اسماعیل امینی

اسماعیل امینی
شاعران از رودکی تا عنصری بی‌گمان دارند هریک دکتری
نام اصلی	اسماعیل امینی
زمینهٔ کاری	سرایش، نویسندگی، تدریس، پژوهش و داوری
زادروز	۱۸دی ۱۳۴۲ تهران
پدر و مادر	محمد
پیشه	طنزپرداز، نویسنده، مدرس، پژوهشگر و داور جشنواره‌های ادبی
کتاب‌ها	«اسب‌ها و خرها»، «خندمین تر افسانه» و...
فرزندان	بهنام
مدرک تحصیلی	دکتری زبان‌وادبیات فارسی
دانشگاه	تهران ، قم

اسماعیل امینی شخصیت کاری و حرفه‌ای مختلفی دارد. او شاعر، منتقد، نویسنده، طنزپرداز، مدرس، پژوهشگر و داور جشنواره‌های ادبی است.

* * * * *

طنزپردازی که معتقد است طنز بسیار جدی و مهم است و برای سرگرمی نیست.او اصالتا اهل خلخال است و قلم طنزش هم به اصالتش باز می‌گردد زیرا مردم خلخال اغلب شوخ‌طبع هستند و حتی بداهه شعر طنز هم می‌گویند. در ساختن چهارشنبه‌های گل‌آقایی با کیومرث صابری همکاری می‌کرد. وی عضو تحریریه هفته‌نامه گل‌آقا بوده.امینی از دوران نوجوانی به دو زبان فارسی و ترکی شعر می‌سراید و شعرهای طنز و غیرطنز بسیاری دارد. پژوهش در حوزه‌ی طنز را با سالنامه گل‌آقا آغاز کرد و می‌گوید: «سالنامه گل‌آقا زمینه خوبی بود تا کسانی که کار طنز می کنند در آنجا مقالات پژوهشی خود را منتشر کنند.» پژوهش‌های ارزشمندی در زمینهٔ طنز انجام داده مانند پایان نامه‌اش در دورهٔ کارشناسی ارشد؛ موضوع آن «طنز در مثنوی» بوده که بعدها آن را به صورت کتابی با نام خندمین تر افسانه(جلوه‌های طنز در مثنوی معنوی) منتشر کرده است.لبخند سعدی دیگر کتابی در این زمینه است. در حوزه‌ی طنز منبع کم است و امینی برای چنین پژوهش‌هایی زمان صرف می‌کند و آثاری که در این زمنینه دارد بسیار ارزنده هستند.او سال‌ها در زمینه‌های مختلف با مطبوعات همکاری کرده است. وی صاحب رتبه‌های نخست در جشنواره‌های مهم ادبی است. مانند کسب رتبه نخست در بخش پژوهش جشنواره بین المللی طنز، کسب عنوان برتر در بخش فعالیت‌های ادبی جشنواره فجر.

داستانک

داستانک‌های عصبانیت، ترک مجلس، مهمانی‌ها، برنامه‌ها، استعفا و مشابه آن

در روز هجدهم دی ماهِ سالِ ۱۳۹۷ خبرگزاری مهر گزارش داد: اسماعیل امینی که سرگروه بخش شعر در اداره کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود از این سمت انصراف داد. وی درباره‌ی انصراف خود توضیحاتی هم داد. او معتقد است که در کار فرهنگی نباید پنهان‌کاری، سیاسی‌بازی و کار امنیتی باشد! بهتر است تنها به صاحب فرهنگ و ادب توجه شود. چرا در چنین اداره‌ای سیاست بالاتر از دین، اخلاق و زبان‌فارسی است؟ در صورتی که این سه مهم در اولویت قرار دارند نه سیاستمدار.
«وقتی می‌بینم نگاه حاکم با نگاه من تفاوت دارد از ادامه کار منصرف می‌شوم که شدم.»

داستانک‌های مربوط به مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و حضور رادیو یا تلویزیون یا فضای مجازی همراه ارايه نمونه‌هایی از آن برای بخش شنیداری و تصویری

فدای یک تار مویش!

در طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر، اسماعیل امینی و دوستش صابر قدیمی از تعطیلی جلسه‌های ادبی و فرهنگی فرهنگ‌سراها گلایه کردند و بعد از گذشت چند ماه نام قدیمی در لیست سیاه دیده شد. همین اتفاق موجب شد تا روز ۱۸خرداد ۱۳۹۸اسماعیل امینی پستی در صفحهٔ اینستاگرامش منتشر کند و بنویسد:

من از طرف خودم و از طرف صابر قدیمی و حتی از طرف تمامی شاعران و هنرمندان و مردمی که به جلسات فرهنگ‌سراها می‌آمدند، اعلام می‌کنم که ما اشتباه کردیم و پشیمانیم و حق با مدیران قدرتمند و قاطع سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است و هر چه جلسه ادبی و شاعر و هنرمند و دوستدار شعر است فدای یک تار موی مدیران و قربانی یک پینه پیشانی ایشان. مرگ بر شعر و هنر و درود بر مدیران قاطع و مقتدر.

