ژاله آموزگار

ژاله آموزگار
نام اصلی	ژاله آموزگار
زادروز	۱۸ آذر ۱۳۱۸ خوی
محل زندگی	خوی، تبریز، پاریس و ...
مدرک تحصیلی	دکتری ادبیات فارسی
دانشگاه	دانشگاه ادبیات تبریز و دانشگاه سوربن فرانسه

ژاله آموزگار نویسنده، پژوهش‌گر، محقق، ایران‌پژوه، زبان‌شناس، مترجم و مدرس دانشگاهی است.

زندگی و تراث

کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری

پدر تبریزی است و مادر تهرانی اما ژاله به‌سبب مأموریت شغلی پدر در خوی زاده می‌شود؛ در آذر ۱۳۱۸. بخشی از تحصیلات دبیرستانی‌اش در خوی و بخشی دیگر در تبریز سپری می‌شود. پس از گرفتن دیپلم سال ششم ادبی از دبیرستان «ایراندوخت» تبریز، قدم در دانشکده ادبیات دانشگاه این شهر می‌گذارد. در این مدت، مهمان خانهٔ عمویش «حسین امید» از شعرا و دانشمندان آذربایجان است.

در رشته ادبیات فارسی رتبه اول را می‌آورد و بورسیه شامل حالش می‌شود اما استفاده‌ نمی‌کند. خانوادهْ سنتی است و به دختر اجازه نمی‌دهد به تنهایی عازم خارج شود. در این مدت و بین سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۲ در مدارس تهران، نیشابور و کاشمر مشغول تدریس شد.

پس از ازدواج، مقدمات سفر به فرانسه با همان بورسیه تحصیلی فراهم می‌شود، به پاریس می‌رود؛ همراه همسر و دخترش. در دانشگاه سوربن ثبت‌نام‌ و دنیای جدید تحصیل در غرب را تجربه می‌کند.

پروفسور پی‌یر دومِناش -خاورشناس فرانسوی و استاد ادیان باستان- استادش در سوربن است، رساله دکتری‌اش تحت عنوان «ادبیات زردشتی به زبان فارسی» را با او می‌گذراند.

در سال ۱۳۴۸ عزم وطن می‌کند. بعد از مدتی، از طرف وزارت آموزش و پرورش به بنیاد فرهنگ می‌رود و مشغول به کار می‌شود.

استادان و شاگردان

اساتید

علاوه بر دومناش، اُوبَن، لازار، امیل بنونیست و... از جمله اساتید او در دانشگاه سوربن بودند.

آثار و منبع‌شناسی

کتاب‌ها

1. ایران باستان، ماریان موله، ترجمه: ژاله آموزگار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1363؛ چاپ ششم ،1386، انتشارات توس.
2. نمونه های نخستين انسان و نخستين شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانيان، نوشته آرتور كریستن سن، ترجمه و تحقيق ژاله آموزگار، احمد تفضلی، جلد اول، چاپ اول ،1369، جلد دوم ،1367، نشر نو، برنده لوح تقدیر و جایزه« كتاب سال» برگزیده دانشگاههای كشور (1370) چاپ دوم دو جلد باهم)، چاپ سوم، نشر چشمه ،1383؛ چاپ چهارم1386.
3. شناخت اساطير ایران، نوشته جان هينلز، ترجمه ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول، 1368، نشر چشمه، نشرآویشن، چاپ دهم، نشر چشمه ،1385.
4. اسطوره زندگی زردشت، تأليف، ژاله آموزگار با همکاری احمد تفضلی، چاپ اول (هفت+ 154ص)، 1370، نشر چشمه، نشر آویشن، چاپ پنجم ،1382، ششم 1384/ هفتم 1385.
5. اداویراف نامه (ارداویرازنامه): حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه متن پهلوی، واژه نامه، فيليپ ژینيو، ترجمه و تحقيق ژاله آموزگار، چاپ اول(95+172ص)، 1372؛ نشر معين، انجمن ایران شناسی فرانسه، چاپ دوم با افزوده ها1382./ چاپ سوم1386.
6. زبان پهلوی، ادبيات و دستور آن، تأليف ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول (نه+ 152ص)، 1372، نشر معين، چاپ چهارم1382.
7. تاریخ اساطيری ایران، تأليف: ژاله آموزگار، چاپ اول (شش+ 97 ص)، 1374، انتشارات سمت؛ چاپ ششم1383./چاپ دهم.

