نظریه و نقد ادبی: درسنامه میان رشته‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌ادبیات
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بهار (بحث | مشارکت‌ها)
صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب |عنوان = نظریه و نقد ادبی : درسنامه ای میان رشته ای (دو جلد...» ایجاد کرد
 
بهار (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
|عنوان =  نظریه و نقد ادبی : درسنامه ای میان رشته ای (دو جلد)
|عنوان =  نظریه و نقد ادبی : درسنامه ای میان رشته ای (دو جلد)
|تصویر       =  
|تصویر       = Literary_critique.jpg
|اندازه تصویر  =  
|اندازه تصویر  = 220px
|زیرنویس تصویر =  
|زیرنویس تصویر =  
|نویسنده = [[حسین پاینده]]
|نویسنده = [[حسین پاینده]]
خط ۱۴: خط ۱۴:
|ناشر فارسی =  
|ناشر فارسی =  
|محل انتشارات = انتشارات سمت
|محل انتشارات = انتشارات سمت
|تاریخ نشر = چاپ اول ۱۳۹۷، چاپ سوم ۱۳۹۹
|تاریخ نشر = چاپ اول ۱۳۹۷
|تاریخ نشر فارسی=
|تاریخ نشر فارسی=
|محل ناشر فارسی =
|محل ناشر فارسی =
خط ۲۳: خط ۲۳:
|پیش از         =   
|پیش از         =   
}}
}}
برگزیده هجدهمین دوره انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر ، 1398، برگزیده دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، 1398، برگزیده بیست و ششمین دوره جشنواره کتاب سال دانشگاهی، 1398 و برگزیده سی و هفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران ، 1397
در سال ۱۳۹۸ برگزیده [[هجدهمین دوره انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر]]، برگزیده [[دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد]]، برگزیده [[بیست و ششمین دوره جشنواره کتاب سال دانشگاهی]]، و برگزیده [[سی و هفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران]] در سال ۱۳۹۷ شد.  
 
این کتاب برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی (همه گرایش ها) و سایر رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در مقطع تحصیلات تکمیلی، به عنوان منبع اصلی درس «نظریه‌ها و نقد ادبی» (یا درس‌های مشابه در سایر رشته‌ها) به ارزش 2 واحد و یا رویکردی میان‌رشته‌ای تدوین شده است.
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
در کشور ما معمولاً معنای درست و دقیقی از «نقد» مستفاد نمی‌شود. دست‌اندرکاران فعالیت‌های ادبی غالباً بین «مرور و معرفی»، «تحلیل» و «نقد» تمایز نمی‌گذارند و هر نوع نوشتاری را که نویسنده در آن نظری راجع به متنی ادبی اظهار کرده باشد، به غلط مصداق «نقد» می‌پندارند. فقط از راه شناساندن نظریه‌های علمی نقد ادبی و نحوه‌ی کاربرد عملی آن‌هاست که می‌توان به این برداشت‌ها و توقعات نادرست پایان داد. کتاب حاضر با همین هدف، مجموعه‌ای از پُرکاربردترین نظریه‌های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می‌شناساند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه‌ی دریافت و نقد واکنش خواننده. هر یک از فصل‌ها چهارچوب ثابتی به شرح زیر دارد:
در کشور ما معمولاً معنای درست و دقیقی از «نقد» مستفاد نمی‌شود. دست‌اندرکاران فعالیت‌های ادبی غالباً بین «مرور و معرفی»، «تحلیل» و «نقد» تمایز نمی‌گذارند و هر نوع نوشتاری را که نویسنده در آن نظری راجع به متنی ادبی اظهار کرده باشد، به غلط مصداق «نقد» می‌پندارند. فقط از راه شناساندن نظریه‌های علمی نقد ادبی و نحوه‌ی کاربرد عملی آن‌هاست که می‌توان به این برداشت‌ها و توقعات نادرست پایان داد. کتاب حاضر با همین هدف، مجموعه‌ای از پُرکاربردترین نظریه‌های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می‌شناساند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه‌ی دریافت و نقد واکنش خواننده<ref name ="درسنامه">{{پک|پاینده|۱۳۹۷|ک= نظریه و نقد ادبی|ص= مقدمه کتاب}}</ref>.{{سخ}}
-ملاحظات کلی درباره‌ی نظریه‌ی همان فصل
-اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه
-روش‌شناسی نقد با آن نظریه
-متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند
-پرسش‌هایی که منتقدانِ پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند
-مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه
-رهنمودهایی درباره‌ی نگارش نقد با آن نظریه
-نمونه‌هایی از نقد عملی بر اساس آن نظریه
-مرور نمونه‌های نقد
-اصطلاحات کلیدی آن نظریه
نقد ادبی در این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای به مخاطب معرفی شده و لذا نویسنده کوشیده است تا هم در شیوه‌ی طرح مباحث و هم در نمونه‌های نقد عملی، کتاب حاضر بتواند نیازهای دانشجویان در رشته‌های مختلف ادبیات و علوم انسانی را پاسخ دهد.
نقد ادبی در این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای به مخاطب معرفی شده و لذا نویسنده کوشیده است تا هم در شیوه‌ی طرح مباحث و هم در نمونه‌های نقد عملی، کتاب حاضر بتواند نیازهای دانشجویان در رشته‌های مختلف ادبیات و علوم انسانی را پاسخ دهد.
[[پرونده:Critical_Theory.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|نمایی از پشت کتاب]]
[[پرونده:حسین پاینده.jpg|بندانگشتی|چپ|<center>'''محقق و پژوهشگر ادبی'''</center>]]
===چرا باید این کتاب را خواند===
کتاب حاضر، مجموعه ای از پُرکاربردترین نظریه های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می شناساند. این نظریه ها عبارت اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت شناسی، نقد اسطوره‌ای کهن الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه دریافت و نقد واکنش خواننده ... .» می‌باشد.


