انتفاضه شعبانیه

انتفاضه شعبانیه (حماسه مقاومت اسلامی ملت عراق)
نویسنده	دکتر صفاء‌الدین تبرائیان
ناشر	مرکز اسناد انقلاب اسلامی
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	بهار ۱۳۹۱
شابک	۹۷۸۹۶۴۴۱۹۵۸۵۳
تعداد صفحات	۷۸۸
موضوع	جنبش‌های اسلامی - عراق
سبک	تاریخ‌نگاری
زبان	فارسی
قطع	وزیری
نوع جلد	شومیز

«انتفاضه شعبانیه؛ حماسه مقاومت اسلامی ملت عراق» عنوان کتابی تاریخی-پژوهشی است که به قلم صفاءالدین تبرائیان تالیف شده و به بررسی قیام ملی مردم عراق در برابر رژیم بعث پس از شکست صدام از کویت می‌پردازد.

این کتاب که در تابستان ۱۳۹۱ توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسید، اثر شایسته تقدیر در ششمین جشنواره ادبی جلال آل احمد و سی­‌ویکمین جایزه سال جمهوری اسلامی ایران می­باشد.

* * * * *

این کتاب تاریخی-پژوهشی که نخستین اثر درباره انتفاضه شعبانیه عراق می­باشد، توسط صفاءالدین تبرائیان تاریخ­پژوه مطرح ایرانی، در ۹ فصل و ۷۸۸صفحه به رشته تحریر درآمده است تا خوانندگان را با بخش مهمی از تاریخ معاصر عراق آشنا کند؛ با انتفاضه‌­ای مردمی که اتفاقات ناگواری از جمله شلیک گلوله به حرم مطهر امام حسین(ع) و دستگیری مراجع عظام تقلید در آن رقم خورده است.

حدود یک‌سال و نیم پس از قطعنامه ۵۹۸ ، عراق با حمله به کویت، این کشور را تصرف کرد. در این مدت صدام نسبت به قطعنامه‌های بین‌المللی بی‌توجه بود تا این‌که ائتلاف ۳۳کشور با رهبری آمریکا، نیروهای عراق را پس از هفت ماه از کویت بیرون راندند.

در این جریان مردم عراق قیام کردند و انتفاضه‌ای شکل گرفت. جرقه این واقعه در شب نیمه شعبان سال ۱۴۱۱ (ه.ق) زده شد و فقط در مدت چند روز کنترل چهارده استانِ عراق به دست مردم افتاد؛ اما با عکس­‌العمل شیوخ نفتی، پس از دو هفته از دست نیروهای مردمی خارج شد. این رخداد در روزهای پایانی سال ۱۳۶۹ شمسی به وقوع پیوست و تا اوایل سال ۱۳۷۲ادامه داشت.

در این کتاب علاوه بر تشریح وقایع تاریخی مربوط به انتفاضه شعبانیه، بررسی نقش سازمان مجاهدین خلق در آن و آسیب­‌شناسی جریان‌های سیاسی و سرکوب قیام در مناطق سنی‌نشین کُرد عراق، عکس‌هایی از سرکوب انقلابیون و هتک حرمت به حرم‌های علوی و حسینی نیز منتشر شده که برخی برای نخستین‌بار در اختیار عموم قرار گرفته است.

خلاصه اثر

«انتفاضه شعبانیه»

کتاب «انتفاضه شعبانیه»، قیام مردم عراق علیه حکومت صدام در شعبان سال ۱۴۱۱ ه.ق را بیان می­کند. این اثر به تشریح چگونگی شکل­‌گیری انتفاضه و سرایت آن به کل عراق، تلاش‌ قیام‌گران برای تسلط بر امور، جنگ با حزب بعث و در ‌‌نهایت سرکوب آن می‌پردازد که در نُه گفتار تنظیم شده است:

• «برانگیختگان به ناسزا»؛
• «بوته‌های سراب»؛
• «بربریت انفرماتیزه»؛ «بار دیگر ثوره در نجف»؛‌
• «خاک طف همچنان سرخ»؛
• «قیام و سرکوب»؛
• «آسیب شناسی واقعه»؛
• «میراث حضور و ایستادگی»؛
• و «خاکسپاری در بیابان».

