نا

کتاب «نا»، نوشته مریم برادران، یک زندگینامه مستند و واقعنما از شهید سید محمدباقر صدر است، که از خاطرات اطرافیان او بهره میبرد. این کتاب در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات دارالصدر به چاپ رسیده است.
این اثر به دور از زیادهگویی و اغراق، به روایت واقعیتها و جزئیات زندگی شهید صدر میپردازد. نویسنده با استفاده از خاطرات خانواده و اطرافیان او، سعی کرده تصویری دقیق و انسانی از شخصیت وی ارائه دهد.
موضوع اصلی کتاب زندگی و اندیشههای شهید صدر است. نویسنده با هدف معرفی ابعاد مختلف شخصیت او، به بررسی تفکرات فلسفی و اجتماعی این عالم بزرگ میپردازد. عنوان «نا» در عربی به معنای «ما» است و به سه گانۀ شهید صدر اشاره دارد؛ فلسفتنا، اقتصادنا و مجتمعنا.
نویسنده در این اثر تلاش دارد تا با روایتهای مستند و واقعی، خوانندگان را با زندگی شهید صدر آشنا کند و به نسل جوان نشان دهد که چگونه این شخصیت بزرگ در برابر چالشهای زمان خود ایستادگی کرده و در مسیر علم و دانش گام برداشته است. کتاب شامل شانزده فصل است که هر فصل به یک جنبه خاص از زندگی شهید صدر اختصاص دارد.
«نا» در مدت کوتاهی به چاپ هفتم رسید که این نشاندهنده عطش جامعه برای شناخت شخصیتهای علمی و مذهبی است. مریم برادران، نویسنده کتاب نا، دارای سابقهای درخشان در زمینه نگارش و پژوهشهای اجتماعی و فرهنگی است. او با تمرکز بر شخصیتهای برجسته اسلامی، تلاش دارد ابعاد مختلف زندگی و اندیشههای این شخصیتها را به تصویر بکشد.
خلاصه اثر
کتاب مذکور تلاش دارد تا شخصیت شهید صدر را از حالت ناشناخته و مظلوم خارج کند و او را بهعنوان یک عالم بزرگ و تأثیرگذار در تاریخ معاصر اسلام معرفی کند. این اقدام میتواند به شکستن سکوت پیرامون این شخصیت و جلبتوجه عمومی به او کمک کند. [۱]
کتاب «نا»، شامل شانزده فصل است که هر کدام به موضوعات خاصی از زندگی و شخصیت شهید سید محمدباقر صدر اختصاص دارد. در زیر، موضوعات هر فصل به طور دقیقتر توضیح داده شده است:[۲]
- فصل اول: مقدمه و شجرهنامه
معرفی خاندان صدر و ریشههای تاریخی و فرهنگی آنها. بررسی تأثیرات اجتماعی و مذهبی این اشاره به ویژگیهای شخصیتی در این دوران خاندان بر شکلگیری شخصیت شهید صدر.
- فصل دوم: کودکی و نوجوانی
بررسی دوران کودکی شهید صدر، محیط خانواده، و تأثیرات فرهنگی و مذهبی بر رشد شخصیتی او.
- فصل سوم: تحصیلات حوزوی
شرح تحصیلات شهید صدر در حوزه علمیه نجف، اساتید برجستهای که بر او تأثیر گذاشتند، و مراحل مختلف تحصیل او.
- فصل چهارم: ازدواج و زندگی خانوادگی
بررسی زندگی خانوادگی شهید صدر، ازدواج با فاطمه صدر، و چالشها و تجربیات زندگی مشترک آنها.
- فصل پنجم: تألیفات و فعالیتهای علمی
تحلیل آثار علمی شهید صدر، از جمله کتابهای مهم او مانند «قتصادنا» و «فلسفتنا» و تأثیر این آثار بر جامعه علمی.
- فصل ششم: فعالیتهای اجتماعی و سیاسی
بررسی نقش شهید صدر در تحولات اجتماعی و سیاسی عراق، فعالیتهای اجتماعی او، و تأثیرگذاری بر جامعه.
- فصل هفتم: حبس خانگی
شرح دوران حبس خانگی شهید صدر، فشارهای سیاسی که بر او وارد شد، و تأثیر این دوران بر زندگی او.
- فصل هشتم: شهادت
جزئیات مربوط به شهادت شهید صدر، شرایط وقوع آن، واکنش جامعه اسلامی به این واقعه، و تأثیر آن بر پیروان او.
- فصل نهم: خاطرات نزدیکان
روایتهایی از زندگی شهید صدر از زبان نزدیکانش، شامل همسر، فرزندان و دوستان که ابعاد انسانی شخصیت او را نشان میدهد.