كتاب پنجم دینکرد، انتشارات معين ،1386.

1. زبان، فرهنگ، اسطوره: مجموعه مقالات، انتشارات معين ،1386.
2. نظارت و كوشش در چاپ كتاب تاریخ ادبيات پيش از اسلام، دكتر احمد تفضلی، نشر سخن1376.
3. تجدید نظر و تجدید چاپ كتاب مينوی خرد، احمد تفضلی ،1379.
4. نظارت در ترجمه ی كتاب كتيبه های هخامنشی، نوشته پير لوكوك، 1382، و تجدید نظر مجدد1386
5. تاریخ اساطيری ایران در مجموعه «ایران»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی

مقالات به فارسی

1. «ادبيات زردشتی به زبان فارسی»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 17ش 2، 1349، ص171-199. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. «گوشه ای از اساطير ایران باستان»، ش 8، ش 2، 1349، ص 6-16
3. «درباره ميراث ميزدیستي در فلسفه ایراني»، ترجمه ژاله آموزگار(نوشته اميل بنونيست)، ش 19، ش 2، ص313-319
4. «درگذشت هانری ماسه»، ش 19، ش 7، 1348، ص722.
5. «تأثير آیين زردشت بر ادیان قدیم»، هنر و مردم، ش 116، 1351، ص20-21
6. «درباره واژه نامه مينوی خرد»، سخن، ش 20، 1349، ص 212-215
7. «درباره اساطير ایران»، سخن، ش 23، ش 2، 1352، ص 323-236.
8. «درباره ی ترجمه ی مينوی خرد»، سخن، ش 24، ش 2، 1355، ص1354-1355.
9. «گزارشی از پازند»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 23، ش 4، 1355، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
10. «زن در خانواده ایران باستان»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تربيت معلم، ش 2، س 4، 1356، ص34-45، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
11. «پهلوي، پهلواني در شاهنامه»، نوشته ژیلبرت لازار، ترجمه ژاله آموزگار، سيمرغ، ش 5، 1357، ص 47-61، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
12. «دو ارداویراف نامه»، آینده، ش 9، ش 2، 1362، ص429-433. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
13. «چنگرنگهاچه نامه»، آینده، ش 9، ش 6، 1362، ص 429-432، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
14. «چرخش ویژگی های قهرمانان در شاهنامه»، آدینه، ش 40، دي 1368، ص 12-13، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
15. «شاهزاده خانم برگ مورد و شاهزاده خانم نخود»، نوشته ي آرتوركریستن سن، ترجمهی ژاله آموزگار ،كتاب سخن، ش 2، 1368، ص 102-118، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.
16. «دوگانگی ني کیها و بدیها و برادران دروغين نيکی ها در اخلاق زردشتی»، جشن نامه زریاب خویی (یکی قطره باران)، نشر نو ،1370، ص 659-669، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
17. «اسطوره زندگی زردشت ،»كلک، ش 20، آبان 1380، ص33-72.
18. «نوروز ،»كلک، ش 23-24، بهمن و اسفند 1370، ص19-31، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
19. «دیوها در آغاز دیو نبودند ،»كلک، ش 30، شهریور 1371، ص 16-34، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
20. «رازهای اسطوره در مسافران»، مجموعه درباره مسافران (ساخته بهرام بيضایی)، انتشارات روشنگران ،1371، ص 29-33، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
21. «اسطوره های آفرینش ایرانی (آریایی)»، مجموعه شناخت هویت زن ایرانی در گشتره پيش تاریخ و تاریخ، انتشارات روشنگران ،1371، ص 272-288.
22. «گزارشی از زند یا ترجمه و تفسيرهای اوستا»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، ش 29، ش 3-4، 1370، ص 162-169، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
23. «درباره آفرین فردوسی ،»كلک، ش 39، خرداد 1372، ص 193-196. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
24. «فعل خواستاری، ساخت و كاربرد آن در فارسی ميانه(پهلوی)»، مجله زبان شناسی، ش 9، ش 1، پياپی 17، بهار و تابستان 1371، تاریخ انتشار 1373، ص 2-9، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
25. «گرشاسب در پيشگاه اورمرد، نمونه ای از داوری در ایران باستان ،»كلک، ش 54، 1373، ص 9-16، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
26. «فره، این نيروی جادویی و آسمانی ،»كلک، ش 68-70، 1374، ص 23-41. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
27. «مرگ نابهنگام و ناباورانه دوست ،»كلک، ش 80-83، آبان و بهمن 1375،ص 507-514
28. «زندگی نامه علمی دكتر احمد تفضلی ،»كلک، ش 80-83، آبان و بهمن 1375، ص 514-534.
29. «هنر خواليگری در فرهنگ كهن ایرانی ،»كلک، ش 85-88، فروردین – تير 1376، ص 162-166. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
30. «ادبيات باستانی ایران»، مجله آشنا، ش 6، ش 35، تابستان1376.
31. «تاریخ واقعی و تاریخ روایی»، یادگارنامه استاد عبدالحسين زرین كوب، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، به كوشش علی دهباشی ،1376، ص 187-202. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
32. «یاد بهار» مجموعه مقالات یاد بهار، نشرآگاه، زمستان 1376، ص 35-40. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
33. «نوروز»، گزارش كتاب، ش 1، ش 5، اسفند1376.
34. «در بزرگداشت خرد و دانش»، نامه پارسی، ش 3، ش 3، پایيز 1377، ص 171-175.

تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «نگارش در اسطوره ها»، گزارش كتاب، ش 2، ش 16، اسفند1377.
2. «آیا فره از این شهر گریخته است؟» مجموعه گفتوگو، نقد و نظر درباره فيلمنامه گفتگو با یاد بهرام بيضایی، به كوشش زاون فوكاسيان، نشر دیدار ،1379، ص 105-108، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «پيمان»، بخارا، ش 13و 14، خرداد- آبان 1379، ص 8-17، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «ایزدانی كه با سال نو به زمين بازمیگردند»، مجموعه مقالات نخستين همایش نوروز ،سازمان ميراث فرهنگی كشور، پژوهشکده مردم شناسی ،1379، ص 93-105، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. ترجمه ی انگليسی آن در مجموعه:Articles Presented to the 1st Symposium on nowruz, Spring 2001.

pp.68-77.

1. «احمد تفضلی، انسانی والا، دانشمندی بنام»، یادنامه دكتر احمد تفضلی، به كوشش دكتر علی اشرف صادقی ،1379، ص 11-25.

«تکوین عالم و پایان جهان، به روایت بخشی از كتاب دینکرد»، یادنامه دكتر احمد تفضلی ،به كوشش دكتر علی اشرف صادقی ،1379، ص 45-59. تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.

1. «بخش هایی از مباحث اسطوره ای در كتاب پنجم دینکرد ،»كتاب ماه، ش 26و25. مهر و آبان1379. ص 12-14.
2. «پهلوی، زبان و ادبيات»، دانشنامه جهان اسلام(6)، ص 829-833، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «تفضلی، احمد»، دانشنامه جهان اسلام(6)، ص 145-146.
4. «بهار در گاهشماری باستانی ما چگونه از راه می رسند؟»، گزارش كتاب، ش 40، ص 2-3
5. «سنگ نوشته های پارس هخامنشی»، نامه فرهنگستان، دوره پنجم، ش 47، اردیبهشت