شرحی از نه فصل کتاب

مراسم رونمایی از کتاب. تهران. تیرماه ۱۳۹۱

• در فصل نخست،: تاریخچه‌ای از عراق بعد از جنگ جهانی اول،‌ چگونگی روی کار آمدن بعثی‌‌ها و نهادهای امنیتی حزب بعث،‌ موضع‌گیری روشن‌فکران عرب نسبت به حزب بعث از جمله پروفسور ادوار سعید،‌  محمود درویش‌ و نزار‌قبانی مطرح شده است.
• در فصل دوم: نیازهای راهبردی عراق در اشغال کویت و ادعاهای ارضی عراق نسبت به کویت که از سال‌های گذشته وجود داشته، مورد بررسی قرار گرفته است.
• در فصل سوم: نویسنده به جنگ عراق و کویت که به جنگ دوم خلیج فارس مشهور شد‌ می‌پردازد.
• فصل چهارم: به ماجراهای آغاز قیام در نجف‌ و بازداشت مراجع و آیات این شهر،‌ تشکیل کمیته‌های بحران، بیانیه‌های آیت‌اللّه خویی و دستگیری ایشان و ملاقات اجباری با صدام اختصاص می­دهد.
• فصل پنجم: این فصل نیز پیرامون وقایع این قیام در شهر کربلاست؛ از جمله چگونگی قیام در کربلا،‌ چگونگی سرکوب و قتل عامی که در بین‌الحرمین صورت گرفت، میزان آسیب به حرمین شریفین،‌ غارت موزه و کتابخانه آستان حسینی و ... .
• فصل ششم: نویسنده در این فصل، رویه شیعه­‌هراسی غرب و درمانی که با چراغ سبز امریکایی‌ها برای مقابله با شیعیان صورت گرفت را روایت می‌­کند.
• در فصل هفتم: به بررسی عوامل اصلی واقعه می‌­پردازد.
• فصل هشتم: تبرائیان در کنار رفتارشناسی نهاد مرجعیت شیعه، به چگونگی موضع‌گیری مجلس اعلای عراق که ادعای حضور نیروهای ایران در میان مردم حاضر در انتفاضه شعبانیه را داشت، اشاره دارد‌.
• در فصل نهم : به موضوع بسیار مهم نقش سازمان مجاهدین خلق در سرکوب انتفاضه شعبانیه پرداخته است. در انتهای کتاب نیز تصاویر مربوط به این انتفاضه از جمله حمله وحشیانه به حرمین شریفین و قتل عام شیعیان عراق برای نخستین بار منتشر شده است.

دکتر صفاءالدین تبرائیان، نویسنده و پژوهشگر کتاب «انتفاضه شعبانیه»

عملیات مروارید

از جمله مباحث مهم این کتاب نقش داشتن گروهک منافقین مجاهدین خلق در قتل عام ملت عراق در جریان این قیام بود. منافقین به پاس خدمات صدام در جریان این قیام به کمک وی آمدند و در عملیاتی به نام «مروارید» ادای دین کردند. در فصل آخر این کتاب، نام ۱۴۴ نفر از فرماندهان ارشد منافقین که در این عملیات دست داشتند، آمده است. افزون بر آن ۱۸۵ قطعه عکس و سند از این قیام در انتهای کتاب آمده است.

درباره نویسنده

صفاءالدین تبرائیان؛ نویسنده اثر

صفاءالدین تبرائیان در ۱۷ شهریور ۱۳۳۹ در کاظمین متولد شد. ایشان در چهار کشور عراق، ایران، لبنان و سوریه تحصیل نموده و در سطح دکتری، فارغ‌­التحصیل رشته «شرق­‌شناسی»ِ دانشگاه بیروت است. دکتر تبرائیان که از مترجمین و تاریخ‌­پژوهان مطرح کشور می­‌باشد، دارای آثار فاخر پژوهشی بسیاری است.

• «انتفاضه شعبانیه»؛
• «چون اسفنج، نرم»؛
• «خوابگردها»؛
• «خفتگان آستان علوی»؛
• «راز پایداری سوریه به روایت اسناد محرمانه»؛
• «احیاگر حوزه نجف»؛
• «وزیر خاکستری»؛
• «سراب یک ژنرال» ؛
• و «ایران در اشغال متفقین» از جمله­ آن­هاست.

نظر نویسنده درباره اثر

مراسم رونمایی از کتاب. تهران. تیرماه ۱۳۹۱

تالیف و تدوین کتاب «انتفاضه شعبانیه» حدود چهار ماه به طول انجامید. شاید اگر هر فرد دیگری آن را می­نوشت بیش از چهار سال باید برای آن زحمت می کشید. من برای نگارش این کتاب به کشور عراق سفرهایی داشتم، بیش از ۱۵۰ منبع در قالب جزوه به زبان عربی را مطالعه کردم و با بیش از پنجاه تن از مراجع، علما و آسیب‌دیدگان جنگ عراق دیدار داشتم. همچنین از نشریات منتشر شده در بیروت، قم و نجف بهره بردم.
این کتاب که نخستین اثر درباره انتفاضه مردمی عراق است، پس از انتشار، مورد استقبال سه مرجع تقلید عراق، آیت­‌اللّه سید محمدسعید حکیم، آیت‌­اللّه سیستانی و شیخ اسحاق فیاض قرار گرفت.