- فصل دهم: تأثیرات شهید صدر بر نسل جوان
بررسی تأثیر شخصیت شهید صدر بر نسل جوان مسلمانان و نحوه الهامبخشی او به جوانان برای پیگیری آرمانهای اسلامی.
- فصل یازدهم: فلسفه و اقتصاد در اندیشههای شهید صدر
تحلیل نظریات فلسفی و اقتصادی شهید صدر، بررسی دیدگاههای او درباره اقتصاد اسلامی و فلسفه اجتماعی.
- فصل دوازدهم: چالشها و مبارزات
مرور چالشها و مبارزاتی که شهید صدر در طول زندگی خود با آنها روبهرو بوده است، از جمله مبارزات فکری و سیاسی.
- فصل سیزدهم: دیدگاههای مذهبی و اجتماعی
بررسی دیدگاههای مذهبی شهید صدر در زمینههای مختلف از جمله فقه، سیاست، و جامعهشناسی.
- فصل چهاردهم: میراث علمی شهید صدر
تحلیل میراث علمی وی در حوزههای مختلف فقهی، فلسفی، اقتصادی و تأثیرگذاری بر نسلهای بعدی.
- فصل پانزدهم: تأملاتی بر زندگی و اندیشههای او
تأملاتی درباره ابعاد مختلف زندگی شهید صدر، نقاط قوت شخصیت او و درسهایی که میتوان از زندگیاش گرفت.
- فصل شانزدهم: نتیجهگیری و پیامها
جمعبندی کلی درباره اهمیت شخصیت شهید صدر در تاریخ معاصر اسلام و پیامهایی که از زندگی او میتوان گرفت.
این فصول به صورت منسجم ترتیببندی شدهاند تا خواننده بتواند به راحتی با روند زندگی شهید سید محمدباقر صدر آشنا شود و ابعاد مختلف شخصیت او را درک کند.
نقد و بررسی اثر
«نا» نوشته مریم برادران، با نقدهای مختلفی مواجه شده است که به بررسی نقاط قوت و ضعف آن پرداختهاند. در زیر به مهمترین نقدهای وارده بر این کتاب اشاره میشود:
روایت آرام و درونگرا
نقدی که در مجله کتاب فردا منتشر شده، به آرامش و لحنِ درونگرای کتاب اشاره دارد. این نقد بیان میکند که انتخاب کلمات و آهنگ جملات نرم است و این ویژگی به خوبی موقعیتهای خانوادگی زندگی شهید صدر را منتقل میکند. اما در عین حال، هنگام نوشتن از مبارزات شهید، کتاب دچار افت میشود و بسیاری از موقعیتهای مناسب برای بیان جنبههای حماسی زندگی او هدر رفته است. بهعنوان مثال، صحنههای جانسوز مانند دستگیری و اعدام شهید صدر به حداقل رسیده و با کمترین کلمات بازگو شدهاند.[۳]
جزئیات ارزشمند
نقدها همچنین به جزئیات دقیق زندگی شهید صدر که در کتاب آمده اشاره دارند. این جزئیات، به ویژه روابط او با اساتیدش، برای مخاطب تازه و غافلگیرکننده است. این نکته قوت کتاب محسوب میشود که توانسته تصویری جامع از زندگی شهید صدر ارائه دهد.[۴]
خوشخوان و خواندنی
کتاب «نا» بهعنوان یک اثر خوشخوان توصیف شده است که با حجم کم و روایت منسجم خود، گزینهای مناسب برای آشنایی با زندگی شهید سید محمدباقر صدر است. اما برخی منتقدان معتقدند که میتوانست با جزئیات بیشتر و پرداخت دقیقتر به سویههای مبارزاتی زندگی شهید کاملتر باشد.[۳]
استراتژی نوشتن
برادران درباره استراتژی خود در نوشتن کتاب توضیح داده است که هدف او پرهیز از ورود به حاشیههای زندگی شهید صدر بوده تا تصویر طبیعیتری از او ارائه دهد. او همچنین تأکید کرد که ورود به زندگی شخصی علما هنوز در جامعه ما خوشایند نیست.