==برای آنانی‌که کتاب را نخوانده‌اند==
==فصول کتاب==
فصل 1: فرمالیسم
'''جلد اول''' {{سخ}}
فصل 2: روانکاوی
* فصل۱: فرمالیسم
فصل 3: ساختارگرایی و روایت‌شناسی
* فصل ۲: روانکاوی
فصل 4: نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی
* فصل ۳: ساختارگرایی و روایت‌شناسی
فصل 5: تاریخ‌گرایی نوین
* فصل ۴: نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی
فصل 6: نقد لاکانی
* فصل ۵: تاریخ‌گرایی نوین
===آغاز با یک داستانک جذّاب دربارهٔ کتاب===
* فصل ۶: نقد لاکانی
ج.1.فرمالیسم، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای کهن‌الگویی، تاریخ گرایی نوین، نقد لاکانی.-ج.2.نشانه شناسی شعر نقد ادبی از منظر مطالعات زنان، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه شناسی، نظریه‌ی دریافت، نقد واکنش خواننده.
'''جلد دوم''' {{سخ}}
===یک بند در معرفی خلاصهٔ کتاب (بدون رجوع به اطلاعات شناسنامه‌ای)===
* فصل ۷: نشانه‌شناسی شعر
===گزارشی از شخصیت حاضر در کتاب داستان- گزارشی از شعرهای مهم در کتاب شعر- گزارشی از فصل‌های کتاب پژوهش===
* فصل ۸: نقد ادبی از منظر مطالعات زنان
===دلیل شهرت===
* فصل ۹: پسامدرنیسم
 