1380، ص87-95، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «كتاب پنجم دینکرد از چه سخن میگوید؟»، یادنامه جمشيد سروشيان (سروش پيرمغان)، به كوشش كتایون مرداپور، انتشارات ثریا، تهران 1381، ص 63-69. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. « تاریخچه ای از نگارش خط»، گزارش كتاب، ش 52، اسفند 1380، ص2-5.
3. «گزارشی ساده از گاهشماری در ایران باستان»، بخارا، ش 24، خرداد و تير1381، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «گلی بر مزاری، مزار نوشته نو یافتهای به پهلوی ساسانی از كازرون»، نامه ایران باستان، ش 2، ش 1، بهار و تابستان 1381، ص 69-63، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
5. مقدمه كتاب اوستای گلدنر، نشر اساطير ،1382، ص 5تا38. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
6. «جادوی سخن در اساطير ایران»، زن و فرهنگ، مجموعه مقالات سازمان ميراث فرهنگی ،1382. مجله بخارا، شماره 32، 1382، مهر و آبان، ص 23-45. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
7. «ازدواج های اساطيری»، جشن نامه دكتر منصوره اتحادیه ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
8. «استدلال مزدیسنی در برابر نيست خدای گویان»، جشن نامه دكتر محمد امين ریاحی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
9. «احمد تفضلی»، دانشنامه زبان و ادب فرهنگستان.
10. «خردورزی در آیين زردشت»، مجموعه سخنرانی های بزرگداشت زردشت ،1382/2003.

تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «یاد یاران»، پيشگفتار مجموعه مقالات دكتر وامقی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.
2. «تخمه و هستی بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشننامه دكتر مجتبایی ،1386. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
3. «تمثيل دین و درخت بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشننامه دكتر ابوالقاسمی ،1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
4. «زبان شيرین فارسی»، مجله بخارا، شماره 37؛ ش5و6 ،1383. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

سخنرانی در بزرگداشت فرای و متن آن در هفته كتاب تير ،1383. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

1. «تبریک» (ترجمه فارسی توسط مرتضی هاشمی پور)، مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 39-40، آذر و اسفند 1383، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

پيوستی بر مقاله ی تبریک، مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 41، فروردین و اردیبهشت 84، ص67-70.

1. «خط در اسطوره ها ،»كنفرانس بين المللی لوح تا لوح، تهران ،13-15، تير1384. مجله علمی فرهنگی بخارا، شماره 44، مهر و آبان 84، ص67-70. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

جم، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی: اسماعيل سعادت، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص 544تا548.

1. «كتيبه ای از دوره اردشير ساسانی؟»، نامه ایران باستان، سال چهارم، شماره دوم، پائيز و زمستان83. انتشار1385. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.
2. «سنت شفاهی در ایران باستان»، مجله علمی و فرهنگی بخارا، شماره 53، مرداد 1385، ص 141-151، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

نيایش و نيروی جادویی آن، همایش آیين ها و آب ،1385، تجدید چاپ در مجموعه زبان ،فرهنگ، اسطوره.

1. «دریای پارس از دیرباز»، مجموعه مقالات خليج فارس.

ترجمه فصل های 2و 3شکند گمانيک وزار، یادنامه استاد ماهيار نوابی ،1389. ترجمه بخشی از Iranica Abstracta، با همکاری تعدادی از دانشجویان مقطع دكتری ،شماره های 20الی 25، چکيده های ایران شناسی، جلدهای 20تا 25، مركز نشر دانشگاهی ،انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران ،1385-1380. پيش درآمدی بر جلد 15كتاب یونانيان و بربرها ،1385، انتشارات توس.

1. «یونانيان و بربرها»، مجله علمی فرهنگی بخارا، اسفند1385.
2. «جلوه های زن در تاریخ زندگی زردشت»، جشن نامه دكتر بدرالزمان قریب ،1387.
3. «آغاز سال، آغاز همه رویدادهای نيک (بنا بررساله ماه فروردین روز خرداد)»، نشریه
4. «صنعت نشر ،»1386.
5. «گزارشی ساده از سنگ نوشته های كردیر»، بخارا، شماره 4-6، آذر- اسفند 1386، ص

53-39 .

1. «خویشکاری فردوسی»، مجله علمی فرهنگی بخارا، ش 1387،66.
2. «آوای سنگها»، مجله علمی فرهنگی بخارا، ش 67،1387.
3. «ترجمه فصل چهار شکند گمانيک»، یادنامه حميد مجامدی ،1389.
4. «در ستایش فرزانگی»، سخنرانی در بزرگداشت بدری قریب، چاپ در مجله علمی و فرهنگی بخارا، شماره 68و 69، آذر و اسفند 1387، ص 198-201.