نقد و بررسی اثر

جمعی از شهدای انتفاضه شعبانیه

شلیک و پرتاب گلوله به حرم مطهر امام حسین(ع)، دستگیری مراجع عظام تقلید و علمای سرشناسی مانند آیت‌­اللّه سیستانی، شهادت هزاران نفر از مردم عراق، بیانیه سید ابولقاسم خویی در محکومیت هتک حرمت به حرم مطهر ائمه(ع) و قیام­‌های استثنایی و مردمی در کربلا معلی و سرکوب آن­ها توسط طاها آل یاسین رمضان، معاون صدام؛ تمام این اتفاقات در انتفاضه‌­ای وسیع و مردمی رقم خورد.

انتفاضه­‌ای در عراق و مصادف با شعبان­‌المعظمِ سال ۱۴۱۱ که اگرچه سرکوب شد اما شاید بتوان گفت که پس از انقلاب اسلامی ایران، از پیش­‌درآمدهای بیداری اسلامی در منطقه غرب آسیا به حساب می­‌آمد. اکنون بیش از سه دهه از این اتفاق مهم و کم‌­نظیر می‌­گذرد، با این­حال کمتر به این موضوع پرداخته شده و هنوز ابعاد مختلفِ ناگفته‌­ای از آن باقی مانده است.

به همین خاطر کتاب «انتفاضه شعبانیه» به قلم صفاءالدین تبرائیان، پس از انتشار در سال ۱۳۹۱ به عنوان اولین اثر نگاشته­ شده در این زمینه، بسیار مورد استقبال مسئولین عراقی و مراجع عظام عراق قرار گرفت.

مراسم مراسم رونمایی از ترجمه عربی کتاب «انتفاضه شعبانیه». تهران. دی­ ماه ۱۳۹۷

حجت الاسلام والمسلمین روح اللّه حسینیان، رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز با اشاره به اهمیت این انتفاضه در تاریخ معاصر عراق، بر کم‌کاریِ صورت­ گرفته در تبیین این مسئله منتقد است و تاکید دارد باید در پی تاسیس مراکزی برای نگارش تاریخ انقلاب عراق و تالیف کتب متعددی در این‌باره باشیم؛ زیرا این‌ گونه کتاب‌ها همانند درهای گران‌بهایی هستند که می‌توانند برای آینده راهگشا باشند و اگر ما چنین کتاب‌هایی را ننویسیم، دیگران آن را آن طور که می‌خواهند می‌نویسند و به‌عنوان منبعی به نسل آینده معرفی می‌­کنند.

از نکات مثبت و پراهمیت این کتاب، پرداختن به مسئله مهم نقش منافقین در کشتار مردم عراق است. بعد از سقوط صدام اسناد متعددی در اختیار نهادهای دولتی قرار گرفت که از جمله آنها اسنادی مربوط به رابطه منافقین با صدام بود.

صفاءالدین تبرائیان در پی نگارش کتاب انتفاضه شعبانیه توانسته به قالب نوارهای VHS شامل گفت­‌وگوهای منافقین با سران و مسئولان حکومت صدام دست پیدا کند. طبق گفته نویسنده، این اسناد برای اولین­‌بار در دسترس عموم قرار گرفته است.

نوارهای موجود به قدری خاک­ گرفته بوده‌­اند که گاهی برای یک دقیقه نوار، باید نزدیک به دو ساعت وقت صرف می‌­شد تا معلوم شود چه موضوعی در آن­ها مطرح شده است.

این زحمات و پیگیری­‌های پژوهشگرانه­ دکتر تبرائیان برای تالیف این اثر، باعث شده تا ایشان به موضوع کتاب اشراف زیادی داشته باشد و در نهایت اثر فاخری ارائه دهد. آیت ­اللّه تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیز با تاکید بر اشراف کامل نویسنده بر موضوع کتاب، از ایشان بابت نگارش «انتفاضه شعبانیه» تشکر و قدردانی کرده است.

ترجمه اثر

مراسم مراسم رونمایی از ترجمه عربی کتاب «انتفاضه شعبانیه». تهران. دی­ ماه ۱۳۹۷

این کتاب توسط حسین الصافی به زبان عربی ترجمه شده و توسط انتشارات مجمع جهانی اهل بیت(ع) همراه با دو مقدمه نویسنده و آیت‌اللّه تسخیری، در لبنان و دیگر کشورهای جهان اسلام انتشار یافته است.

موضوع اثر

قیام مردمی عراق علیه حکومت صدام در شعبان ۱۴۱۱(ه.ق) به نام انتفاضه شعبانیه که در آن نیروهای بعثی با بی‌رحمی تمام به محاصره شهرها، کشتن مردم اعم از پیر و جوان و تخریب اماکن متبرکه شیعیان پرداختند؛ به‌طوری که در مدتی اندک، طی دو هفته، هزاران نفر در سراسر عراق به دست صدامیان به شهادت رسیدند.