* فصل ۱۰: مطالعات فرهنگی و نشانه‌شناسی
===تقدیم‌شده به===
* فصل ۱۱: نظریه دریافت و واکنش خواننده
===مقدمه‌نویس یا یادداشت‌نویس===
نظریه و نقد ادبی را می‌بایست نه به منزلۀ درسی محدود به تحصیلات دانشگاهی بلکه چونان مجموعه‌ای از چهارچوب‌های مختلف اندیشگانی برای فهم و تغییر جهان پیرامون‌مان بیاموزیم. در سال‌های اخیر، نقد ادبی در کانون توجه دانشجویان و علاقه‌مندان ادبیات بوده است. هم انجمن‌ها و کانون‌های ادبی که جلساتی به منظور بررسی آثار ادبی برگزار می‌کنند و هم پژوهشگران دانشگاهی، توجه وافری به نقد از خود نشان داده‌اند. مبالغه نیست که بگوییم هر هفته ده‌ها جلسۀ نقد رمان و مجموعه داستان و شعر و فیلم در بسیاری از دانشگاه‌ها و شهرهای کشور ما برگزار می‌شود. نگاهی گذرا به مقالات نشریات دانشگاهی در رشته‌های ادبیات نشان می‌دهد که اکثر مقالات منتشر شده در آنها به حوزۀ نقد ادبی مربوط می‌شوند، همچنان که بسیاری از دانشجویان مایل‌اند آثار کهن را هم براساس نظریه‌های نقادانه بررسی کنند. به موازات این تحولات، نوشتن مقالات کوتاه نقادانه در مطبوعات ما به یک روال تبدیل شده، به گونه‌ای که ستون ثابتی در روزنامه‌ها و بخش ثابتی از مجله‌ها به بررسی آثار ادبی اختصاص یافته است.
 
بررسی وضعیت مطالعات ادبی در دانشگاه‌ها و ارزیابی دقیق مقالات نشریات و محتوای جلسات محافل و کانون‌های ادبی، حکایت از خط سه مقولۀ متفاوت دارد؛ «تحلیل»، «مرور و معرفی» و «نقد». تفاوت این سه مقوله در این کتاب به اختصار بررسی شده است.
 
در کشور ما معمولاً معنای درست و دقیقی از «نقد» مستفاد نمی‌شود. دست‌اندرکاران فعالیت‌های ادبی غالباً بین «مرور و معرفی»، «تحلیل» و «نقد» تمایز نمی‌گذارند و هر نوع نوشتاری را که نویسنده در آن نظری راجع به متنی ادبی اظهار کرده باشد، به غلط مصداق «نقد» می‌پندارند. فقط از راه شناساندن نظریه‌های علمی نقد ادبی و نحوۀ کاربرد عملی آنهاست که می‌توان به این برداشت‌ها و توقعات نادرست پایان داد. این کتاب با همین هدف، مجموعه‌ای از پرکاربردترین نظریه‌های نقادانه را با رهیافتی میان‌رشته‌ای به پژوهشگران این حوزه معرفی می‌کند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای ـ کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، مطالعات زنان، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پرس و بارت)، نظریۀ دریافت و نقد واکنش خواننده. هر یک از فصل‌ها چهارچوب ثابتی به شرح زیر دارد: ملاحظات کلی دربارۀ نظریۀ همان فصل؛ اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه، روش‌شناسی نقد با آن نظریه؛ متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند؛ پرسش‌هایی که منتقدان پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند؛ مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه؛ چگونه براساس آن نظریه نقد بنویسیم؛ نمونه‌هایی از نقد عملی براساس آن نظریه‌ها؛ مرور نمونه‌های نقد؛ اصطلاحات کلیدی آن نظریه.
 
نظریۀ ادبی حوزۀ بسیار گسترده‌ای در مطالعات ادبی است و انتخاب این نظریه‌ها، هم براساس توجهی بوده است که در منابع نظریه و نقد به آنها شده و هم به دلیل نیازهای خاص آموزشی در دانشگاه‌های ما. هر فصل با «ملاحظاتی کلی» دربارۀ یک نظریه آغاز می‌شود که هدف اصلی‌اش ایجاد زمینۀ مناسب برای ورود به بحث‌های نظری است. در بخش بعدی شالوده‌های هر نظریه به تفصیل معرفی شده‌اند و بعد قسمت دیگری با عنوان «چند نکته در حاشیه» قرار دارد که شامل نکات مرتبط اما بسط داده‌نشده‌ای است که برای مزید اطلاعات خواننده گنجانده شده‌اند.
 
از آنجا که این کتاب علاوه بر معرفی نظریه‌های نقادانه می‌کوشد تا شیوۀ انجام دادن نقد ادبی براساس آن نظریه‌ها را نیز به خواننده بشناساند، بخش بعدی شامل توضیحاتی دربارۀ روش کاربرد نظریه است. سپس در بخش «پرسش‌هایی که منتقدان پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند» مجموعه‌ای از سؤالاتی که می‌توانند راهگشای نقد متون ادبی با آن رویکرد خاص باشند به خواننده پیشنهاد شده است.
 