كتيبه های هخامنشی و لوكوك، بخارا، شماره 70، خرداد و اردیبهشت1388. ص 311تا 315 دیدار با دوستان در دفتر مجله بخارا

مصاحبه با دوستان در هفت آسمان

1. «نوروز در نورزنامه» صنعت نشر، سال سوم، شماره 23و24. بهمن و اسفند1389.
2. «زند و پازند»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، جلد سوم، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به سرپرستی اسمعيل سعادت ،1388، ص 86-89.
3. «چشمه دریای چيچَست»، مجموعه مقالات خوی شناسی ،1389.
4. «فرهنگ و تمدن»، نقد كتاب در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ دیگر نگریستن. نوشته بلوك باشی، چاپ در دنيای كتاب، مهرماه1389.

فردوسی و هفت خانش. مقدمه بر اجرای هفت خان رستم. شاهنامه فردوسی به روایت و كارگردانی پری صابری ،27،خرداد1388. تختجمشيد تنها محل برگزاری نوروز نبود نگاهی به الواح خزانه و با روی تخت جمشيد، محله صنعت نشر، اسفند . پزشکی در فرهنگ ایران باستان مقدمه بر كتاب پزشکی در فصل 157دني کردنوشته نرجس بانو صبوری، انتشارات دایرةالمعارف بزرگ اسلامی مقدمة كتاب تاریخ ادبيات پيش از اسلام مجموعه مقالات مربوط به ادبيات قبل از اسلام. یادگار زریران. نشر توام با شعر خطابه در سمينار شعر فارسی انجمن زبانشناسی.

مقالات انگلیسی و فرانسوی

1. Ecyclopaeia Iranica
2. Bahram-Pazdu
3. Cangranhaca Nama
4. Anushiravana b.Marzban Ravari
5. Congration pers. Tabrik, sad- bas
6. Cooking in Pahlavi literature
7. Borj- Nama

سوابق علمی واجرایی

• پژوهشگر بنیاد فرهنگ ایران از1347 تا 1349
• استادیار گروه فرهنگ وزبان های باستانی دانشگاه تهران از1349 تا 1362
• دانشیار گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران از 1362 تا 1373
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران از 1373 تا 1385
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه آزاد
• بازنشسته دانشگاه تهران با رتبه 29 استادی 1385
• استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشکده زبان دانشگاه آزاد تهران واحد علوم تحقیقات.

عضويت در مجامع علمی داخلی و خارجی

• عضویت شورای عالی علمی مركز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
• عضو وابسته فرهنگستان زبان ایران ،1368.
• عضو گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان ایران ،1387.
• عضویت هيئت آئين كتاب و جوایز بنياد موقوفات دكتر محمود افشار.
• عضو گروه انتخاب كتاب.
• Ehsan Yarshater Book Prize for Ancient Iranian Studies

عضويت در هیئت تحريريه نشريات داخلی

• نامه انسان شناسی دانشگاه علوم اجتماعی.
• مجله مطالعات ایرانی نشریه مركز تحقيقات فرهنگ و زبان های ایرانی، دانشگاه شهيد
• مجله بين المللی مطالعات ایرانی
• نامه ایران باستان
• مجله دانشکده ادبيات پيام نور
• پيک نور
• مجله گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد علوم تحقيقات
• پژوهش نامه ادیان

جوایز و افتخارات

1. جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی1369.
2. جایزه كتاب برگزیده سال دانشگاههای كشور68-1369.
3. تقدیرنامه رئيس بنياد ایران شناسی1381.
4. بزرگداشت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی1382.
5. تقدیرنامه دانشگاه تهران1382.
6. تقدیرنامه احمد مسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی1383.
7. جایزه كتاب فصل سال 1368 برای كتاب دینکرد پنجم.

جایزه

1. Lifetime Achievement Award studies.
2. The International Society for Iranian Studies. 2010/ 1389.