جوایز و افتخارات

مراسم مراسم رونمایی از ترجمه عربی کتاب «انتفاضه شعبانیه». تهران. دی­ ماه ۱۳۹۷

اثر شایسته تقدیر در ششمین جشنواره ادبی جلال آل احمد در پاییز ۱۳۹۲

سی­‌ویکمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در زمستان ۱۳۹۳

نشست‌های مهم درباره اثر

مراسم رونمایی از کتاب. تهران. تیرماه ۱۳۹۱

• نشست رونمایی از کتاب با حضور آیت الله تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین حسینیان رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شیخ همام حمودی رئیس کمیسیون روابط خارجه پارلمان عراق، مجید الشیخ سفیر عراق در تهران، ماجد غماس رئیس دفتر مجلس اعلای اسلامی عراق در تهران، عادل عون نماینده جنبش امل لبنان در تهران، ناصر ابو شریف نماینده جنبش اتحاد اسلامی فلسطین و همچنین تعدادی از مسوولان عراقی که در تیرماه ۱۳۹۱ به همت موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سالن خواجه نصیر کانون اسلامی انصار برگزار شد.
• نشست تخصصی معرفی کتاب در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳، با حضور نویسنده اثر و جمعی از اهالی رسانه در غرفه مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• نشست رونمایی از ترجمه عربی کتاب در دی­ماه ۱۳۹۷ ، با همکاری مجمع و مجلس اعلای اسلامی عراق و با حضور حجت الاسلام و المسلمین «محمدحسن اختری» دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع).

اظهارنظرها درباره اثر

شیخ همام حمودی؛ از اعضای برجسته مجلس اعلای اسلامی عراق و رئیس کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق

« این اولین كتابی است كه به صورت دقیق و علمی به مساله‌­ی انتفاضه‌ شعبانیه پرداخته است. نویسنده سعی كرده تا این كتاب را به عنوان یك منبع مهم و مستند در اختیار نسل آینده قرار دهد و در آن به بیان دیدگاه‌های رسانه‌های غربی و چگونه پرداختن آن‌ها به این موضوع اشاره كند. »

حجت الاسلام والمسلمین روح الله حسینیان؛ رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی

« انتفاضه شعبانیه هزاران شهید برجای گذاشته است. از این رو باید كتاب‌های متعددی در این‌باره نوشته شود. معتقدم باید مراكزی برای نگارش تاریخ انقلاب عراق و ریشه‌های آن تأسیس شود.

كتاب‌هایی مثل «انتفاضه شعبانیه» همانند درهای گران‌بهایی هستند كه می‌توانند برای آینده راهگشا باشند. چرا كه اگر ما چنین كتاب‌هایی را ننویسیم دیگران آن را آن طور كه خودشان می‌خواهند می‌نویسند و آن را به‌عنوان منبعی به نسل آینده معرفی می­ کنند.

»

برشی از متن اثر

بدون تردید انتفاضیه شعبانیه عراق رویداد پراهمیتی در تاریخ معاصر این کشور به شمار می‌آید که برخی آن را بزرگترین واقعه پس از انقلاب بیست عراق می‌پندارند. عده‌ای نیز آن را حتی مهم­تر از جنبش جهاد و قیام نجف برمی‌شمرند.

قیام عمومی عراقیان ابهت صدام و هیبت رژیم او را در هم شکست و ترک‌های اساسی بر ساختار سیاسی حاکمین را موجب شد. یادآوری این نکته ضروری است که ماشین نظامی و سرکوبگر حزب بعث در تار‌ومار کردن متنفضین تنها نبود. صرف‌نظر از مشارکت واحدهای مختلف ارتش و واحدهای زبده گارد جمهوری، جیش‌الشعبی و فدائیان صدام، ضلع سوم مثلث قتل و جنایت را ارتش آزادی­‌بخش ملی و سازمان مجاهدین خلق ایران تشکیل می‌داد.

سرکردگان فرقه­ رو به احتضار رجویه به نیروهای خود اعلام کردند که یگان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نفوذ به داخل خاک عراق از شمال این کشور و با بر تن کردن پوشاک کردی قصد شبیخون زدن به قرارگاه‌های سازمان را دارند و با این توجیه فریبکارانه آنان را رهسپار سرکوب کردها، ترکمان‌ها و شیعیان در شهرهای مختلف، زیر عملیات «مروارید» کردند.

مشخصات کتاب‌شناختی

اثر تاریخی-پژوهشی «انتفاضه شعبانیه» به قلم دکتر صفاءالدین تبرائیان، در سال ۱۳۹۱ توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد.

نسخه الکترونیکی این اثر نیز در نرم‌­افزار طاقچه موجود است.