در بخش «مزیّت‌ها و محدودیت‌ها» نقاط قوت و ضعف هر رویکرد توضیح داده شده است. بخش بعدی هر فصل شامل نمونه یا نمونه‌هایی از نقد عملی براساس نظریۀ معرفی شده است. همۀ نمونه‌ها از ادبیات فارسی (اعم از کهن و امروزین) و متون فرهنگی انتخاب شده‌اند. تعداد نمونه‌ها در فصل‌های مختلف از یک تا سه نمونه متغیر است. در خصوص نظریه‌هایی که نیاز به معرفی بیشتری داشته‌اند، نمونه‌های بیشتری از نقد عملی ارائه شده است.
 
بخش بعدی به بررسی نمونه یا نمونه‌های نقد ارائه‌شده اختصاص دارد و در آنها ضمن مروری بر نحوۀ نوشته شدن نمونه‌ها، پیروی آنها از روش‌شناسی همان نظریه سنجیده می‌شود.
 
آخرین بخش هر فصل دربرگیرندۀ مجموعه‌ای از پرکاربردترین اصطلاحات نظریۀ معرفی‌شده در همان فصل است. همان‌گونه که در مباحث کتاب توضیح داده شده است میزان تسلط هر منتقد بر نظریه را از جمله با کاربرد صحیحِ اصطلاحات علمی نظریه‌ها می‌توان سنجید. این اصطلاحات در کتاب توضیح داده شده‌اند و خواننده می‌تواند در صورت لزوم با مراجعه مجدد به بخش‌های مربوط و همچنین با استفاده از نمایۀ جداگانه هر مجلد، آنها را مرور کند.
 
ساختاری که گفته شد در همۀ فصل‌ها رعایت شده است به غیر از فصل یازدهم که به اقتضای ماهیت نظریۀ مطرح‌شده در آن (نظریۀ دریافت و واکنش خواننده) نمی‌توانسته است شامل نمونۀ نقد عملی به سیاق سایر فصل‌ها باشد.


هدف این کتاب این نیست که همۀ نظریه‌های نقادانه را در کیلۀ حوزه‌های علوم انسانی به تفصیل کامل و بدون از قلم انداختن هیچ موضوعی مطرح کند. ترتیب فصل‌های این کتاب براساس محتوای آنها و اینکه دانستن کدام نظریه پیش‌نیاز فهم نظریۀ بعدی است تنظیم شده است.
===چارچوب کتاب===
===چرا باید این کتاب را خواند===
هر یک از فصل‌ها چهارچوب ثابتی به شرح زیر دارد:
* ملاحظات کلی درباره‌ی نظریه‌ی همان فصل
* اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه
* روش‌شناسی نقد با آن نظریه
* متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند
* پرسش‌هایی که منتقدانِ پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند
* مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه
* رهنمودهایی درباره‌ی نگارش نقد با آن نظریه
* نمونه‌هایی از نقد عملی بر اساس آن نظریه
* مرور نمونه‌های نقد
* اصطلاحات کلیدی آن نظریه


==برای کسانی که کتاب را خوانده‌اند==
===درباره نویسنده===
===از میان یادها===
پاینده در ۲۸ شهریور ۱۳۴۱ متولد شد. او ابتدا مدرک کارشناسی خود در رشتهٔ ادبیات انگلیسی را از دانشگاه علامه طباطبائی دریافت کرد و سپس در سال ۱۳۷۹ با مدرک کارشناسی ارشد در همین رشته از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. او همچنین دارای مدرک دکترای نظریه و نقد ادبی از دانشگاه ساسکس انگلستان است. {{سخ}}
====مجوز====
پاینده در طول دوران فعالیت خود موفق به کسب جوایزی نظیر کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۶، جایزه ادبی جلال آل احمد در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ و جایزهٔ کتاب سال دانشگاهی در سال ۱۳۹۸ شده‌است. علاوه‌بر این، او در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان پژوهشگر برگزیدهٔ سال نیز انتخاب شده‌است. او اکنون به‌عنوان استاد تمام در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی به تدریس مشغول است. حسین پاینده از افراد مؤثر بر تحول نقد ادبی در ایران است.
====نشر و تغییر نام====
====جوایز====
====جلسات نقد و بررسی====
====اهدا====
====بازتاب در توئیت‌ها و نوشته‌های مجازی====
====اشاره به کتاب در کلام افراد مشهور====
====تقریظ و مقدمه‌هایی بر کتاب====
====هوادری====
==== استحال و اقتباس====