زندگی و تراث

کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری

اسماعیل امینی روز هجدهم دی ماه ۱۳۴۲ در خیابان سلسبیل(رودکی فعلی) دیده به دنیا گشود. دو سال داشت که به همراه خانواده به نازی‌آباد نقل مکان کردند. در خانه فقط به زبان ترکی صحبت می‌کردند و او زبان فارسی را در مدسه آموخت. از دوران کودکی ماه محرم به همراه پدر و برادر به هیئت‌ها می‌رفت ضرب و آهنگ نوحه برایش بسیار جذاب بود و بدون این‌که معنی بداند نوحه حفظ می‌کرد. جذابیتی که کلام آهنگین برایش داشت باعث شد تا شعرها و ترانه‌هایی که از رادیو می‌شنود را هم حفظ کند. شعر خواندن و حفظ کردن آن در نوجوانی دریچه‌ای بود که باز شد به سوی شعر سرودنش. در همان روزگار شعرهایی که سروده بود را نزد دانش‌آموزان سال بالایی و معلم ادبیات می‌برد و می‌گفت این شعر را دوستم نوشته و از من نظر خواسته اما من سر نمی‌آورم، و این‌گونه نظر آنان را می‌پرسید. با این‌که آن‌ها خیلی وقت‌ها می‌گفتند به درد نمی‌خورد. در دبیرستان به اصرار برادر بزرگ‌ترش رشته‌ی برق را انتخاب کرد اما همچنان به ادبیات عشق می‌ورزید. پس از گرفتن دیپلم با چند سال فاصله به دانشگاه رفت. سال ۱۳۷۵ در دانشگاه آزاد مرکز تهران در مقطع کارشناسی رشته ادبیات، شروع به تحصیل کرد.

چند منظر

حسین قرایی: امینی بیشترین جدیت را در حوزه نقد داشته و بیشتر به عنوان منتقد شناخته می‌شود.

♦ ♦ ♦ ♦ ♦
محمود عبدالحسینی: منش فردی و اجتماعی امینی نشأت گرفته از پیامبر اسلام است.
♦ ♦ ♦ ♦ ♦
حسین اسرافیلی: از هم صحبتی با اسماعیل امینی همیشه درس گرفته‌ام واز ابعاد مختلف می‌توان به امینی پرداخت.
♦ ♦ ♦ ♦ ♦
شهرام شکیبا: امینی به خوبی نگاه طنز و آکادمیک را با هم جمع کرده است. نگاه آکادمیک از ویژگی‌های امینی است طنز امینی معقول است و هیجان‌زده نوشته نمی‌شود.

محمود دست‌پیش

تواضع و انسانیت امینی بسیار بالاست وی جای کوچک‌ترین فرزند من است ولی بسیار صاحب احترام است. او از نظر قدرت و آشنایی به زبان آذری در سطح بالایی قرار دارد.

محمدرضا سهرابی نژاد

« پیش از انقلاب مطالبی می‌خواندم که می‌گفت اسامی دارای بار هستند و مصداق این حرف اسماعیل امینی است که نامش دارای بار است. در حوزه‌های شعری مختلف دارای سابقه‌ای طولانی است و به اندازه خودم از او درس گرفتم و خود را شاگرد وی می‌دانم. امینی امین است. بخیل نیست و چیزهایی که یاد گرفته را در اختیار دیگران قرار می دهد و منشی آزاد دارد وی حق طلب است و هر روز رنگ عوض نمی‌کند و مانند بسیاری برای لقمه‌ای نان خود را نمی‌فروشد. »

ناصر فیض

من و امینی با هم وارد دانشگاه شدیم. من تا مقطعی ادامه دادم ولی امینی باید بیشتر ادامه می‌داد زیرا از همان ابتدا دکتر بود و حضورش سر کلاس‌ها وزن داشت. برخی اساتید از حضور وی ناراحت بودند زیرا باید حواسشان را بیشتر جمع می‌کردند تا مبادا امینی ایرادی از آن‌ها بگیرد.

علی محمد مؤدب

« امینی برادرانه و مهربانانه با دانش‌آموزان برخورد می‌کند، مقابله با مشهورات ادبی یکی از ویژگی‌های فعالیت امینی در عرصه ادبیات است، امینی برای من به عنوان شاعر یکی از معدود آدم‌های روزگار است که به مقابله با مشهورات مشغول است، تعهد راستین به انقلاب و اسلام با حوصله‌ای مثال‌زدنی دیگر ویژگی وی است. »

موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران

امینی از صابری می‌گوید

صابری به دیگر طنزنویسان یاد داد که می‌توان طنز نوشت اما شلخته و ترسو نبود. انتقاد کردن خارج از طیف ارزش‌های انقلاب و زیر سوال بردن مسئولان نیست. می‌توان صاحب تفکر و اندیشه بود اما بله قربان گو و منفعل نبود.

