علت انتساب خاندان او به افغانی، این بود که پدربزرگ علی‌محمد، شاعری بود که افغان تخلص می‌کرد و خواسته بود شناسنامه‌اش را به نام افغان بگیرد که به او گفتند فامیل افغان داریم، بگذار افغانی و از آن تاریخ این خاندان فامیل افغانی گرفتند.[۲]
پدر علی‌محمد، سواد نداشت ولی از دوراندیشی خوبی برخوردار بود. او علی‌محمد را به مکتب شیخ‌آقا سپرد. علی‌محمد افغانی بعد از ۴سال به مدرسه ملی همایونی رفت و در کلاس دوم پذیرفته شد. او با استعدادی که از خود نشان داد جزو شاگردان نمونه شد و تحصیلات متوسطه را نیز در کرمانشاه گذارند. در کلاس یازدهم با توجه به محیط سیاسی دبیرستان و فضای ضد‌رژیمی که در آن وجود داشت، با تشویق یکی از دبیران خود به انجام فعالیت‌های سیاسی روی آورد.
وی در سال ۱۳۲۶ برای ادامه تحصیل عازم تهران شد. هنگام او‌ج‌گیری نهضت چپ، به دانشکده افسری رفت و چون نتوانست به آزمون ورودی پزشکی برسد وارد پیاده نظام ارتش شد. او با گروهی در آنجا به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و شب‌نامه هایی با مضمون افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت. پس از فارغ‌التحصیلی به علت ممتاز بودن برای گذراندن یک دوره آموزشی به آمریکا اعزام شد. در آنجا ادبیات انگلیسی را فرا گرفت و با ادبیات نوین و دنیای رمان آشنا شد.
هنگام بازگشت، پس از سرنگونی حکومت مصدق و کودتای ۲۸مرداد به علت فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد که ابتدا به اعدام و سپس در دادگاه تجدیدنظر به حبس ابد محکوم شد. اما بعد از ۵سال با تخفیف آزاد شد. در زندان شروع به تدریس زبان انگلیسی و آموختن زبان فرانسه کرد. هم‌چنین نخستین جرقه‌های نگارش رمان شوهرِ آهوخانم در ذهن او شکل گرفت. افغانی این رمان را در زندان نوشت و هنگام بیرون آمدن از زندان به دلیل امتناع ناشران از چاپ آن، کتاب را با هزینه شخصی خود منتشر کرد. او سپس رمان شادکامان دره قره‌سو را نوشت که در سال۱۳۴۵توسط نشر امیرکبیر به چاپ رسید. اما این رمان هیچ‌گاه به اقبال کتاب پیشین او نرسید. افغانی بعد از این کتاب به دلیل مشکلات معیشتی از نویسندگی دست کشید و به کار آزاد روی آورد و در یک شرکت ژاپنی مشغول به کار شد. اما بعد از وقفه‌ای هشت ساله دوباره به عرصه نویسندگی بازگشت و آثاری از خود به جای گذاشت که البته هیچ‌گاه به شهرت شوهرِ آهوخانم نرسیدند.
علی‌محمد افغانی آثاری به زبان انگلیسی نیز دارد: تراژدی نادرشاه، ماه بر فراز جبهه، دختری از شهرستان.
هم‌اینک افغانی در آمریکا زندگی می‌کند. از قول عیسی اربابی«زندگی خصوصی آرام، بی‌سروصدا و در پرده‌ای دارد و رابطه اش با محافل روشنفکری بسیار محدود است. می‌گویند با تجارت پرسود آهن، گذران زندگی می‌کرده است و امروز دوران بازنشستگی را می‌گذراند. [۳]
شخصیت و اندیشه
علی‌محمد افغانی یکی از پیشگامان رمان رئالیسم اجتماعی در ایران است. با آنکه مکتب رئالیسم در ایران پس از نهضت مشروطه، کانون توجه قرار گرفت و به آفرینش رمان‌هایی با مضامین اجتماعی و سیاسی منجر شد اما علی‌محمد افغانی به‌خصوص با رمان شوهرِ آهوخانم مایه‌های عمیق اجتماعی را به آن اضافه کرد.[۴]
افغانی با ذره‌بین خود به قشرهای مختلف و مسائل اجتماعی آنها توجه خاصی دارد. آثار او مناسبت‌ها و رفتارهای جامعه را منعکس می‌کند. خود افغانی معتقد است«در رئالیسم مسئله کوچکی انسان مطرح نیست، بلکه بزرگی انسان حتی در جنبه‌های منفتی ذاتی‌اش مطرح می‌گردد. رئالیسم، والایی و پرتو افکنی انسان است، عمق عواطف انسان است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