===سال‌شمار کتاب===
===سال‌شمار کتاب===
این کتاب در دو جلد در سال ۱۳۹۷ در انتشارات سمت به چاپ رسید. جلد اول آن ۵۴۵ صفحه است و شش فصل دارد. جلد دوم ۴۷۶ صفحه است و پنج فصل دارد.


===خلاصهٔ مفصل‌تر کتاب در حد دو بند===
===طراحی جلد و تصویرسازی===
===محل نوشته شدن در کتاب (در صورت مهم بودن این امر)===
از ویژگی برجسته این کتاب، طرح جلد کتاب تصویری از یک میز در زمینه‌ای از دریا و آسمان که چندین کتاب به صورت عمودی روی آن چیده شده و بر روی آن‌ها فانوسی روشن قرار گرفته، به همراه یک فنجان نوشیدنی روی میز و پرنده‌ای در آسمان است که معنای نمادین و در جهت فایدهٔ نظریه و نقد ادبی را القا می‌کند. فارغ از دلالت‌های ضمنی و آشکار تصویر و تناسب آن با محتوا و کارکرد کتاب، در استفاده از این طرح، حقوق مؤلف آن، نقاش آلمانی، کوینت بوخلهز رعایت شده و افزون بر آمدن امضای او، مشخصات رسمی حقوقی وی بر پشت آن آمده است<ref name="فصلنامه"/>.
===داستان انتشار کتاب (اوّلین بار در کجا و چگونه بوده است؟!)===
===سبک کتاب===
===پیشینهٔ کتاب===
===پیرنگ===
===شخصیت‌پردازی===
===ویژگی‌های مهم کتاب===
===الهام از شخصیت‌ها===
====شخصیت‌های اصلی====
====شخصیت‌های فرعی====


===گزارشی از فروش کتاب===
===گزارشی از ترجمه به زبان‌های دیگر===
===اتفاقات سیاسی یا اجتماعی مرتبط با کتاب و جریان‌سازی‌های کتاب===
===نشست‌های خبرساز دربارهٔ کتاب===
===اظهارنظرها===
====نقدهای مثبت====
====نقدهای منفی====
====اظهارنظر اهالی ادبیات و روشنفکران====
====اظهارنظر اهالی ادبیات و روشنفکران====
====نظرات داوری در مراسم‌های گوناگون====
[[عبدالرسول شاکری]] {{سخ}}
====اظهارنظر دیگر شخصیت‌ها====
انشار این کتاب ضمن حفظ پیوند با نظریه‌های ادبی، نشان‌دهندهٔ گسست از این نظریه‌ها و عطف توجه به مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات فارسی است و انتشار آن در جایگاه کتاب درسی دانشگاهی را می‌توان چرخشگاهی در مطالعا ادبی دانشگاهی در ایران دانست<ref name="فصلنامه"/>.
 
====نظر خود نویسنده دربارهٔ کتاب====
====نظر خود نویسنده دربارهٔ کتاب====
====تأثیرپذیرفته از====
هدف این کتاب این نیست که همۀ نظریه‌های نقادانه را در کیلۀ حوزه‌های علوم انسانی به تفصیل کامل و بدون از قلم انداختن هیچ موضوعی مطرح کند. ترتیب فصل‌های این کتاب براساس محتوای آنها و اینکه دانستن کدام نظریه پیش‌نیاز فهم نظریۀ بعدی است تنظیم شده است<ref name="درسنامه"/>.
====تأثیرگذاشته بر====
====گزارشی از اقتباس‌های هنری انجام‌گرفته در کتاب====
====فهرست امکان نام‌گذاری‌شده از روی نام کتاب====
====جمله‌های ماندگار کتاب====
====جوایز کتاب====
==مشخصات کتاب‌شناختی==
===تعداد صفحات، دفعات چاپ، جمع کل تیراز و ناشرانی که اثر را چاپ کرده‌اند===
===طراحی جلد و تصویرسازی===
===تغییرات طرح جلد در چاپ‌های مختلف===
 