نگاهش به سید حسن حسینی

« سیدحسن برای من هم معلم بود هم الگو، هم دوست. ویژگی‌ اصلی که سید داشت این بود که خیلی جنب و جوش داشت و به لحاظ خلاقیت و هنری هم همین طور بود. چیزی را می‌آفرید و به سراغ رشته دیگری می‌رفت؛ یعنی خلاق بود و چیزی را کشف می‌کرد و دیگر تکرار نمی‌کرد. اگر سید یکی از رشته‌هایی را که کشف کرده بود مثلا طنز و شعر سپید مذهبی را اگر ادامه می‌داد، شاید خیلی‌ها کمرنگ می‌شدند ولی او راه را باز می‌کرد و رها می‌کرد تا دیگران بتوانند از آن راه بروند و می‌رفت یک راه اصولگرا را باز می‌کرد تا دیگران بتوانند از آن راه بروند. عادت داشت به حرکت کردن در جاده‌های سنگین. »

سلمان هراتی

سلمان هم خیلی ساده و خوب تجربه می‌کرد و شعرش بدون نقاب بود. مثل خودش تجربه می‌کرد و صادقانه می‌نوشت. خیلی منتظر ارزیابی شرایط و اینها نبود.

قیصر معلم او بود

« قیصر که من خیلی به او نزدیک بودم مانند برادر بزرگتر و معلم من بود. من از او همه چیز را یاد گرفتم. قیصر این قدر عادی و معمولی به نظر می‌رسید که بزرگی‌اش به چشم نمی‌آمد و دیگران در برخورد با او فکر می‌کردند یک انسان معمولی است. او انصافا بزرگ بود و پنهان می‌کرد و دوست نداشت دیده شود. شعر قیصر خیلی باید خوانده شود. زبانش خیلی ساده است اما زیاد باید خوانده شود. »

آثار و کتاب‌شناسی

کارنامهٔ امینی تا به امروز

تألیفات

1. خندمین تر افسانه (جلوه های طنز در مثنوی معنوی)
2. لبخند سعدی (طنز آوری در غزل های سعدی)
3. لبخند غیر مجاز (نوشته های طنز)
4. تبسم دوست (لطایف و مطایبات در کلام امام خمینی)
5. گزیدۀ شعر طنز
6. جلسۀ شعر (نوشته های آموزشی دربارۀ شعر)
7. اسب‌ها و خرها (مجموعه شعر طنز)
8. نشر اکاذیب (مجموعه شعر طنز)
9. دلقک و شاعر دربار (مجموعه شعر)
10. چگونه نویسنده شویم
11. چگونه مدیر فرهنگی شویم
12. لبخند بر لب شعر
13. خنده باکلاس

مقالات

1. طنز در شعر عاشورایی
2. جرعه: شعر کوتاه مخاطب کم حوصله
3. جرعه (شعر درون گرای دیروز)
4. ترانه و بیم ابتذال
5. بر لب گور خراب خویش (کاربرد تربیتی طنز)
6. آدم چطوری شاعر می شود؟
7. گرگ بیمار غزل
8. سحر غزل و اعجاز بیان سعدی: نگاهی به کتاب تکوین غزل و نقش سعدی نوشته دکتر محمود عبادیان
9. آدم چطوری ترانه سرا می شود؟!
10. برخی شعرها فقط خارند (شیفتگی و خودشیفتگی شاعرانه)
11. گفتن و نگفتن (نگاهی به طنزآوری دکتر سید حسن حسینی در «نوشداروی طرح ژنریک»)
12. لطفاً کاری به کار شعر نداشته باشید
13. شیفتگی عاطفی با داوری علمی؟
14. رزق در مثنوی معنوی
15. جد تکوین ما به طنز بخوان (تأملی در طنزآوری های علی معلم دامغانی)
16. شعر انقلاب، زیستن با مردم
17. سواد شفاهی و شعر یکبار مصرف
18. کارنامه دانشوران ایران و اسلام

بررسی چند اثر

لبخند بر لب شعر

کتاب مذکور برای اولین‌بار، همزمان با نمایشگاه کتاب تهران منتشر شد و مخصوص گروه سنی نوجوان است. این اثر منتخبی است از شعرهای رودکی تا شاعران معاصر که این اشعار در قالب طنز می‌باشند. در مقدمه‌اش نیز درباره‌ی شاخه‌های مختلف طنز توضیح داده شده. شعر‌ها با توجه به مخاطبان انتخاب شده است همچنین امینی به توضیح لغت‌های دشوارهم پرداخته. در لبخند بر لب شعر؛ شعر شاعرانی چون رودکی، عطار، سنایی و... را می‌خوانیم که خیلی به طنزپردازی مشهور نبودند.