این نگاه افغانی همراه با نگاه انتقادی‌اش، او را از سایر نویسندگان دورهٔ خود متمایز می‌کند. او با آنکه در جوانی‌اش به صورت پرشوری به فعالیت‌های سیاسی پرداخته است اما بعد از آزاد شدن از زندان برای همیشه سیاست حزبی را بوسید و کنار گذاشت. هیچ‌گونه فعالیت و درگیری سیاسی مشخص عملی از او، چه در دوران پیش از انقلاب و چه پس از آن، دیده نشده استت. در کانون نویسندگان ایران و شورای نویسندگان عضو نبود، اگر بود حضوری محسوس و فعال نداشت. از سال۱۳۲۰ تا۱۳۴۰ بازیگر بود و از۱۳۴۰ تاکنون نظاره‌گر بوده و نظاره‌گر باقی خواهد ماند.[۵]اما نگاه انتقادی با آنکه از زندگی افغانی رخت بر بسته است اما این نگاه در آثارش دیده میشود. خود افغانی می‌گوید: ادبیات اولین میدان مبارزه برای بقای اندیشه یک ملت است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
یادمان و بزرگداشت‌ها
از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)
از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)
محمد‌علی اسلامی ندوشن
پس از خواندن کتاب شوهر آهوخانم من چون کسی هستم که خواب شگفت‌آور خوشی دیده است و نمی‌تواند از تعریف آن برای دیگران چشم بپوشد و اکنون اگر بخواهیم بزرگترین داستان‌پردداز زبان فارسی را نام ببریم بی گفتگو جز علی‌مجمد افغانی کس دیگری نمی‌توان بود.
محمد شریفی
افغانی نویسنده اجتماعی است و رمانهای او یادآور رمانهای مطول سدهٔ نوزدهم اروپاست. گفتگوهای طولانی و فضل‌فروشانه، استفاده زیاد از تمثیل، بقهره‌گیری از اساطیر و افسانه‌های غربی، نقل قول از فیلسوفان و مشاهیر جهان از زبان شخصیت‌های عامی و بی‌سواد، در کنار توجه به تحولات اجتماعی و در سیر حوادث داستانی و آشنایی با آداب و رسوم مردم، از جمله ویژگی‌های بارز آثار اوست.
نجف دریابندری
علی‌محمد افغانی نویسنده‌ای است تیزبین که حرکات زن و مرد و کودک و حتی سگ و گربه را به خوبی می‌بیند. در هر گوشه‌ای از زندگی می‌تواند زیبایی را ببیند و آن را با قدرت تمام ستایش کند، آدمهای او آدمهای واقعی هستند که در هرجای داستان پیدا شوند و گوشه‌ای از شخصیت آنها بازنموده شود، این گوشه با گوشه‌های دیگر که در جاهای دیگری دیده‌ایم، چنان جفت میشود که از مجموع آنها آدم کامل و صحیح پدید می‌آید.
حسن میرعابدینی
افغانی همچون نویسندگان اولین رمانهای اجتماعی غریزی می‌نویسد و ذهنش تشکل و تربیتی هنرمدانه نیافته است، چنین است که داستان دچارآشفتگی میشود. نویسنده در شوهر آهوخانم جا به جا سیر داستان را می‌گسلد، پند و اندرز میدهد، از ارسطو و پاسکال و دیگران نقل‌قول می‌آورد، فضل‌فروشی می‌کند، اساطیر یونان و احادیث مذهبی را به یاری می‌گیرد.
محمد علی س‍‍پانلو
گرچه این رمان گهگاهی دستخوش اطناب ملال‌آوری است، و به‌خصوص گفتگو‌ها زیر تأثیر رمان‌نویسان قرن نوزدهم و آمیخته با اساطیر و احادیث غرب و شرق است و اغلب در حد معلومات گویندگان نیست؛ اما در ظن نویسنده در چند خط اصلی موفق بوده است.
نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش
علی‌محمد افغانی دربارهٔ سبک نویسندگی خودش می‌گوید: شما می‌توانید همه‌ی سبک‌ها را در نوشته‌های من پیدا کنید. سبک رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رئالیسم هر تکه از داستان‌های من در یکی از این سبک‌هاست. اما در کل آن بله، بیشتر به رئالیسم نزدیک است. کل داستان باید انتخاب درستی باشد. اگر انتخاب درست نباشد، اصلاً به درد نمی‌خورد.