==منبع‌شناسی (پایان‌نامه و مقاله نوشته شده دربارهٔ کتاب)==
====چرایی تالیف کتاب====
این کتاب برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی (همه گرایش ها) و سایر رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در مقطع تحصیلات تکمیلی، به عنوان منبع اصلی درس «نظریه‌ها و نقد ادبی» (یا درس‌های مشابه در سایر رشته‌ها) به ارزش ۲ واحد و یا رویکردی میان‌رشته‌ای تدوین شده است<ref name="فصلنامه">{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی = شاکری|نام = عبدالرسول، مسعود فرهمند|تاریخ= بهار ۱۴۰۰|عنوان= نقد ادبی و مطالعات میانرشتهای در ایران؛ با نگاهی به کتاب «نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان رشته‌ای|پیوند= |ژورنال= فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی|دوره=۱۳ |شماره= ۲|صفحات=  ۶۱ - ۸۷ |doi= |تاریخ بازبینی= }}</ref>.


==نوا، نما و نگاه==
==نوا، نما و نگاه==
===تصویر از صفحات کتاب===
در این کتاب نقاط قوّت و ضعف‌های هر روبکرد توضیح داده شده‌اند که هر رویکرد با نقد چه نوع متن‌های سازگاری دارد و یا سازگاری ندارد. البته متن می‌تواند یک قطعه عکس باشد یا یک تابلو نقاشی و یا به مثابه یک فیلم در نظر گرفته می‌شود. {{سخ}}
===صدای نویسنده===
«همه نمونه ها از ادبیات فارسی (اعم از شعر، نثر کهن و معاصر) و متون فرهنگی (اعم از فیلم ،عکس، تصاویر دیجیتال در فضای مجازی، سریال تلویزیونی و ...) انتخاب شده‌اند. تعداد نمونه‌ها در فصل‌های مختلف از یک تا سه نمونه متغیر است. به بیان دیگر، در خصوص نظریه هایی که نیاز به معرفی بیشتری داشته اند، نمونه‌های بیستری از نقد عملی ارائه شده است»<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://anthropologyandculture.com/%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d9%86%d8%b8%d8%b1%db%8c%d9%87-%d9%88-%d9%86%d9%82%d8%af-%d8%a7%d8%af%d8%a8%db%8c-%d8%af%d8%b1%d8%b3%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7/ |عنوان = معرفی کتاب « نظریه و نقد ادبی: درسنامه ای میان رشته ای»|ناشر = انسان‌شناسی و فرهنگ|تاریخ بازدید =|تاریخ = ۲۳ بهمن ۱۳۹۷}}</ref>.
===تصویرهای ساخته‌شده دربارهٔ کتاب (فیلم و مستند)===
===طرحی از یکی از صحنه‌های کتاب===


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ خرداد ۱۴۰۱، ساعت ۲۳:۱۸

نظریه و نقد ادبی : درسنامه ای میان رشته ای (دو جلد)
نویسندهحسین پاینده
محل نشرانتشارات سمت
تاریخ نشرچاپ اول ۱۳۹۷
شابک۹۷۸۶۰۰۰۲۰۶۱۷۸
تعداد صفحات۵۴۸
موضوعنقد ادبی

در سال ۱۳۹۸ برگزیده هجدهمین دوره انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر، برگزیده دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، برگزیده بیست و ششمین دوره جشنواره کتاب سال دانشگاهی، و برگزیده سی و هفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۷ شد.