در کل میتوان گفت نقدهای وارد بر کتاب «نا» نشاندهنده تلاش مریم برادران برای ارائه یک روایت مستند و انسانی از زندگی شهید سید محمدباقر صدر است، اگرچه برخی نقاط ضعف نیز در زمینه پرداختن به جنبههای حماسی و مبارزاتی شخصیت او وجود دارد. این نقدها میتوانند راهگشای نویسنده برای آثار آیندهاش باشند و همچنین خوانندگان را به تفکر عمیقتر درباره شخصیتهای بزرگ اسلامی ترغیب کنند.[۳]
روایت مستند و جذاب
برادران با استفاده از روایتهای مستند و واقعنما، جزئیات زندگی شهید صدر را به تصویر میکشد. این جزئیات میتواند به ایجاد یک درک عمیقتر از شخصیت او در میان خوانندگان منجر شود.[۵]
توجه به ابعاد انسانی
کتاب «نا» علاوه بر پرداختن به جنبههای علمی و سیاسی شهید صدر، به ابعاد انسانی و خانوادگی او نیز توجه دارد. این رویکرد میتواند به ایجاد ارتباط عاطفی میان خوانندگان و شخصیت شهید صدر کمک کند.[۱]
محوریت در گفتمانهای اجتماعی
با توجه به محتوای موجود، این کتاب میتواند محوریت در گفتمانهای اجتماعی و فرهنگی درباره شخصیتهای علمی و مذهبی را ایجاد کند. این موضوع میتواند موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به تاریخ معاصر اسلام شود.[۵]
درباره نویسنده

مریم برادران، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، در سال ۱۳۵۵ متولد شده است. او با نگارش در زمینه زندگینامههای مستند از شخصیتهای مذهبی و شهدا شناخته شده است. برادران با آثار خود به بررسی ابعاد مختلف زندگی شخصیتهای مهم اسلامی میپردازد و تلاش دارد تا روایتهای واقعی و مستند از این افراد ارائه دهد.[۶]
این نویسنده به خاطر دقت در جزئیات و استفاده از منابع معتبر، توانسته است آثار خود را بهصورت مستند و قابل اعتماد بنویسد. او با ارتباط نزدیک با خانواده شهیدان و استفاده از خاطرات آنها، سعی کرده تا تصویری واقعی و انسانی از شخصیتهای مورد نظرش ارائه دهد.[۷]
برادران در مصاحبهها به اهمیت روایتهای واقعی از زندگی شخصیتهای بزرگ اشاره کرده و بر لزوم شفافیت در بیان تجربیات زیستی آنها تأکید میکند. او معتقد است که این تجربیات میتواند برای جامعه مفید باشد و باید با سخاوت بیشتری در اختیار دیگران قرار گیرد.[۸]
به طور کلی، مریم برادران با آثار خود نه تنها به معرفی شخصیتهای بزرگ اسلامی کمک کرده بلکه تلاش دارد تا نسل جوان را با اندیشهها و آموزههای آنها آشنا کند.
نظر نویسنده درباره اثر

بابی برای ورود به زندگی شهید صدر
برادران کتاب «نا» را به عنوان یک باب برای آشنایی با زندگی شهید صدر توصیف کرده و بیان کرده است که این کتاب میتواند سؤالات زیادی را درباره این شخصیت بزرگ ایجاد کند و تحقیقات بیشتری را در این زمینه ترغیب کند.[۳]
خوشنودی از نقدها
او از نقدهای انجام شده بر کتاب ابراز خرسندی کرده و گفت: که این نقدها او را به بازنگری در خود و اندیشههایش وا میدارد. برادران معتقد است که نقدهای جدی میتوانند بهترین اتفاقات برای یک کتاب باشند، به شرط این که بیغرض و واقعی باشند.[۳]
محدودیتها در نوشتن
نویسنده به محدودیتهایی که در جمعآوری اطلاعات و گفتوگو با خانواده شهید صدر داشته، اشاره کرد و بیان کرد که سعی کرده از این محدودیتها حداکثر استفاده را ببرد. او همچنین تأکید کرد که ورود به زندگی شخصی علما در جامعه ما هنوز خوشایند نیست، اما او تماما تلاشش را کرده تا حد امکان این کار را انجام دهد.[۳]
عدم تمرکز بر سیاست
او تصریح کرد که سیاسی نیست و در نوشتن درباره جنبههای سیاسی شهید صدر اِبا دارد. دغدغههای او بیشتر فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی است و بر این باور است که باید بیشتر بر روی ابعاد انسانی شخصیت شهید تمرکز شود.[۳]
زبان و ساختار کتاب