تفسیر خود از آثارش
موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران
افغانی می‌گوید: این که نویسنده بگوید سبک من رئالیسم است یا هر سبک دیگری چندان درست نیست این تشخیص را باید دیگران بدهند. مثلاً دولت آبادی در کتاب کوچکی که تازه منتشر کرده در مورد خودش گفته که تحت تأثیر چه کسانی بوده. یا کسانی مثل صادق هدایت و جمالزاده جزو اسطوره های ثابت شده اند که دو سه نسل پیش تا حالا آثار این ها را می خوانند و به طور طبیعی تحت تأثیر این ها هستند او به این ها هم اشاره کرد و بعد گفته که من تحت تأثیر نوشته های شاهرخ مسکوب بوده ام. در حالی که شاهرخ مسکوب مترجم خوبی است، از نظر من ترجمه بسیار کار مشکلی است پیدا کردن نثری که هماهنگ با اصل اثر باشد بسیار مشکل است. . به نظرم جلال آلاحمد در زمینه سفرنامهنویسى و مقالهنویسى خوش درخشیده است از کارهاى احمد محمود هم زمین سوخته برایم جالب است. احمد محمود همسایهها را متأثر از زمین نوآباد شولوخف نگاشت.
کتابی هست به نام «ثریا در اغما» با شنیدن عنوان کتاب ذهنت به ثریا زن قدیم شاه می‌رود بعد می بینی او نیست و این انسان عادی بی‌هوش است و آریان در آخر کتاب این را می گوید. نود درصد داستان ها شبیه همین هستند آخرش باید از خودت بپرسی خوب چی گفت؟
همراهی‌های سیاسی
افغانی اظهار می‌کند: نویسنده خود فردی از اجتماع است و خواه ناخواه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه سیاست که در جاهایی آن چنان بر فضای جامعه حاکم میشود و آن را تهدید می‌کند که مخل آزادی بیان و اندیشه میشود. این چنین خود افغانی نیز در دوران جوانی خود همچون اکثر روشنفکران دیگر به حزب توده می‌گراید. او در سال‌ها اوج شکل‌گیری نهضت چپ تحت تاثیر یکی از دوستانش به نام حسن پیروزی به حزب توده گروید(کریمی مهر) و با کمک برخی از دوستان همفکر شب‌نامه‌هایی پخش کرد و به افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت. این چنین افغانی به دلیل همین سابقه‌اش بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲بازداشت شد و به زندان افتاد..
مخالفت‌های سیاسی
نامه‌های سرگشاده
نام‌های دسته‌جمعی
بیانیه‌ها
جملهٔ موردعلاقه در کتاب‌هایش
جمله‌ای از ایشان
نحوهٔ پوشش
تکیه‌کلام‌ها
خلقیات
منزلی که در آن زندگی می‌کرد (باغ و ویلا)
گزارش جامعی از سفرها(نقشه همراه مکان‌هایی که به آن مسافرت کرده است)
برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است
ناشرانی که با او کار کرده‌اند
کتاب اول افغانی یعنی شوهر آهوخانم را انتشارات امیرکبیر به چاپ رسانید اما پس از آن انشارات نگاه چاپ آن را به عهده گرفت. علاوه بر آن تمام آثار افغانی اعم از رمان و داستان‌کوتاه توسط نشر نگاه به چاپ رسیده است..
بنیان‌گذاری
تأثیرپذیری‌ها
خود افغانی درباره تاثیر پذیری از نویسندگان دیگر میگیود: کتاب‌ّای صادق هدایت مرا جذب می‌کند اما فقط صادق هدایت نبود، آثا چوبک و جمالزاده نیز براین جذاب بودند و از آثار غربی هم کتب خوشه‌ّای خشم، جاده‌های تنباکو که از مشکلات طبقاتی صحبت می‌کردند برایم جذابیت داشت.