* * * * *

در کشور ما معمولاً معنای درست و دقیقی از «نقد» مستفاد نمی‌شود. دست‌اندرکاران فعالیت‌های ادبی غالباً بین «مرور و معرفی»، «تحلیل» و «نقد» تمایز نمی‌گذارند و هر نوع نوشتاری را که نویسنده در آن نظری راجع به متنی ادبی اظهار کرده باشد، به غلط مصداق «نقد» می‌پندارند. فقط از راه شناساندن نظریه‌های علمی نقد ادبی و نحوه‌ی کاربرد عملی آن‌هاست که می‌توان به این برداشت‌ها و توقعات نادرست پایان داد. کتاب حاضر با همین هدف، مجموعه‌ای از پُرکاربردترین نظریه‌های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می‌شناساند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه‌شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه‌شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه‌ی دریافت و نقد واکنش خواننده[۱].
نقد ادبی در این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای به مخاطب معرفی شده و لذا نویسنده کوشیده است تا هم در شیوه‌ی طرح مباحث و هم در نمونه‌های نقد عملی، کتاب حاضر بتواند نیازهای دانشجویان در رشته‌های مختلف ادبیات و علوم انسانی را پاسخ دهد.

نمایی از پشت کتاب
محقق و پژوهشگر ادبی

چرا باید این کتاب را خواند

کتاب حاضر، مجموعه ای از پُرکاربردترین نظریه های نقادانه را به پژوهشگران این حوزه می شناساند. این نظریه ها عبارت اند از: فرمالیسم (نقد نو)، روانکاوی، ساختارگرایی، روایت شناسی، نقد اسطوره‌ای کهن الگویی، تاریخ‌گرایی نوین، نقد لاکانی، مطالعات زنان، نشانه شناسی شعر (رویکرد ریفاتر)، پسامدرنیسم، مطالعات فرهنگی، نشانه شناسی (رویکرد سوسور، پِرْس و بارت)، نظریه دریافت و نقد واکنش خواننده ... .» می‌باشد.

فصول کتاب

جلد اول

  • فصل۱: فرمالیسم
  • فصل ۲: روانکاوی
  • فصل ۳: ساختارگرایی و روایت‌شناسی
  • فصل ۴: نقد اسطوره‌ای-کهن‌الگویی
  • فصل ۵: تاریخ‌گرایی نوین
  • فصل ۶: نقد لاکانی

جلد دوم

  • فصل ۷: نشانه‌شناسی شعر
  • فصل ۸: نقد ادبی از منظر مطالعات زنان
  • فصل ۹: پسامدرنیسم
  • فصل ۱۰: مطالعات فرهنگی و نشانه‌شناسی
  • فصل ۱۱: نظریه دریافت و واکنش خواننده

چارچوب کتاب

هر یک از فصل‌ها چهارچوب ثابتی به شرح زیر دارد:

  • ملاحظات کلی درباره‌ی نظریه‌ی همان فصل
  • اصول و مفروضات بنیادین آن نظریه
  • روش‌شناسی نقد با آن نظریه
  • متونی که برای نقد شدن با آن نظریه مناسب‌ترند
  • پرسش‌هایی که منتقدانِ پیرو آن نظریه می‌خواهند پاسخ دهند
  • مزیّت‌ها و محدودیت‌های آن نظریه
  • رهنمودهایی درباره‌ی نگارش نقد با آن نظریه
  • نمونه‌هایی از نقد عملی بر اساس آن نظریه
  • مرور نمونه‌های نقد
  • اصطلاحات کلیدی آن نظریه

درباره نویسنده

پاینده در ۲۸ شهریور ۱۳۴۱ متولد شد. او ابتدا مدرک کارشناسی خود در رشتهٔ ادبیات انگلیسی را از دانشگاه علامه طباطبائی دریافت کرد و سپس در سال ۱۳۷۹ با مدرک کارشناسی ارشد در همین رشته از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. او همچنین دارای مدرک دکترای نظریه و نقد ادبی از دانشگاه ساسکس انگلستان است.
پاینده در طول دوران فعالیت خود موفق به کسب جوایزی نظیر کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۶، جایزه ادبی جلال آل احمد در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ و جایزهٔ کتاب سال دانشگاهی در سال ۱۳۹۸ شده‌است. علاوه‌بر این، او در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان پژوهشگر برگزیدهٔ سال نیز انتخاب شده‌است. او اکنون به‌عنوان استاد تمام در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی به تدریس مشغول است. حسین پاینده از افراد مؤثر بر تحول نقد ادبی در ایران است.