برادران به زبان کتاب اشاره کرده و آن را خوشخوان و بدون کلیشه توصیف کرد. او گفت که داستان به شکلی زنجیروار حوادث را به هم گره زده است و تنوع موضوعات تاریخی و اجتماعی در آن وجود دارد.[۳]
تأثیرگذاری بر خوانندگان
او امیدوار است که کتاب «نا» بتواند خوانندگان را به تفکر و مطالعه بیشتر درباره شهید صدر ترغیب کند و از آنها بخواهد تا به سؤالات خود پاسخ دهند.[۹]
نشستهای برگزار شده درباره اثر

- نشست نقد و بررسی کتاب در دانشگاه علوم اسلامی رضوی در سالن شهید سلیمانی در شهر مشهد در ۱۰ اسفند ۱۳۹۹؛ نشست با حضور سعید تشکری نویسنده و منتقد ادبی، محمدرضا قائمینیک عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه رضوی، مریم قربانزاده نویسنده و منتقد ادبی، مریم برادران نویسنده کتاب برگزار شد.[۱۰]
- نشست نقد کتاب در انتشارات به نشر در تهران در ۲۶ دی ۱۳۹۹؛ این نشست با حضور مریم برادران، حجت الاسلام راهدار، و معصومه رامهرمزی برگزار شد.[۳]
- نشست آنلاین «راز ما شدن» در تهران در ۱۳۹۹؛ این نشست در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۹ در فرهنگسرای امام خمینی برگزار شد و به صورت همزمان در صفحات مجازی فرهنگسرا پخش شد. نشست با حضور آیتاللّه منذر حکیم استاد خارج فقه حوزه علمیه، حجتالاسلام سید محمود دعایی محقق و مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، از شاگردان امام خمینی (ره) و سفیر وقت ایران در عراق، زهرا حائری از شاگردان شهیده بنت الهدی صدر، احسان محمدی کارشناس مجری برگزار شد.[۱۱]
اظهارنظرها درباره اثر
احمد راهدار؛ مؤلف کتاب و پژوهشگر ادبی
شخصیت شهید صدر در کتاب
« | مریم برادران به صورت شهودی و وجودی در صحنههای زندگی شهید صدر حضور یافته و آنها را به خوبی حکایت کرده است. کتاب آمیختهای از نبوغ و هوش شهید صدر است و شخصیت متوازن او را به خوبی نشان میدهد. هر کس این کتاب را بخواند عاشق ایشان میشود و بر موفقیت نویسنده در ایجاد ارتباط با مخاطب تأکید کرد.[۳] | » |
معصومه رامهرمزی؛ نویسنده و خاطرهنگار
مهندسی زیبای کتاب
« | با شروع مطالعه این کتاب، وارد جهان یک مرد نابغه و یکی از بزرگترین علمای جهان تشیع میشویم. این کتاب سبک زندگی اسلامی از شهید صدر را توصیف میکند که نیاز امروز جامعه به شناخت سبک زندگی بزرگان است.[۳] | » |
محمدصالح سلطانی؛ نویسنده و مدیر مرکز رسانه معاونت راهبری استانهای حوزه هنری
روایت آرام
« | «نا» کتابی کمحجم و ارزشمند است که به بازخوانی داستان زندگی شهید محمدباقر صدر میپردازد. روایت مریم برادران آرام است و انتخاب کلمات به خوبی موقعیتهای خانوادگی زندگی شهید صدر را منتقل میکند. اما هنگام نوشتن از مبارزات شهید، کتاب دچار افت میشود و صحنههای حماسی به حداقل رسیدهاند.[۱] | » |
فاطمه افتخاری؛ نویسنده و منتقد ادبی
سادگی کتاب
« | کتاب «نا» جزئیات دقیقی از زندگی شهید صدر را ارائه میدهد که برای خوانندگان تازه و غافلگیرکننده است. همچنین، زبان ساده و قابل فهم کتاب باعث شده است که گروههای مختلف سنی بتوانند از آن بهرهمند شوند.[۱۲] | » |
برشی از متن

مردی با این همه رویاهای بلند… همه اینها آسان میشدند، چون فاطمه خانم درکش میکرد. از وقتی نبوغ به خانواده قدم گذاشت، محمدباقر به میمنت به دختر عمو گفت: امیدوارم شرایط مرا درک کنی و کوتاهیهایم را ببخشی. این روزها سرم خیلی شلوغ است. کتاب و نوشتن دارم. تربیت بچهها و مسئولیتشان با خودت.
بعد شاهد آورد از تعریف آقا موسی: من از برادرت شنیدم که تو در عقل راجح هستی. فاطمه به شوخی گفت: پس این همه کتاب مینویسی، یکی را تقدیم کن به همسر عزیزت. محمدباقر خیلی جدی جواب داد: اینها را برای کسی نمینویسم… اینها مال خدا است.