استادان و شاگردان
علت شهرت
جایگاه افغانی در ادبیات داستانی معاصر ایران افغانی در دورهای آغاز درخشیدن کرد که یأس و دلمردگی برفضای ادبی کشور سیطره داشت. در دوره ای که هنرمندان آرمان گرا و بلند پرواز دورهی قبل در کنج انزوا خزیده بودند و خود و ارزش هائی را که برای تحققش قلم زده بودند، انکار می کردند و روحیه ی تامیدی و شکست را در جامعه دامن می زدند، فردی که او نیز قربانی ظلم و دیکتاتوری شده بود و سال های ارزشمند عمر خود را در زندان سپری می کرد، بدون غرق شدن در منجلاب تباهی و روی آوردن به الکل و افیون با خلق اثری ارزشمند که همچون بمیی قوی، تکانی همه جانبه در ارکان ادبی کشور ایجاد نمود، نشان داد که ایرانی درست در لحظه ای که هیچکس انتظار ندارد می تواند شگفتی ها از آستین به در آورد. | در موقعی که تجسم پلیدیها و چرکیهای زندگی که شرایط بشر را به خاطر اسارت در چنگال فطرت و وراثت غير قابل تغییر می انگاشت، به حفظ وضع موجود در قالب ادبیات ناتورالیستی یاری می رساند، افغانی با بازگرداندن انسان به متن جامعه و تأکید بر واقع گرایی و نقش غیرقابل انکار تحولات اجتماعی بر شخصیت فرد، به وضوح نشان داد که انسان ته اسير وراثت که محبوس و گرفتار روایطی است که اقتضائات جامعه بر او تحمیل می کند. او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانوادهای کرمانشاهی، پرده از یک دوره ی تاریخی برمی دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرفها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسم و رسوم عامه و تلقیات مردم از حوادث زمانه را برای نسل های او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانوادهای کرمانشاهی، پرده از یک دوره ی تاریخی بر می دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرفها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسم و رسوم عامه و تلقيات مردم از حوادث زمانه را برای نسل های بعدی به یادگار می گذارد. هرچند عدم توفيق رمان بعدی اش (شادکامان دره قره سو) از یک طرف و مشکلات شخصی و معیشتی خود او در کنار محدودیت های اعمال شده بر نویسندگان از سوی رژیم، همه دست به دست هم میدهد و او را به مدت ده سال از نوشتن باز می دارد و آن گاه که دوباره قلم به دست می گیرد یا به کنایه و تمثیل رو می آورد و با داستانی عاشقانه همپایه با پاورقی های مجلات عامه پسند می سازد و نمی تواند حرف جدیدی مطرح کند، اما با نوشتن رمان بافته های رنج و ترسیم مبارزات کارگری اوایل دهه ی بیست و قیاس شور و هیجان آزادی با سردی و سکون بعد از کودتای اثر اجتماعی ارزشمندی می آفریند. علی محمد افغانی هم اینک در آمریکا زندگی می کند و به نگارش کتاب به زبان انگلیسی و ترجمه مشغول است و حاضر نیست قلم بر زمین بگذارد. نقش او در ادبیات داستانی ایران به دلیل خلق نخستین رمان رئالیستی بزرگ ایران به شیوه ی واقع گرایان اروپایی و نگارش یازده اثر دیگر که از وجوه ارزشی متفاوتی برخوردارند؛ ارزشمند، ستایش انگیز و غیرقابل انکار است.
فیلم ساخته شده براساس
داوود ملاپور در سال۱۳۴۷ با اقتباس از رمان «شوهرِ آهوخانم»، فیلمی با همین نام ساخت. هرچند افغانی فیلم یک سالی بابت شکایت من توقیف بود بعد ملاپور رفت اسکویی و آشتیانی (دبیر سندیکای فیلمسازان) را دید و اینها آمدند و میانجی شدند و من هم بالاخره رضایت دادم. وزارت فرهنگ و هنر گفته بود که با ادامهی این توقیف سر و صدا ایجاد میشود، قانوناً هم که نمیتوانید بدون اجازه افغانی اکران کنید بروید و رضایتش را بگیرید. یک روز عصر آمدند و آن قدر گفتند که بالاخره من رضایت دادم.
حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود
اتفاقات بعد از انتشار آثار
نام جاهایی که به اسم این فرد است
کاریکاتورهایی که درباره‌اش کشیده‌اند
مجسمه و نگاره‌هایی که از او کشیده‌اند
ده تا بیست مطلب نقل‌شده از نمونه‌های فوق از مجلات آن دوره
برگه‌هایی از مصاحبه‌های فرد
آثار و کتاب‌شناسی
سبک و لحن و ویژگی آثار
کارنامه و فهرست آثار
جوایز و افتخارات
منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار فرد نوشته شده است)
بررسی چند اثر
ناشرانی که با او کار کرده‌اند
تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها
منبع‌شناسی
منابعی که دربارهٔ فرد و آثارش نوشته شده است. (شامل کتاب، مقاله و پایان‌نامه)
نوا، نما، نگاه
خواندنی و شنیداری و تصویری و قطعاتی از کارهای وی (بدون محدودیت و براساس جذابیت نمونه‌های شنیداری و تصویری انتخاب شود)
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ناطقی، نگاهی به رئالیسم در آثار علی‌محمد افغانی و سیمین دانشور، ۳۲.
- ↑ ناطقی، نگاهی به رئالیسم در آثار علی‌محمد افغانی و سیمین دانشور، ۳۳.
- ↑ عیسی اربابی، چهار سرو افسانه، ۲۳۹.
- ↑ سالمیان. «بازتاب مولفه‌های مکتب رئالیسم در رمان شوهرِ آهوخانم». فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۹۲، ۱۸.
- ↑ عیسی اربابی، چهار سرو افسانه، ۲۴۰.