سال‌شمار کتاب

این کتاب در دو جلد در سال ۱۳۹۷ در انتشارات سمت به چاپ رسید. جلد اول آن ۵۴۵ صفحه است و شش فصل دارد. جلد دوم ۴۷۶ صفحه است و پنج فصل دارد.

طراحی جلد و تصویرسازی

از ویژگی برجسته این کتاب، طرح جلد کتاب تصویری از یک میز در زمینه‌ای از دریا و آسمان که چندین کتاب به صورت عمودی روی آن چیده شده و بر روی آن‌ها فانوسی روشن قرار گرفته، به همراه یک فنجان نوشیدنی روی میز و پرنده‌ای در آسمان است که معنای نمادین و در جهت فایدهٔ نظریه و نقد ادبی را القا می‌کند. فارغ از دلالت‌های ضمنی و آشکار تصویر و تناسب آن با محتوا و کارکرد کتاب، در استفاده از این طرح، حقوق مؤلف آن، نقاش آلمانی، کوینت بوخلهز رعایت شده و افزون بر آمدن امضای او، مشخصات رسمی حقوقی وی بر پشت آن آمده است[۲].

اظهارنظر اهالی ادبیات و روشنفکران

عبدالرسول شاکری
انشار این کتاب ضمن حفظ پیوند با نظریه‌های ادبی، نشان‌دهندهٔ گسست از این نظریه‌ها و عطف توجه به مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات فارسی است و انتشار آن در جایگاه کتاب درسی دانشگاهی را می‌توان چرخشگاهی در مطالعا ادبی دانشگاهی در ایران دانست[۲].

نظر خود نویسنده دربارهٔ کتاب

هدف این کتاب این نیست که همۀ نظریه‌های نقادانه را در کیلۀ حوزه‌های علوم انسانی به تفصیل کامل و بدون از قلم انداختن هیچ موضوعی مطرح کند. ترتیب فصل‌های این کتاب براساس محتوای آنها و اینکه دانستن کدام نظریه پیش‌نیاز فهم نظریۀ بعدی است تنظیم شده است[۱].

چرایی تالیف کتاب

این کتاب برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی (همه گرایش ها) و سایر رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در مقطع تحصیلات تکمیلی، به عنوان منبع اصلی درس «نظریه‌ها و نقد ادبی» (یا درس‌های مشابه در سایر رشته‌ها) به ارزش ۲ واحد و یا رویکردی میان‌رشته‌ای تدوین شده است[۲].

نوا، نما و نگاه

در این کتاب نقاط قوّت و ضعف‌های هر روبکرد توضیح داده شده‌اند که هر رویکرد با نقد چه نوع متن‌های سازگاری دارد و یا سازگاری ندارد. البته متن می‌تواند یک قطعه عکس باشد یا یک تابلو نقاشی و یا به مثابه یک فیلم در نظر گرفته می‌شود.
«همه نمونه ها از ادبیات فارسی (اعم از شعر، نثر کهن و معاصر) و متون فرهنگی (اعم از فیلم ،عکس، تصاویر دیجیتال در فضای مجازی، سریال تلویزیونی و ...) انتخاب شده‌اند. تعداد نمونه‌ها در فصل‌های مختلف از یک تا سه نمونه متغیر است. به بیان دیگر، در خصوص نظریه هایی که نیاز به معرفی بیشتری داشته اند، نمونه‌های بیستری از نقد عملی ارائه شده است»[۳].

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ پاینده، نظریه و نقد ادبی، مقدمه کتاب.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ شاکری، عبدالرسول، مسعود فرهمند. «نقد ادبی و مطالعات میانرشتهای در ایران؛ با نگاهی به کتاب «نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان رشته‌ای». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی ۱۳، ش. ۲ (بهار ۱۴۰۰): ۶۱ - ۸۷. 
  3. «معرفی کتاب « نظریه و نقد ادبی: درسنامه ای میان رشته ای»». انسان‌شناسی و فرهنگ، ۲۳ بهمن ۱۳۹۷. 

منابع

پیوند به بیرون