اگر بپرسی چند ساعت مطالعه میکنی، میگویم بین هشت تا ده ساعت. اما اگر بپرسی چند ساعت با کتاب هستی، جوابم این است که تا وقتی بیدارم و خوابم نرفته باشد با کتاب همنشینم. وقتی در خیابان قدم میزنم، به موضوعی فکر میکنم تا حل شود. زمانیکه با قصاب حرف میزنم، در ذهنم مسئلهای است که قصد دارم حلش کنم. کنار سفره که مینشینم تا غذایی بخورم، سؤالی برای حلشدن در ذهنم میچرخد. بنابراین من مدام با کتاب هستم؛ کتاب با من زندگی میکند و من با کتاب زندگی میکنم.
نوا، نما، نگاه

کتاب نا، زندگینامه شهید صدر. پژوهشگاه تخصصی شهید محمد باقر صدر. ۱۸ آبان ۱۳۹۹
کتاب نا به روایت اهالی علم و اساتید حوزه و دانشگاه. پژوهشگاه تخصصی شهید محمد باقر صدر. ۱۵ آبان ۱۴۰۰
معرفی کتاب نا، خبر ساعت بیست شبکه چهار. خبرگزاری صدا و سیما. ۱۸ فروردین ۱۴۰۰
اهالی فرهنگ و هنر از کتاب نا میگویند. پژوهشگاه تخصصی شهید محمد باقر صدر. ۱۸ فروردین ۱۴۰۰
کتاب نا؛ کتاب خوب بخوانیم. صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران. ۲۷ آذر ۱۴۰۰
موشن گرافی معرفی کامل کتاب نا در یک دقیقه. چی کتاب. ۲۹ دی ۱۴۰۱
معرفی کتاب نا اثر مریم برادران توسط محمدرضا زائری. تلویزیون اینترنتی کتاب. ۲۱ شهریور ۱۴۰۳
کتاب خوب. معرفی کتاب نا. شبکه چهار سیما. ۲۳ بهمن ۱۴۰۰
شهرام شکیبا از کتاب نا میگوید. پژوهشگاه تخصصی شهید محمد باقر صدر. ۱۸ فروردین ۱۴۰۰
مشخصات کتابشناختی
«نا» نوشته مریم برادران و طراحی جلد علی شجاعی در ۲۱۶ صفحه نگاشته شده است، این کتاب در قطع رقعی با جلد نرم، برای اولین بار با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات دارالصدر به چاپ رسیده است. این اثر تا سال ۱۴۰۳ هفت مرتبه به چاپ مجدد رسیده است.
پانوشت
- ↑ پرش به بالا به: ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «یک روایت آرام | نقدی بر کتاب «نا»». مجله کتاب فردا. ۲۷ آبان ۱۳۹۹
- ↑ «کتاب نا: زندگینامه شهید سید محمدباقر صدر». کتاب جمکران. بیتا. دریافت شده در ۱۴ دی ۱۴۰۳
- ↑ پرش به بالا به: ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ «گزارشی از جلسه نقد و بررسی کتاب «نا» به قلم دکتر برادران». خبرگزاری رسمی حوزه. ۷ بهمن ۱۳۹۹
- ↑ ««نا» نگاهی جامع به زندگی شهید صدر. پژوهشگاه آیتالله شهیدسید محمدباقر صدر». بیتا. دریافت شده در ۱۴ دی ۱۴۰۳
- ↑ پرش به بالا به: ۵٫۰ ۵٫۱ «زندگی شهید محمدباقر صدر در «نا» به روایت مریم برادران». کتاب نیوز. ۲۸ مهر ۱۳۹۹
- ↑ «کتاب نا (شهید صدر) نویسنده مریم برادران». فروشگاه کتاب مدملی. بیتا. دریافت شده ۱۴ دی ۱۴۰۳
- ↑ «زندگی شهید محمدباقر صدر در نا به روایت مریم برادران». کتاب نیوز. ۲۸ مهر ۱۳۹۹
- ↑ «سعه صدر ویژگی کمنظیر شهید صدر بود». خبرگزاری ایکنا. ۱۹ فروردین ۱۴۰۰
- ↑ «کتاب «نا» بابی برای ورود به زندگی شهید صدر است».شفقنا.۷ دی ۱۳۹۹
- ↑ ««نا»؛ تصویری نسبتا واقعی از شهید صدر». ایبنا. ۱۱ اسفند ۱۳۹۹
- ↑ نقد کتاب «نا» در نشست مجازی «راز ما شدن». خبرگزاری ایرنا. ۲۳ آذر ۱۳۹۹
- ↑ «نابغه ما | مرور کتاب نا».چی کتاب.۲۹ دی ۱۴۰۱